Nederlands

Question 1

Wat is standaardtaal?

Answer 1

De officiële en nette taal voor formele en publieke situaties, zoals onderwijs, media, overheid en zakelijke communicatie.

Standaardtaal wordt ook gebruikt om te communiceren met mensen buiten de eigen omgeving en is correct en begrijpelijk voor alle sprekers in het Nederlandse taalgebied.

Question 2

Wat zijn de kenmerken van standaardtaal? (6)

Answer 2

• geen vaststaande vorm
• verandering en evolutie
• Geografische variatie: Belgisch-Nederlands en Nederlands-Nederlands
• Stilistische variatie: schrijftaal en spreektaal
• Bepaald door ‘de spraakmakende gemeente’
• Een soort lingua franca

Standaardtaal dient als gemeenschappelijke taalnorm.

Question 3

Wat is de kern van de ui-metafoor in taal?

Answer 3

De standaardtaal

(bestaande uit woorden, uitdrukkingen, klanken en grammaticale constructies die algemeen bruikbaar zijn in het publieke domein)

Dit is de taal die in formele contexten wordt verwacht en als neutraal en correct wordt beschouwd.

Question 4

Wat zijn de verschillen tussen geschreven en gesproken taal binnen de standaardtaal?

Answer 4

Sommige woorden worden vooral geschreven gebruikt (bijv. echter), terwijl andere zowel gesproken als geschreven gangbaar zijn (bijv. maar).

Dit toont de variatie binnen de standaardtaal aan.

Question 5

Wat zijn voorbeelden van Belgisch-Nederlandse varianten?

Answer 5

• Kuisen (schoonmaken in Nederland)
• Traag (langzaam in Nederland)

Dit zijn taalvormen die niet door alle standaardtaalsprekers als standaardtaal worden aanvaard.

Question 6

Wat is de overgangslaag in de ui?

Answer 6

• bevinden zich taalvormen die niet voor iedereen als ST wordt beschouwd (=regionale of informele woorden en constructies)

Question 7

Geef een voorbeeld v/d Belgisch-Nederlands varianten?

Answer 7

• Kuisen (schoonmaken in NN)
• Traag (langzaam in NN)

Question 8

Wat zijn de uitspraakverschillen?

Answer 8

B:
- lange klinkers worden korter uitgesproken dan in NN
bv. maan

Question 9

Wat zijn de grammaticale varianten?

Answer 9

zinconstructies zoal ‘het nijlpaard wat ik gisteren gezien heb” worden door sommige mensen niet als ST beschouwd -> dus informeel

Question 10

Geef een voorbeeld voor de dialectwoorden.

Answer 10

• ST: aardappelen
  -> Brabants: patat
  -> W-Vlaams: patatte

Question 10

Wat is de buitenste laag v/d ui?

Answer 10

Daar zitten woorden, uitspraken en grammaticale structuren die duidelijk buiten het ST vallen

Question 11

Wat zijn dialectwoorden en geef een voorbeeld?

Answer 11

Woorden, uitspraken en grammaticale structuren die duidelijk buiten de standaardtaal vallen.
bv. ABN -> aardappelen
Limb -> pieper

Voorbeeld: Standaardnederlands: aardappel, Limburgs: pieper.

Question 12

Wat is de rol van de variatiekegel in de taalvariatie?

Answer 12

Een kegelvormige structuur waarin verschillende taalregisters of variëteiten van het Nederlands een plaats krijgen, van dialecten -> standaardtaal.
De variatiekegel toont aan dat taalgebruik dynamisch varieert naargelang de situatie en de spreker.

Question 13

Wat zijn de drie nationale standaardvarianten van het Nederlands?

Answer 13

• Nederlands-Nederlands (NN)
• Belgisch-Nederlands (Vlaams) (BN)
• Surinaams-Nederlands (SN)

De verschillen blijven zichtbaar in uitspraak, woordenschat en grammatica.

Question 14

Wat betekent pluricentrisch in de context van de Nederlandse taal?

Answer 14

Een taal met twee of meer standaardvormen, met verschillende nationale standaarden in Nederland, België en Suriname.

Dit fenomeen heeft historische, politieke en sociale invloeden.

Question 15

Wat is taalaccommodatie?

Answer 15

Het aanpassen van het taalgebruik onder invloed van de gesprekspartner.

Er zijn twee vormen: convergentie en divergentie.

Question 16

Wat is een lingua franca?

Answer 16

Een taal die als gemeenschappelijk communicatiemiddel wordt gebruikt tussen mensen met verschillende moedertalen.

De term wordt gebruikt als geen van de betrokken sprekers de betreffende taal als moedertaal heeft.

Question 17

Wat zijn spraakmakende gemeentes?

Answer 17

gezaghebbende schrijvers en sprekers die in de publieke, sociaal-culturele sector een belangrijke rol spelen. -

Zij beïnvloeden de acceptatie van taalvormen.

Question 18

Wat zijn de kenmerken van de evolutie van het Nederlands in de middeleeuwen? (3)

Answer 18

• Bestond uit sterk variërende dialecten, zonder een overkoepelende standaardtaal
• In de Nederlanden -> lokale dialecten
  => door geografische en politieke grenzen
• Verschillende dialectgroepen

Verschillende dialectgroepen ontstonden.

Question 18

Wat is de bovenste laag van de kegel?

Answer 18

• Smalste en hoogste laag
• Standaardtaal: gekenmerkt door uniforme grammatica en uitspraak
  => GEEN DIALECTISCHE INVLOEDEN

Question 19

Wat gebeurde er in de 16e - 17e eeuw met de standaardtaal? (3)

Answer 19

• Groei van behoefte aan uniforme schrijftaal -> opkomst boekdrukkunst & handel
• Zuiden (franse invloeden) -> Spaanse overheersing
• Noorden (standaardtaal evolueerde verder) -> onafhankelijk
  => ontstaan taalkundige scheiding

Dit leidde tot een taalkundige scheiding tussen het Zuiden en het Noorden.

Question 20

Wat zijn de gevolgen van de Belgische onafhankelijkheid voor het Nederlands?

Answer 20

• Frans bleef de bestuurstaal
  -> Tragere evolutie van het Standaardnederlands

Dit zorgde voor een tragere evolutie van het Nederlands in Vlaanderen.

Question 21

Wat betekent de term ‘tussentaal’?

Answer 21

Een mengvorm van dialect en standaardtaal.

Tussentaal wordt steeds vaker gebruikt, wat de taalvariatie vergroot.

Question 22

Wat is de onderste laag van de kegel?

Answer 22

• de breedste laag
• dialecten: sterke variatie lokaal en regionaal

Question 23

Wat is de middelste laag van de kegel?

Answer 23

- Bevindt zich de tussentaal (=mengvorm van dialect en ST)

Question 24

Wat zijn de gevolgen van minder dialectkenmerken in de variatiekegel?

Answer 24

Minder variatie en een kegelbasis dichter bij de top. ## Footnote Dit kan leiden tot de vrees dat jongeren standaardtaal niet meer willen leren.

Question 25

Wat zijn de gevolgen van jongeren die geen ST meer willen leren?

Answer 25

Afplatting van de kegeltop

Question 26

Wat zijn de gevolgen van de toename van democratisering & informalisering?

Answer 26

- daling bij het standaardtalig spreken - standaardtalig schrijven blijft de norm

Question 27

Wat is de betekenis van de variatiekegel?

Answer 27

- Te zien dat het taalgebruik dynamisch varieert - geen strikte scheiding tss dialect, ST en TT => eerder een continuüm (=mensen kunnen afh vd context hun taalgebruik aanpassen) -

Question 28

Voorbeeld continuüm?

Answer 28

- thuis -> dialect met familie - op het werk -> tussentaal - in vergadering -> ST

Question 29

Verschillen BN en NN (lexicologisch vlak)?

Answer 29

BN: - bevat meer franse invloeden bv. "goesting hebben" NN: - bevat meer invloeden van het Engels bv. "zin hebben in" => beide regio's gebruiken ook woorden die ongebruikelijk zijn in de andere regio

Question 30

Verschillen BN en NN (fonologisch vlak)?

Answer 30

BN: - zachtere uitspraak - behoudt dialectkenmeken bv. uitspraak ei/ij -> blijf NN (randstad) : - klankverschuivingen zoals verscherping van "ij" en "ui" bv. "taid" ipv. "tijd"

Question 31

Verschillen BN en NN (morfologisch vlak)?

Answer 31

BN: - oudere werkwoordsvormen en verbuigingen langer behouden bv. -ik (dommerik) NN: - sommige vormen vereenvoudigd of verdwenen bv. -erd (dommerd)

Question 32

Geef een voorbeeld voor de regionale grammatica.

Answer 32

ST: Wij hebben dat al gedaan -> Limburgs : Veer hubbe dat al gedoon

Question 33

Geef een voorbeeld voor de specifieke uitspraken.

Answer 33

- ST: Het is niet goed! -> W-Vlaams: t' Es nie wuk!