pozytywizm Flashcards
(15 cards)
Cele i funkcje literatury
Zgodnie z założeniami utylitaryzmu wszelka działalność człowieka, a więc także twórczość artystyczna miała być użyteczna, tzn. winna służyć społeczeństwu. Zadanie to mogło być realizowane w literaturze np. przez kreowanie wzorców osobowych, piętnowanie postaw niepożądanych czy głoszenie pozyty wistycznych idei
Pisarz winien ukazywać bohatera, którego zachowanie było realistyczne, podobnie jak otaczający go Świat. W tym celu twórca przyjmował postawę badacza rzeczywistości.
Dodatkowe zadania spoczywały na twórcach literatury polskiej. Po klęsce powstania styczniowego skupili się oni na próbie stłumienia rozpaczy i złagodzenia pesymizmu. Chcieli pokazać Polakom, jak przetrwać. Stawali się tym samym nauczycielami, którzy wykorzystując prosty język, propagowali ha sła pozytywistyczne
Ze względu na przyjęte zadania w literaturze pozytywizmu dominuje proza (epoka ta jest nazywana czasami niepoetyckimi”).
■ Cechy literatury: realizm (naśladowanie rzeczywistości), propagowanie nowego modelu patrioty-zmu, kreowanie nowych wzorców osobowych (np. filantrop, społecznik, emancypantka), charakter utylitarny, tendencyjność (podporządkowanie określonym ideam), posługiwanie się językiem ezopo-wym (stosowanie niedomówień, przemilczeń i przenośni czytelnych jedynie dla Polaków).
■ Dominujące gatunki: powieść realistyczna, powieść historyczna, powieść naturalistyczna, nowela, opowiadanie, obrazek.
Charakterystyczne cechy języka i stylu utworów
Prozę pozytywistyczną cechuje wysoki artyzm stylistyczny, zwłaszcza w zakresie charakterystyki słow nej bohaterów, indywidualizacji ich języka, dynamicznego przedstawiania zdarzeń oraz techniki opisu przyrody. Znamienną cechą tego okresu jest przenoszenie na grunt utworów prozatorskich środków
poetyckich z dzieł romantyków. Konsekwencją takich zabiegów był m.in. nadmierny patos, zauważalny w przenośniach i porównaniach Elizy Orzeszkowej.
Wiele opisów przyrody w utworach pozytywistów wykazuje podobieństwo do sposobu przedstawia nia krajobrazu w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza.
Prozę pozytywizmu cechuje wykorzystanie słownictwa zaczerpniętego z języka obiegowego schyłku XIX w., stwarzanje wrażenia autentyzmu i naturalności, indywidualizacja języka postaci, wykorzystanie róznorodnych struktur składniowych, stosowanie stylizacji językowych.
Pisarze pozytywistyczni posługiwali się tzw. językiem ezopowym, tzn. formułowali swoje wypowiedzi tak, by treści dotyczące kwestii szczególnie ważnych nie były przekazywane wprost. Twórca sugero-wał je czytelnikowi w sposób utajony, pośredni. Posługiwał się przemilczeniem, aluzją i półsłówkami Sformułowanie język ezopowy pochodzi od imienia greckiego bajkopisarza Ezopa, który wprowadził do swoich utworów bohaterów zwierzęcych, by w ten sposób obnażyć wady ludzkie, językiem ezopowym posługiwano się, by przemycać treści narodowe, nietolerowane przez zaborcę
Klęska powstania styczniowego
Utylitaryzm (lac. utylitas - korzyść, wygoda) - pogląd, według którego wszelkie ludzkie działania po winny być użyteczne dla społeczeństwa, bowiem właśnie będąc użytecznym dla społeczeństwa, czło wiek jednocześnie troszczy się o samego siebie
była wydarzeniem przełomowym zamknęła epokę narodowych zrywów i zabiegów dyplomatycznych o sprawę polską, podejmowanych na arenie międzynarodowej Państwa zaborcze, Rosja i Prusy, rozpoczęły prowadzenie bardzo konsekwentnej polityki wobec Po laków. Jej celem było zintegrowanie ziem polskich z parństwami zaborców. Naród poiski, pogrążony w załobie po upadku powstania, zmuszony został do walki o biologiczne przetrwanie, zachowanie odrębności narodowej oraz narodowego stanu posiadania. W tej sytuacji część polskiego społeczeń stwa uznała kontynuowanie walki zbrojnej z zaborcą za bezcelowe. Młode pokolenie zaproponowało represjonowanemu społeczeństwu nowy program zachowania tożsamości narodowej. Hasła roman tyczne odrzucono, a działania dostosowano do aktualnych mozliwości, Należało przede wszystkim zadbać o przetrwanie narodu. Młodzi położyli nacisk na potrzebę i wartość pracy. Ich zdaniem wysiłek intelektualny i fizyczny miał umożliwić przebudowę polskiego społeczeństwa.
Emancypacja kobiet
dążenie do zwiększenia udziału kobiet w życiu publicznym, umozliwienie im zdoby wania wiedzy i realizowania się w życiu zawodowym
Ramy czasowe
Pozytywizm rozpoczął się w Polsce wraz z klęską powstania styczniowego w 1864 r. (niektórzy history cy literatury wskazują na 1863 +, czyli wybuch powstaniaj, zakończył w latach 90. XIX W, kiedy debi towalił twórcy zaliczani do pokolenia Młodej Polski (np. jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajers
Scjentyzm
pogląd, według którego świat mozna poznać dzięki nauce. Dokładne zbadanie i opesanie świata pozwoli na zlikwidowanie podziałów społecznych i nędzy.
Organicyzm -
pogląd uznający, ze społeczeństwo jest jak organizm żywy, właściwie funkcjonuje jest wszystkie jego części są zdrowe. W dobrze działającym organizmie współpracują ze sobą wszystkie organy (grupy społeczne)
Naturalizm
Prąd artystyczny w literaturze, który uznawał, że pisarz opisujący rzeczywistość winien zachować mak symalny obiektywizm, jego celem miało być dążenie do ukazywania biologicznego uwarunkowania ludzkiego życia oraz przedstawianie życia społecznego jako terenu nieustannej walki o byt
Cechy naturalizmu fotograficzna dbałość o szczegóły, ukazywanie człowieka jako części świata na tury, zaleznej od jej praw, zainteresowanie miastem, wprowadzenie do literatury bohatera z nizin, eksponowanie brzydoty
Przedstawiciele w literaturze: Émile Zola, Jules Goncourt, Władysław Stanisław Reymont, Gabriela Zapolska
Realizm
Ukształtowany we Francji w połowie XIX w kierunek w literaturze i sztuce, którego celem było wierne przedstawianie rzeczy wistości ukazywanie codziennego życia człowieka w jego środowisku.
Cechy realizmu: stwarzanie iluzji praw-
dopodobieństwa, odrzucanie fantazji oraz własnych wyobrażeń i wizji, uka-zywanie zależności jednostki od spo-łecznych i historycznych okoliczności, pogłębienie analizy psychologicznej.
Przedstawiciele w malarstwie: Jean–François Millet, Gustave Courbet, Mak-symilian Gierymski, Henryk Rodakowski
Przedstawiciele w literaturze: Charles Dickens, Honoré de Balzac, Boleslaw Prus, Eliza Orzeszkowa
Asymilacja Żydów
działania zmierzające do zintegrowania Żydów ze społeczeństwem polskim upodobnienia ich do Polaków, np. pod względem świadomości narodowej, kultury czy systemu wartości, z zachowaniem odrębności religijnej
Ewolucjonizm
(łac. evolutio- rozwinięcie) - pogląd mówiący o tym, że wszystkie formy bytu podlegaja prawu ewolucji, tzn. nieustannie zmieniają się i rozwijają przechodzą od form prostych do struktur bardziej skomplikowanych. Tym samym prawom, co świat przyrody, podlega równiez społeczeństwo a głównym motorem jego rozwoju jest postęp
Filozofia
Za podstawę światopoglądu epoki pozytywizmu uznać trzeba dzieła Auguste’a Comte’a Kurs filozofi pozytywnej oraz O duchu filozofii pozytywnej, w których zawari podstawy filozofii pozytywnej Miata ona zajmować się tylko przedmiotami rzeczywistymi (realnie istniejącymi), o których można uzyskać wiedzę pewną i ścisłą. Tak rozumiana filozofia pozytywna miała umożliwić stworzenie nowej, sprawie diiwej etyki. Miała równiez ułatwić ludzkości zbudowanie nowego społecznego ładu i szczęścia
Praca organiczna
legalna (tzn odbywająca się w ramach dozwolonych przez prawa zaborcow) dzia lalność gospodarcza, oświatowa, naukowa, kulturalna i samorządowa, podejmo wanie zamiarów podług sil”, tzn. realnych i wykonalnych wspoldrialanie roznys klas spolecznych
Praca u podstaw
elementarne działania obejmujące najliczniejszą i jednocześnie najbardziej potrze bującą część społeczeństwa, tzn. mieszkańców wsi, którym potrzebne było wspar cie ludzi światłych i uczciwych,
Determinizm
pogląd mówiący, ze człowiek jest zdeterminowany przez trzy czynniki rasę, środow skoi moment dziejowy (historię). Determinizm dotyczył równiez sztuki.
