Psihodijagnostika - pojam i razvoj Flashcards
(21 cards)
šta je psihodijagnostika?
svaka procedura koja je osmišljena da otkrije osnovne faktore koji su odgovorni za ponašanje, posebno poremećeno ponašanje
APA definicija psihodijagnostike?
a) psihodijagnostika je dijagnostikovanje mentalnih poremećaja primjenom psiholoških metoda (intervjua, psiholoških instrumenata)
b) psihodijagnostika podrazumijeva svaku proceduru koja je osmišljena da otkrije latentne/osnovne faktore odgovorne za ponašanje, posebno poremećeno ponašanje
Bergerova definicija psihodijagnostike?
- psihodijagnostika je naziv kojim se opisuju poslovi koje klinički psiholozi obavljaju izvršavajući dijagnostičke zadatke primjenom psiholoških instrumenata
- to je zbir postupaka koje psiholog obavlja da bi došao do potrebnih podataka i saznanja, na osnovu kojih će izvesti dijagnostički sud ili dati procjenu
- to je grana kliničke psihologije koja se bavi praktičnim i metodskim pitanjima kliničke procjene
klinička procjena ličnosti i procjena ličnosti?
- psihodijagnostika se još naziva i “klinička procjena ličnosti”
- primjena psihološkog metoda procjene u vankliničkom kontekstu naziva se “procjena ličnosti”
dakle, psihodijagnostika je primjena psihološkog metoda u kliničkom kontekstu, ali i primena kliničkog metoda u psihologiji
klinički metod u užem i u širem smislu?
- u užem smislu: pojam koji označava opšti proceduralni okvir dijagnostičkog ispitivanja u medicini
- u širem smislu: proceduralni okvir za dijagnostičko ispitivanje i lečenje
psihodijagnostika kao primjena kliničkog metoda u užem i u širem smislu?
- u užem smislu: psihodijagnostika je primjena kliničkog metoda u psihologiji
- u širem smislu: klinički metod u psihologiji podrazumijeva i primjenu psiholoških tretmana (savetovanje, psihoterapija) u lečenju mentalnih poremećaja
na koga se primjenjuje klinički metod?
na pojedinca
specifičnost kliničkog metoda u psihologiji?
u psihologiji se kliničkim metodom nekada naziva i kvalitativni, idiografski, subjektivni pristup procjeni, naspram statističkog, kvantitativnog nomotetskog
šta razlikuje psihodijagnostiku od medicinske dijagnostike?
- ekstenzivnost predmeta procjene
- širina pitanja na koje odgovara psihološka klinička procjena
- metodski pristup
ekstenzivnost predmeta procjene kao razlika između psihodijagnostike i medicinske dijagnostike?
psihodijagnostika nije usmjerena samo na simptome, već i na procjenu kognicije, ličnosti i ponašanja (i normalne i patološke) - individue kao cjelovitog bića u njegovom socijalnom i fizičkom okruženju
širina pitanja na koja se odgovara kao razlika između psihodijagnostike i medicinske dijagnostike?
psihološka klinička procena nije usmjerena samo na utvrđivanje dijagnoze, već i na procjenu porijekla, razvoja, faktora održavanja, posljedica poremećaja i predikciju ishoda
- poremećaj se posmatra u kontekstu bioloških, psiholoških i socijalnih faktora
metodski pristup kao razlika između psihodijagnostike i medicinske dijagnostike?
psihološki instrumentarijum izlaže ispitanika serijama stimulusa i izaziva kompleksne reakcije koje se posmatraju kao indikatori psiholoških/psihopatoloških osobina
istorijski razvoj psihodijagnostike?
psihodijagnostika predstavlja istorijske korijene kliničke psihologije, razvoj psihodijagnostike je omogućio prodor psihologije u medicinu
periodi:
1. prednaučni period
2. period laboratorijske eksperimentalnepsihologije - druga polovina 19. vijeka
3. “testološki pokret” - prva polovina 20. vijeka
4. period baterije testova i tehnika - sredinom 20. vijeka
5. perio specijalizacije tehnika i baterija i vankliničkog prodora psihodijagnostike - ‘60-te
6. kriza psihodijagnostike - ‘70-te
7. savremeni period
prednaučni period?
- viševjekovno razdoblje
- razumijevanje ljudskog ponašanja zavisilo je od vrijednostnih, kulturnih, političkih odlika epohe i društva
- sve do perioda romantizma i prosvetitieljstva pojedinac je procjenjivan sa stanovišta njegovog odnosa prema zajednici i njegovog pripadništva socijalnim grupama
- patologija je posmatrana sa stanovišta efekta ponašanja na zajednicu i uklopljenost ponašanja u vrijednosti zajednice, a interpretirana je raznim magijskim uticajima
- kasni prednaučni period je razvojem brojnih naučnih disciplina i metoda istraživanja fizičkih pojava na neki način bio priprema za formiranje psihologije kao zasebne nauke, a zatim i psihodijagnostike
period laboratorijske eksperimentalne psihologije?
druga polovina 19. vijeka
- pojava prvih naučno-eksperimentalnih metoda istraživanja ljudskog ponašanja
- doprinosi: Fehner (psihofizika), Vilhem Vunt (laboratorija), Stenli Hol, Torndajk, Vudvort, Tičener, Katel (prvi koristi pojam “mentalni test”)
- pokazano je da je ponašanje moguće i sistematski opservirati, kontrolisano varirati uslove, pratiti promjene i identifikovati zakonitosti i pravilnosti - tj. dolaziti do naučno zasnovanog saznanja o ponašanju
testološki pokret?
aka testovni romantizam - prva polovina 20. vijeka
- period psiholoških testova, ekspanzije psihometrije
- postavljaju se temelji psihodijagnostike kroz njen zaštitni znak - psihološke testove
- značajan doprinos Bine-Simonove skale - primjena naučnih principa na rješavanje praktičnih pitanja
- pojavljuju se i projektivne tehnike, testovi ličnosti i sposobnosti
- na razvoj “testološkog pokreta” i testova su uticale i društvene okolnosti koje su iznjedrile iz potrebe za masovnim ispitivanjem psiholoških osobina i detektovanjem psihičkih problema (praktično iskustvo i praktični problemi)
period baterije testova i tehnika?
sredinom 20. vijeka
- do tada: hiperprodukcija i prekomjerna upotreba psiholoških testova u kliničkoj procjeni, bez jasnih kriterijuma u pogledu selekcije tehnika, obima i vrste primijenjenog instrumentarijuma
- formiranje skupina psihodijagnostičkih instrumenata u cilju maksimiziranja njihove dijagnostičke moći
(Rapaport, Gill, Schafer)
- baterije zahvataju širok domen funkcionisanja pojedinca, omogućuju poređenje pojedinaca i izvođenje dijagnostičkih zaključaka - ovaj princip važi i danas
- Rapaport je preporučio da standardna baterija sadrži testove za procjenu intelektualnih sposobnosti i kognitivnog funkcionisanja, kao i tehnike za procjenu ličnosti - tako se zahvata širok domen funkcionisanja pojedinca, omogućuje poredjenje pojedinaca i izvodjenje dijagnostičkih zaključaka
period specijalizacije tehnika i baterija i vankliničkog prodora psihodijagnostike?
‘60-te godine 20. vijeka
a) sužavanje i prilagođavanje baterija instrumenata specifičnoj problematici, ciljevima, ispitanicima
b) multimetodsko i multitehničko ispitivanje psiholoških osobina duševno zdravih pojedinca sa vankliničkim ciljevima (npr. selekcija za posao, edukativni programi…) - procjena ličnosti i predviđanje ponašanja ljudi i specifičnim kontekstima ili budućim događajima
kriza psihodijagnostike?
‘70-te godine 20. vijeka
- napuštanje vjerovanja u svemoć psiholoških testova, dovodi do zastoja u razvoju psihodijagnostike i izvjesnog povlačenja psihologa iz ove prakse, ali i omogućuje psiholozima da steknu nova znanja o tome šta sve može da utiče na tačnost procjene i sigurnosti predvidjanja ponašanja
- kombinacija naučnog i nenaučnog pristupa u dijagnostičkoj praksi - nomotetsko/kvantitativno + idiografsko/kvalitativno
savremeni period?
od ‘80-ih:
- kolaborativna procjena (aka psihoterapijska procjena) - primjena psihodijagnostike, ne samo u cilju procjene, več i promjene
- odnos sa ispitanikom je interaktivan, usmjeren ispitanikovim potrebama za odgovorima, očekuje se i uvažava ispitanikovo mišljenje o rezultatima i njihovom značenju, klinička slika se zajednički formira
‘90-ih godina:
- kratka, „objektivna“, površna dijagnostika u cilju trijaže i smanjenja troškova liječenja
- ekstenzivno ispitivanje se primjenjuje znatno selektivnije
poslednjih decenija:
- prodor psihološkog naučnog metoda u istraživanje psihopatologije
- revizija medicinskog, kategorijalnog modela mentalnih poremećaja ka dimenzionalnom
- konceptualizacija mentalnih poremećaja kao ekstrema na bazičnim i univerzalnim crtama ličnosti, naspram sagledavanja poremećaja kao nezavisnih entiteta/kategorija
- u najnovijim verzijama DSMa i ICDa su ponudjeni dimenzionalni modeli poremećaja ličnosti, za sada kao dopunski kategorijalnoj dijagnozi
zašto se govori o bateriji, a ne o skupu tehnika?
zato što je dijagnostički kapacitet ovako kombinovanih instrumenata više od zbira potencijala svakog od njih
- poredjenjem podataka dobijenih različitim testovima i tehnikama kliničar dobija nove informacije u odnosu na rezultate svake od njih pojedinačno
- kombinacija instrumenata omogućava da se valjanije interpretiraju dobijeni podaci sa pojedinačnih, kao i da se formira šira i dublja slika o ispitaniku
