Psihodijagnostika - teorijsko-metodološke specifičnosti

Question 1

šta odlikuje psihodijagnostiku sa metodološkog stanovišta?

Answer 1

• oslanjanje na naturalistički metod i psihotehnička sredstva (psihološke instrumente)
• kombinovanje kliničkog i statističkog suđenja
• baterijski pristup

Question 2

teorijske odlike psihodijagnostike?

Answer 2

ona je eklektička i empirijska disciplina:
- oslanja se na različite teorije i modele psihopatologije, podatke istraživanja, iskustvo i vještine kliničara
- nastaje i razvija se u praksi, većina metoda i tehnika koje koristi nemaju jasnu teorijsku osnovu, niti postoji zajedniči teorijski okvir
- kliničkar je „vrhovni sudija“ kliničke procjene

Question 3

kakav je naturalistički metod?

Answer 3

• subjektivan
• ekstenzivan (u širinu i dubinu)
• kvalitativan po prirodi podataka
• idiografski: otkriva ono što je u subjektu jedinstveno
• osnovne tehnike: intervju, opservacija ponašanja

Question 4

psihološki testovi u psihodijagnostici?

Answer 4

psihodijagnostika primjenjuje psihološke instrumente koji su se mahom razvijali u kliničkoj praksi i za potrebe ove prakse

psihodijagnostički postupak se često naziva „psihološko testiranje“, zbog primjene psihološkog instrumentarijuma, ali je ovaj proces mnogo više od „testiranja“

Question 5

zašto je psihodijagnostika više od testiranja?

Answer 5

ne podrazumijeva samo primjenu „testova“, već proces donošenja sudova o pojedincu na osnovu sinteze informacija širokog spektra, ne samo (i ne uvijek) testovnih podataka

Question 6

šta su testovi?

Answer 6

standardizovani postupci za izazivanje određenog ponašanja pomoću provjerenih draži na osnovu kojih se ispitanici porede po osobini koja je predmet merenja
- podaci su kvantitativni, a pristup nomotetski

npr. testovi u psihodijagnostičkoj bateriji: testovi inteligencije, upitnici i inventari ličnosti

Question 7

šta su tehnike?

Answer 7

instrumenti procjene koji ne zadovoljavaju kriterijume testa: nestandardizovani, ili slabo standardizovani instrumeniti zasnovani na kvalitativnoj i idiografskoj analizi podataka

npr. tenike u psihodijagnostičkoj bateriji: projektivne tehnike

Question 8

šta su skale procjene/samoprocjene?

Answer 8

tehnike koje kombinuju strukturisani intervju i opservaciju/samoposmatranje, i po pravilu su konstruisane kao ček liste

podaci su kvantitativni, ali ne podliježu strogim psihometrijskim zahtjevima

mogu biti multidimenzionalne ili jednodimenzionalne.

Question 9

TTS je skraćenica za šta?

Answer 9

baterije psiholoških testova, tehnika i skala

Question 10

šta je baterija psiholoških testova, tehnika i skala?

Answer 10

skup psiholoških instrumenata za koji se pretpostavlja da zajedno imaju veću dijagnostičku moć u odnosu na predmet procjene nego što je zbir kapaciteta pojedinačnih tehnika

• nije prava baterija, već hibrid

instrumenti u bateriji su prilagođeni kliničkim ciljevima procjene: detektuju i normalne i patološke varijacije

Question 11

zašto TTS nije prava baterija, već hibrid?

Answer 11

zato što je to skup heterogenih instrumenata bez zajedničke teorijske osnove, uniformnog načina prikupljanja i obrade i interpretacije podataka, kao i epistemološke prirode samih podataka (nestandardizovane)

Question 12

šta znači to da je baterija “protočni” agregat?

Answer 12

da je sastav instrumenata unutar baterije promjenljiv

Question 13

kako se mogu podijeliti TTS baterije?

Answer 13

• standardne – baterije „širokog dijapazona“
• specijalizovane – prema predmetu procjene ili populaciji kojoj je namijenjena
• skraćene – manji broj tehnika odabranih prema zadatku procjene ili mogućnostima ispitanika

Question 14

podjela TTS baterija prema specijalizovanosti?

Answer 14

TTS baterije za procjenu:
- adolescenata i odraslih
- djece i mentalnog razvoja
- kognitivnih funkcija (neuropsihološke baterije)
- terapijskih potencijala, toka i ishoda terapije
- specifičnih kliničkih problema (tzv. ad hoc baterije)

Question 15

šta sadrži standardna baterija TTS za odrasle?

Answer 15

• strukturisani/polustrukturisani intervju
• test inteligencije
• inventar/inventare ličnosti
• projektivnu tehniku/tehnike

Question 16

kako teče proces psihodijagnostičkog ispitivanja?

Answer 16

1. Počinje uputnim pitanjem: osnovni kriterijum za izbor instrumenata, vrste i obima potrebnih podataka
2. Upoznavanje sa svim dostupnim informacijama o pacijentu
3. Uspostavljanje kontata sa pacijentom, davanja informacija o prirodi i svrsi ispitivanja, dobijanje informisanog pristanka
4. Prikupljanje podataka: počinje intervjuom, a nastavlja „testiranjem“; opservacija ponašanja je kontinuran proces tokom čitavog ispitivanja, kao i rad na dobrom raportu
5. Načelno, „testiranje“ počinje sa strukturisanim i nastavlja ka manje strukturisanim instrumentima/zahtjevima
6. Obrada, interpretacija i integracija podataka i pisanje završnog izvještaja
7. Usmeno referisanje o rezultatima ispitivanja (zavisno od konteksta i okolnosti ispitivanja)

Postupak psihodijagnostičke procjene nije standardizovan u pogledu trajanja ispitivanja, vrste i broja, kao ni redosleda zadavanja TTS

Question 17

koji su principi kliničke procjene?

Answer 17

• kontekstualnost, integrativnost, holističnost
• pragmatičnost

Question 18

princip kontekstualnost, integrativnost, holističnost?

Answer 18

ni jedan podatak, ma koliko bio upadljiv, ekstreman, patognomičan se ne posmatra niti interpretira izolovano od svih drugih podataka - isti fenotip može imati različiti genotip i obrnuto

psihodijagnostička procjena je proces stalnog upoređivanja i logičkog povezivanja podataka iz različitih izvora u cjelovitu sliku o subjektu i njegovom problemu

Question 19

princip pragmatičnosti?

Answer 19

psihodijagnostičko ispitivanje je ekstenzivno, ali i fokusirano u pogledu izbora tehnika, obima i vrste podataka koji se prikupljaju i interpretiraju kao i formulisanja sudova i zaključaka/izveštaja

ishod procjene mora biti svrhovit – da odgovori na uputno pitanje/pitanja i pomogne u donošenju valjanih terapijskih i drugih odluka

Question 20

validnost kliničke procjene?

Answer 20

povjerenje u dijagnostičke zaključke na osnovu psihodijagnostičkog ispitivanja zavisiće od više faktora:
- izbora metoda i instrumenata procene
- obima prikupljenih podataka
- specifičnosti diferencijalno-dijagnostičkog priblema/pitanja
- iskustva i kompetenci kliničara
- sposobnosti i saradljivosti ispitanika

Question 21

kako se unaprijeđuje validnost kliničke procjene?

Answer 21

• konsenzualnom validacijom
• testovnom kongruentnošću
• biografskom validacijom
• bihejvioralnom validacijom
• teorijskom validacijom
• prediktivnom validacijom

Question 22

šta je konsenzualna validacija?

Answer 22

upoređivanje mišljenja dijagnostičara sa mišljenjima drugih procenjivača (autoriteta, kolega, supervizora - prikazi slučajeva)

Question 23

šta je testovna kongruentnost?

Answer 23

poređenje rezultata dobijenih na više različitih načina: na različitim testovima i tehnikama u bateriji

• što su rezultati konzistentniji, to je zaključak validniji

Question 24

šta je biografska validacija?

Answer 24

poređenje rezultata dobijenih na testovima i podataka iz biografije: gdje ja to mogu da vidim u njegovoj istoriji?

Question 25

šta je bihejvioralna validacija?

Answer 25

poređenje aktuelnog ponašanja sa testovnim rezulatima: da li se to ispoljava u aktuelnom ponašanju?

Question 26

šta je teorijska validacija?

Answer 26

uklopljivost zaključaka u priznate teorije ličnosti i psihopatologije

Question 27

šta je prediktivna validacija?

Answer 27

- najpouzdaniji način potvrde dijagnostičke hipoteze) - provera kroz vidljivo buduće ponašanje: poteba za longitudinalnim praćenjem pacijenta

Question 28

kompetence kliničara?

Answer 28

- tvrde kompetence - meke kompetence

Question 29

šta su tvrde kompetence kliničara?

Answer 29

posjedovanje odgovarajućih znanja: - konceptualna znanja o svakoj tehnici i testu (šta i kako procenjuje/meri, psihometrijske karakteristike testova...) - vještine u zadavanju testova i tehnika, skorovanju testovnih rezultata - poznavanje glavnih hipoteza za svaki test ili tehniku (kako interpretirati podatke, psihološko značenje dobijenih podataka) - poznavanje ograničenja tehnika - apdejtovanje znanja o instrumenitima i povezanosti rezultata sa kriterijskim varijablama - poznavanje relevatnih teorija i modela ličnosti i psihopatologije

Question 30

šta su meke kompetence kliničara?

Answer 30

ličnost kliničara: - empatičnost - dobronamjernost - fleksibilnost - etičnost - introspektivnost - samokontrola i samokritičnost - socijalne vještine - opšta informisanost - saznajna radoznalost

Question 31

koje su glavne kritike dijagnostičke procjene?

Answer 31

1. subjektivizam kliničkog suđenja: dijagnostička procjena se oslanja na nenaučne metode procjene, naspram naučnih, eksperimentalno-statističkih 2. dijagnostička procjena se oslanja na „vještački“, nenaučni model mentalnih poremećaja: - postavljanje dijagnoze je nesvrsishodno, jer dijagnoza ne može da usmjeri liječenje i bude kriterijum za druge relevantne odluke o osobi - dijagnoza nosi rizik od stigmatizacije, autostigmatizacije, jatrogenizacije, zloupotrebe i manipulacije ljudima 3. raskorak između potreba prakse za sve specifičnijim procjenama i nedostatka odgovarajućih, psihometrijski zasnovanih instrumenata procjene

Question 32

koji su odgovori na kritikedijagnostičke procjene?

Answer 32

1. dok god je naše znanje o prirodi ljudskog ponašanja ograničeno, dotle će i metode kojim ga procjenjujemo biti manjkave, kao i modeli na koje se oslanjamo da bi ga opisali i objasnili - kombinacija naturalističkog i statističkog metodskog pristupa je na ovom stupnju znanja optimalan izbor - kategorijalni model mentalnih poremećaja je još uvijek najšire prihvaćen u oblasti mentalnog zdravlja i bolesti 2. psihodijagnostika je otvorena oblast za unaprijeđenje pristupa i taj proces se stalno dešava - savremene trendove u razvoju psihološkog instrumentarijuma obilježava orijentacija ka objektivno-statističkim tehnikama - intencija u usavršavanju kategorijalnih sistema je oslanjanje na naučne rezultate, naspram ranijeg oslanjanja na konsenzus eksperata