Rzeźbiarska twórczość Giovanniego Lorenza Berniniego Flashcards
(10 cards)
Artystą, którego twórczość miała charakter przełomowy dla przemian w rzeźbie, był
Giovanni Lorenzo Bernini.
Umiejętności warsztatowych uczył się u swojego ojca,
rzeźbiarza Pietra Berniniego.
Uniwersalny talent tego artysty przejawiał się nie tylko w rozmachu cechującym kompozycje rzeźbiarsko-architektoniczne, ale także w wirtuozerii osiągniętej w obróbce marmuru
kararyjskiego oraz w bogactwie ikonograficznym realizacji. Bernini rozpoczął swoją karierę
już jako nastolatek. Doceniając talent Berniniego, papież Urban VIII zaprosił go na dwór i zlecił wykonanie
wielu prac na terenie Watykanu. Oprócz realizacji architektonicznych artysta stworzył
wówczas z brązu monumentalny baldachim nad grobem św. Piotra.
Dziełem Berniniego jest też wiele rzymskich fontann, a wśród nich – fontanna Trytona
i fontanna Czterech Rzek na Piazza Navona na wprost kościoła Santa Agnese. Gdy miał 67 lat, został zaproszony do Francji
przez Ludwika XIV. Wykonał tam popiersie króla. Bernini – mistrz barokowego iluzjonizmu – jako rzeź-
biarz ukształtował repertuar form właściwy dla dojrzałego
baroku rzymskiego. Znakomicie potrafił wykorzystywać
różne środki techniczne, a także uzyskiwać efekt gry światła
i cienia. Miał licznych naśladowców nie tylko wśród swoich
uczniów, ale także rzeźbiarzy tworzących w innych krajach
Giovanni Lorenzo Bernini Apollo i Dafne
Temat rzeźby został zaczerpnięty z Metamorfoz antycznego
rzymskiego pisarza Owidiusza. Apollo, uważany w Grecji za
boga piękna, zakochał się w Dafne i próbował ją zniewolić.
Nimfa uprosiła swojego ojca, aby zamienił ją w drzewo, a tym
samym udaremnił wysiłki Apolla. Dzieło przedstawia moment
przemiany Dafne w drzewo: z jej nóg wyrastają korzenie, ciało
pokrywa się korą, ręce zamieniają w gałęzie, a z palców
i włosów formują się liście lauru (wawrzynu), uważanego za
symbol zwycięstwa. Rzeźba odnosi się więc do idei miłości
niedostępnej i zwycięstwa czystości nad pożądaniem.
Ekspresyjne gesty i pozy
postaci, wyrafinowanie
i dynamika ujęcia
połączona z doskonałym
odzwierciedleniem natury
sprawiają, że dzieło to jest
jednym z najpiękniejszych
dokonań rzymskiej rzeźby baroku.
Dzieło wykonane z marmuru ma
2,43 m wysokości. Znajduje się
w Galerii Borghese w Rzymie.
Giovanni Lorenzo Bernini Dawid
Artysta podjął popularny w renesansie motyw biblijnego Dawida jako zwycięzcy
nad Goliatem. Niemal nagi Dawid, odrzuciwszy zbroję i harfę, koncentruje się
na walce, którą artysta ukazał w kulminacyjnym momencie. Figura wyrzeźbiona
w marmurze kararyjskim pokazana jest w gwałtownym skręcie ciała,
a determinacja widoczna na twarzy bohatera zwiastuje zwycięstwo. Jak głosi
historyczna anegdota – twarz Dawida jest portretem artysty. Rzeźba ma
1,70 m, znajduje się w Galerii Borghese w Rzymie.
Giovanni Lorenzo Bernini, nagrobek papieża Urbana VIII
Jeszcze za życia
papieża rozpoczął też pracę nad jego nagrobkiem. W dziele tym papież ma podniesioną rękę w geście błogosławieństwa, a jego szaty są tak wyrzeźbione, by zdynamizować
przedstawienie. Brąz i złoto posągu kontrastują z czarną tumbą i bielą towarzyszących
papieżowi personifikacji: Sprawiedliwości i Miłosierdzia. Skrzydlaty szkielet – alegoria
Śmierci – wpisuje imię zmarłego złotymi literami do księgi żywota.
Giovanni Lorenzo Bernini,
fontanna Czterech Rzek w Rzymie
Grupa
czterech postaci wokół oryginalnego starożytnego obelisku to personifikacje czterech rzek
na czterech kontynentach. Projekt fontanny wykonał Bernini, ale
personifikacje Nilu, Gangesu, Dunaju i Rio de
la Plata są dziełami współpracujących z nim
uczniów. Rzeki zostały przedstawione jako figury
męskie. Wsparta na skale personifikacja Nilu
ma zasłoniętą twarz, gdyż w tamtych czasach
nie znano źródeł tej rzeki. Rio de la Plata trzyma
worek, z którego wysypują się monety – symbol
bogactwa płynącego z Ameryki. Nad fontanną
wznosi się rzymska kopia egipskiego obelisku.
Na jego szczycie znalazł się gołąb z gałązką
oliwną, co nawiązuje do herbu Innocentego X
z rodu Pamphilich, papieża, za którego pontyfikatu
wzniesiono fontannę.
Giovanni Lorenzo Bernini,
Cathedra Petri w Bazylice Świętego Piotra w Watykanie
Dzieło zostało wykonane w technice brązu ze złoceniami.
W części centralnej umieszczony jest zawieszony
na obłokach tron, wewnątrz którego znajduje się
średniowieczne krzesło, zgodnie z legendą należące
do św. Piotra. Na dole stoją czterej Ojcowie Kościoła
w dynamicznie ukształtowanych szatach. Scenę oświetla
żółte światło witraża w oknie, w centrum którego znajduje
się gołębica – symbol Ducha Świętego. Okno otaczają
postacie aniołów i promienie formujące typową
dla baroku glorię promienistą.
Giovanni Lorenzo Bernini Ekstaza św. Teresy
Jednym z najwybitniejszych dokonań rzeźbiarskich Berniniego jest kaplica zaprojektowana na zlecenie rodu kardynała Federica Cornara, znajdująca
się w kościele Santa Maria della Vittoria (Matki
Bożej Zwycięskiej) w Rzymie. Dzieło powstało
za pontyfikatu Innocentego X, kiedy to Bernini został usunięty z dworu papieskiego i musiał szukać
mecenasów wśród przedstawicieli wpływowych
rodów rzymskich. Grupę, która przedstawia
św. Teresę z aniołem, artysta umieścił w nastawie
ołtarzowej kaplicy. Scenie tej przyglądają się z boku
wyrzeźbieni w lożach członkowie rodu Cornaro. Scena główna przedstawia mistyczne uniesienie
św. Teresy z Ávili, reformatorki zakonu karmelitów,
pisarki i mistyczki. Strzała miłości Bożej w ręku anioła
symbolizuje duchowe zjednoczenie świętej z Chrystusem
prowadzące do ekstazy przeżywanej jednocześnie
w wymiarze duchowym i cielesnym. Artysta zaprojektował
owalne okno ukryte pod zwieńczeniem ołtarza, czyli
studnię świetlną. Wpadające przez nią światło rozjaśnia
scenę, a jego blask odbija się od złotych promieni glorii.
Daje to wrażenie światła nadprzyrodzonego. Dzieło
wykonane przede wszystkim z marmuru charakteryzuje
teatralizacja, mimetyczny sposób obrazowania, dynamizm
uzyskany przez przewagę linii diagonalnych i rozwianie
szat oraz zróżnicowana faktura i bogactwo materiałów.
Artysta uzyskał też efekt atektoniki – ukrył punkty
zaczepienia grupy rzeźbiarskiej, przez co wydaje się,
że unosi się ona w powietrzu. Rzeźba wypełnia ramię
transeptu kościoła Santa Maria della Vittoria w Rzymie.
Bernini połączył w jednym dziele rzeźbę i architekturę. Jest to urzeczywistnienie idei theatrum sacrum.
W dziele tym zespoliły się wszystkie cechy baroku.
na zlecenie Aleksandra VII Bernini wyrzeźbił nagrobek.
Połączył w nim różne
kolory marmuru i wykorzystał rzeczywiste drzwi Bazyliki
Świętego Piotra, które zdają się stanowić przejście ku życiu
wiecznemu.
Giovanni Lorenzo Bernini,
baldachim nad grobem
św. Piotra w Bazylice
Świętego Piotra w Watykanie
Dzieło z lat 1624–1633 powstało
na zlecenie papieża Urbana VIII
dla upamiętnienia miejsca
męczeńskiej śmierci apostoła.
Zostało usytuowane pod kopułą,
na skrzyżowaniu nawy głównej
z transeptem. Do jego wykonania
potrzebny był brąz, papież zlecił
więc wykorzystanie antycznych
elementów z Panteonu. Ta
kontrowersyjna decyzja spotkała
się z krytyką mieszkańców Rzymu.
Odlew wykonano techniką na wosk
tracony. Baldachim dźwigają cztery
kolumny, których trzony zostały
spiralnie skręcone i ozdobione
laurowymi listkami. Kręcone
kolumny zdobiły niegdyś – jak
powszechnie wierzono – wnętrze
jerozolimskiej świątyni Salomona.
Bezpośrednio nad kolumnami
pojawiły się fragmenty belkowania,
na których artysta umieścił cztery
posągi aniołów. Powyżej belkowania
znalazły się woluty, które łączą się
na szczycie. Całość wieńczy kula
z krzyżem. W dekoracji baldachimu
pojawiły się też lambrekiny, czyli
ornamenty w kształcie zwisających
proporczyków między kolumnami,
motywy jaszczurek stanowiących
symbol nowych narodzin wiary oraz
pszczół odnoszących się do herbu
rodu Barberinich, z którego
pochodził papież. Baldachim ma
28,5 m wysokości.
Sławę zyskał jako autor kilku kompozycji rzeźbiarskich, których zleceniodawcą był kardynał Scipione Caffarelli-Borghese, znany jako Scipione Borghese.
Do rzeźb tych należały
biblijny Dawid oraz grupy postaci o tematyce mitologicznej: Porwanie Prozerpiny, Eneasz
z Anchizesem i Apollo i Dafne. W przedstawieniach tych ujawniły się niemal wszystkie
cechy twórczości rzeźbiarskiej Berniniego: dynamizm ujęcia uzyskany przez liczne linie
diagonalne, asymetria, stosowanie kompozycji figura serpentinata zaczerpniętej od
Michała Anioła, realistyczne przedstawienie natury, ekspresja uczuć wyrażana mimiką,
gestami i pozami postaci, kontrasty światłocieniowe uzyskane różnicowaniem faktury
rzeźby, a także wprowadzeniem efektu stop-klatki, czyli ukazanie konkretnej, zatrzymanej fazy gwałtownego ruchu czy gestu. Bernini inspirował się formami z antyku, ale jego
dzieła są znacznie bardziej ekspresyjne. Dawid ukazany jest w kulminacyjnym momencie
walki z Goliatem. Dafne, kiedy tylko dosięga ją ręka Apolla, przemienia się w drzewo,
a przerażona Prozerpina wije się konwulsyjnie, próbując wyrwać się z ramion Plutona.
