syntax gpt sorular flashcards
(16 cards)
Tematik roller nelerdir? Örnekle.
Ajan: Bilinçli eylem yapan → Ali koştu.
Hedef: Eylemden etkilenen → Kitap düştü.
Deneyimleyici: Duygu yaşayan → Ayşe korktu.
Kaynak: Hareketin çıkış noktası → Evden çıktı.
Hedef: Hareketin varış noktası → Okula gitti.
Syntax sınavında nasıl full çekersin?
3 Adım Kuralı: Her soruda tanım + Türkçe örnek + basit ağaç ver.
Hareketi göster: Ağaçta ok (→) ve iz (t) kullan.
Unaccusative/Unergative testi:
Edilgen yapıya uyuyor mu? (Kırıldı → unaccusative)
-DIr testi: (Düşmüştür ✅ vs ?Koşmuştur ❌).
VP Shells’de: Özne vP’de, nesne VP’de başlar!
VP Shells modeli ne işe yarar?
Amaç: Çoklu argümanları (özne, nesne) ve fiil hareketini açıklar.
“Düşmek” unaccusative, “koşmak” unergative. Neden?
Unaccusative (düşmek)
Özne = Hedef:
“Cam düştü.” (cam = eylemden etkilenen)
VP içinde başlar (nesne konumu) → TP’ye yükselir
Edilgenleşir: “Cam kırıldı.” ✅
Unergative (koşmak)
Özne = Ajan:
“Ali koştu.” (Ali = bilinçli eylem)
VP dışında (TP’de) başlar
Edilgenleşmez: “Ali koşuldu” ❌
Denetim * control ve Yükselme * raising yapılarını nasıl ayırt edersin?
Denetim * control
Matris özne tematik rol alır:
“Ali çalışmayı istedi.” (Ali = ajan)
PRO kullanır:
Ali [PRO çalışmayı] istedi.
Yükselme * raising
Matris fiil rol atmaz:
“Ali uyuyor görünüyor.” (görün- = durum bildirir)
Özne yükselir:
Ali [t_Ali hasta] görünüyor.
VP içinde özne neden başlar? Temel mantık nedir?
Özne tematik rolü (ajan/deneyimleyici) VP içinde alır.
TP özne pozisyonuna hareket eder.
Türkçe Örnek:
“Ayşe elma yedi.”
TP: [TP Ayşe [T’ -di [VP [NP elma] [V’ yedi [NP t_Ayşe]]]]
→ “Ayşe” VP içinde doğar, TP’ye hareket eder.
VP-İçi Özne Varsayımı’nın temel iddiası nedir?
Özne, tematik rolünü (ajan/deneyimleyici) VP içinde alır ve TP öznesi konumuna hareket eder.
📌 Örnek: “Çocuk uyudu.” → Çocuk [VP t uyudu]
Denetim yapısı nedir? PRO nasıl çalışır?
Matris özne, gömülü cümlenin PRO öznesini denetler.
📌 Örnek: “Ali [PRO kitap okumayı] seviyor.”
PRO = Ali (Ali hem “seviyor” hem “okumayı”n ajanı)
Yükselme fiillerinin özelliği nedir?
Matris fiil tematik rol atmaz, özne gömülü cümleden yükselir.
📌 Örnek: “Ali [t mutlu] görünüyor.”
“görün-“ mutluluk durumunu bildirir, ajan değil!
Unaccusative fiilleri nasıl tanırsın?
Özne = Hedef (eylemden etkilenen)
Edilgenleşebilir: “Cam kırıldı.” ✅
Türkçe örnekler: düş-, kırıl-, çürü-, öl-
Unergative fiillerin sözdizimsel özelliği?
Özne = Ajan (bilinçli eylem)
Edilgenleşmez: “Koşuldu” ❌
Türkçe örnekler: koş-, gül-, çalış-, zıpla-
VP Shells neyi çözer?
Çoklu argümanların (özne, nesne) ve fiil hareketinin yerleşimi!
Yapı:
[vP ÖZNE [v’ v [VP NESNE [V’ V]]]]
📌 Örnek: “Ali balonu patlattı.” → vP: [vP Ali [v’ v [VP balonu [V’ patlat]]]
5 tematik rol ve örnekleri?
Ajan: Ali koştu
Hedef: Pencere kırıldı
Deneyimleyici: Ayşe korktu
Kaynak: Evden ayrıldı
Hedef: Okula gitti
“Ali gitmeyi unuttu” → Denetim mi? Kanıtla.
Denetim! Çünkü:
“Ali” hem “unuttu” hem “gitmeyi”nin ajanı (tematik rol alıyor).
PRO var: Ali [PRO gitmeyi] unuttu.
“Kayık battı” unaccusative mi? Kanıtla.
Evet! Çünkü:
Özne hedef (batma eyleminden etkilenen).
Edilgen yapı doğal: “Kayık batırıldı” (geçişli hali).
-DIr uyumlu: “Kayık batmıştır.”
“Meryem mektubu yazdı” cümlesinin VP Shells ağacı?
“yaz” fiili VP’den v’ye yükselir, “Meryem” vP öznesi.
