Szpiczak plazmocytowy Flashcards
(25 cards)
Szpiczak plazmocytowy (PCM) - synonim, definicja
=szpiczak mnogi (MM)
Wieloetapowo przebiegająca choroba nowotworowa
charakteryzująca się niekontrolowaną, wieloogniskową proliferacją monoklonalnych plazmocytów w szpiku:
-wytwarzających monoklonalną immunoglobulinę bądź jej fragmenty (tzw. białko M)
- i powodujących uszkodzenia narządowe (przez gromadzenie się?)
Szpiczak plazmocytowy (PCM) - epidemiologia
- to 1% nowotworów złośliwych
- 14% nowotworów układu krwiotwórczego - 3.NAJCZĘSTSZY
- zapadalność w Europie 4-6/100tys
- nieco częściej u M
- mediana zachorowań: 70r.ż.
- 90% chorych jest >50r.ż.
- ryzyko zachorowania u bezpośrednio spokrewnionych jest 3,7x większe
Etiologia szpiczaka plazmocytowego
Nieznana, ale możliwe są:
- czynniki genetyczne i długotrwała stymulacja antygenowa w przebiegu zak. bakteryjnych lub wirusowych
- długotrwała ekspozycja na prom. jonizujące, benzen, azbest, środki ochrony roślin i inne substancje toksyczne
Szpiczak plazmocytowy - rozwój
- Pojawiają się monoklonalne plazmocyty (MGUS=Gammapatia monoklonalna o nieokreślonym znaczeniu)
- MGUS przechodzi w PCM(szpiczak plazmocytowy)
3a. Nowotworowe komórki plazmatyczne PCM produkują cytokiny -> to stymuluje ich proliferację (błędne koło)
3b. Komórki szpiczakowe(=te same co w 3a) wchodzą w interakcje z komórkami podścieliska szpiku -> ↑wydzielania IL-6 i VEGF -> stymulacja angiogenezy -> promowanie wzrostu PCM - Mogą występować guzy kości utworzone z plazmocytów
- W zaawansowanej chorobie dochodzi do wtórnego zajęcia narządów pozaszpikowych
Jak dochodzi do gammapatii monoklonalnej o nieokreślonym znaczeniu (MGUS)?
W czasie przełączania klasy i somatycznych hipermutacji powstają translokacje chromosomowe w obrębie genów łańcucha ciężkiego immunoglobulin(=IGH).
Następstwo translokacji -> zestawienie ‘sekwencji wzmacniających geny kodujące immunoglobuliny’ z ‘onkogenami’
-> unieśmiertelnienie komórki -> pojawia się ograniczona liczba monoklonalnych plazmocytów = MGUS(to jest jednostka chorobowa)
Z czego wywodzą się komórki PCM (szpiczaka plazmocytowego)?
Z limfocytów B, które w ośrodkach rozmnażania przeszły proces somatycznej hipermutacji i rearanżacji genów łańcuchów ciężkich immunoglobulin (IGH)
Co jest wczesnym zaburzeniem odpowiedzialnym za transformację nowotworową plazmocytów w PCM?
Translokacje w obrębie loci:
- genu IGH (geny łańcuchów ciężkich immunoglobulin)
- genu jednego z łańcuchów lekkich Ig oraz hiperploidia?
Co sprzyja przejściu MGUS w PCM? (gammapatii monoklonalnej o nieokreślonym znaczeniu w szpiczaka plazmocytowego)
- niestabilność kariotypu
- dodatkowe aberracje genetyczne obejmujące geny MYC, BRAF, KRAS, NRAS
Co sprawia że PCM jest oporne na leczenie i nawraca?
Znaczna różnorodność subklonalna
Najbardziej typowa cecha PCM (szpiczaka plazmocytowego)
zmiany osteolityczne, spowodowane m.in. nadmiernym pobudzeniem osteoklastów i zahamowaniem aktywności osteoblastów
Rola osteoklastów w PCM - co je aktywuje, jaki tego efekt
Zaburzenie równowagi między:
-nasilonym wytwarzaniem liganda aktywatora receptora jądrowego czynnika transkrypcyjnego NF-kB (RANKL)
a
-zmniejszonym wytwarzaniem osteoprotegeryny (OPG)
Osteoklasty (aktywowane przez komórki podścieliska) -> wydzielają osteopontynę -> nasilają angiogenezę -> promują wzrost PCM
Rola osteoblastów w PCM - co zmniejsza aktywność?
2 rzeczy:
- Komórki PCM wytwarzają homolog białka DKK1 (Dickkopf1) (to białko jest kluczowym regulatorem met. kostnego w PCM, hamuje różnicowanie prekursorów osteoblastów)
btw. stężenie białka DKK1 w surowicy koreluje z stanem zaawansowania PCM i nasileniem zmian kostnych - Komórki PCM blokują RUNX2 = kluczowy czynnik transkrypcyjny osteoblastów
Uszkodzenia narządowe w PCM:
- zmiany osteolityczne
- niewydolność nerek
- niedokrwistość (gł. w mechanizmie niedokrwistości chorób przewlekłych, ale też przez naciek szpiku i przewlekłą chorobę nerek)
Jak dochodzi do uszkodzenia nerek w przebiegu PCM?
- Nefropatia wałeczkowa (łańcuchy lekkie Ig + białko Tamma i Horsfalla) - najczęstsza (90%) postać choroby nerek w przebiegu PCM
- Hiperkalcemia i hiperkalciuria
- Amyloidoza AL (10% chorych) lub choroba złogów łańcuchów lekkich - wskutek zespołu nerczycowego
- Hiperurykemia
Uszkodzenie nerek w PCM - nefropatia wałeczkowa
Duże stężenie łańcuchów lekkich Ig w moczu -> łączą się z białkiem Tamma i Horsfalla
- > tworzą wałeczki w cewkach dalszych i bezpośrednio uszkadzają komórki cewek bliższych
- > rozwój cewkowo-śródmiąższowego zap. nerek
łańcuchy lekkie mają właściwości nefrotoksyczne
Uszkodzenie nerek w PCM - hiperkalcemia i hiperkalciuria
Następuje po nich hipowolemia -> to prowadzi do przednerkowej niewyd. nerek
+ w cewkach odkładają się złogi wapnia -> śródmiąższowe zap. nerek
Uszkodzenie nerek w PCM - hiperurykemia
Kryształy kw. moczowego wytrącają się wewnątrz i wokół cewek zbiorczych
Co powoduje objawy w PCM?(szpiczak plazmocytowy)
rozrost komórek nowotworowych i wydzielanie przez te komórki białek i cytokin
Objawy szpiczaka plazmocytowego (PCM)
- ogólne (osłabienie, utrata m.c.)
- ból kostny
- objawy neurologiczne
- objawy niedokrwistości
- objawy hiperkalcemii i jej następstw
- nawracające zakażenia
- objawy niewydolności nerek
- objawy zespołu nadmiernej lepkości
- guzy plazmocytowe pozaszpikowe (7-13% chorych)
- objawy współistniejącej amyloidozy AL (10%)
- Inne rzadkie (hepatosplenomegalia, żółtaki, z. Fanconiego)
Szpiczak plazmocytowy (PCM) - ból kostny
- najczęstszy objaw (60-70% chorych)
- w odc. lędźwiowym kręgosłupa, miednicy, żebrach
- rzadziej w czaszce i kościach długich
-wywołany przez zmiany osteolityczne i patologiczne złamania kości (np. kompresyjne złamania kręgów)
Szpiczak plazmocytowy (PCM) - objawy neurologiczne
- Wskutek ucisku lub uszkodzenia RK, korzeni nerwów rdzeniowych lub nerwów czaszkowych PRZEZ:
- złamania patologiczne (głównie kompresyjne kręgów)
- bezpośrednio przez guz nowotworowy
Najczęściej radikulopatia, może wyst. niedowład lub porażenie kończyn, nietrzymanie moczu i stolca
- Polineuropatia obwodowa czuciowa lub czuciowo-ruchowa
- symetryczna i dystalna
- prawie wyłącznie u chorych ze współistniejącą amyloidozą AL oraz w zespole POEMS
- znacznie częściej u chorych leczonych lekami neurotoksycznymi (talidomid, bortezomib)
Szpiczak plazmocytowy (PCM) - nawracające zakażenia
Najczęściej bakteryjne ukł. oddechowego (S. pneumoniae, Hib) i moczowego (E.coli i inne pałeczki G-) oraz wirusowe (grypa, półpasiec)
wskutek:
- ↓stężenia prawidłowych (poliklonalnych) Ig
- zaburzeń komórek dendrytycznych i subpopulacji limf. T
- stosowanego leczenia
- powikłań narządowych
U ilu % chorych w chwili rozpoznania PCM są objawy niewyd. nerek?
30% (później do 50%)
Szpiczak plazmocytowy (PCM) - objawy zespołu nadmiernej lepkości
- spowodowane dużym stężeniem białka M
- ryzyko jest największe w PCM IgA (bo IgA łatwo polimeryzuje i zamyka naczynia mikrokrążenia)
