sztuka karolińska Flashcards
(12 cards)
miniatorstwo sztuki karolińskiej
Działały wówczas
liczne skryptoria pałacowe, biskupie i zakonne. Przepisujący (skrybowie) oraz dekoratorzy
(iluminatorzy) często wzorowali się na rękopisach bizantyńskich, iroszkockich, a nawet
późnoantycznych. Charakterystyczne dla większości dzieł było niezwykłe wyeksponowanie
postaci ludzkiej – z reguły Chrystusa lub ewangelistów – podczas gdy tło i pozostałe elementy
przedstawienia były oddane schematycznie lub szkicowo.
Posążek jeźdźca - Karola Wielkiego
Wykonany z brązu posążek konny Karola Wielkiego powstał
na przełomie VIII i IX wieku. Zabytek ma zaledwie 23 cm. Postać
władcy została ukazana hieratycznie. Twarz nie wyraża żadnych
emocji. Wrażenie nienaturalności potęgują też wyeksponowane
insygnia władzy, niepasujące do ukazanej sytuacji.
Dużo swobodniejsza figura konia została dodana
prawdopodobnie dopiero w czasach renesansu. Sama idea przedstawienia konnego wywodziła się z antyku, a jej celem
było ukazanie majestatu i potęgi władcy
Rzeźba znajduje się w Luwrze w Paryżu.
Powstająca w kręgu karolińskim architektura
odwoływała się do wzorców antycznych,
wczesnochrześcijańskich i bizantyńskich, nie brak w niej jednak było zupełnie
nowych rozwiązań. Cechą wspólną większości powstających w tym czasie budowli była
monumentalność. Zauważalny jest też powrót do formy bazyliki, typowej dla sztuki
wczesnochrześcijańskiej. Nie stosowano sklepień, a jedynie płaskie stropy albo otwarte
wiązania dachowe. Częstym elementem była też krypta mieszcząca relikwie świętego
patrona. Charakterystyczną
cechą budowli karolińskich był westwerk. Typowym elementem wielu
karolińskich świątyń była także dwuchórowość, czyli budowanie absyd zarówno od
wschodu, jak i od zachodu
kaplica pałacowa
w Akwizgranie
Fundatorem kaplicy zbudowanej w latach 796–805 był Karol Wielki. Jest to budowla o znacznych
rozmiarach (wysokość ponad 30 m). Wrażenie dekoracyjności osiągnięto, wprowadzając alternację
koloru kamienia w łukach arkad. Kaplica charakteryzuje się przepychem. zbudowana przez Odona z Metzu na przełomie wieków VIII i IX. Jej część centralna ma kształt oktagonu wpisanego w szesnastokąt. Całość ideowo była wzorowana
na kościele San Vitale w Rawennie. Wnętrze podzielono na dwie kondygnacje. W ogromnych
arkadach wyższej z nich umieszczono empory. Różnobarwne marmurowe, porfirowe i granitowe
kolumny o korynckich głowicach zostały przewiezione przez Alpy z Rzymu i Rawenny
brama Torhalle
z opactwa w Lorsch
Jej dolna kondygnacja naśladuje model łuku triumfalnego,
ale środkowa arkada nie została powiększona względem obu bocznych. Podział elewacji
przeprowadzono, wykorzystując w dolnej strefie kolumny korynckie, a w górnej – pilastry
jońskie. Jednak zupełnie nieklasyczne jest umieszczenie łamanego w zygzak gzymsu na
głowicach pilastrów, a także zwieńczenie budowli dwuspadowym dachem. Z kolei typową
cechą dla estetyki karolińskiej jest zastosowana w elewacji alternacja, czyli naprzemienne
występowanie czerwonego i jasnego kamienia. Sprawia to, że brama jest bardzo dekoracyjna.
klasztory benedyktyńskie czasów karolińskich
W czasach karolińskich przeżywały niezwykły rozwój, przy
których zorganizowano cały system szkół. Ufundowano ich wówczas ponad dwieście. Stawały
się one drugim, po dworze cesarskim, centrum kulturotwórczym.
zabudowania klasztorne czasów karolińskich
Zachowany plan opactwa
Sankt Gallen (Szwajcaria) wskazuje, że zabudowania klasztorne rozplanowywano z niezwykłą
logiką i symetrią. Do boku kościoła wokół kwadratowego wirydarza, czyli wewnętrznego
dziedzińca, dobudowywano pomieszczenia najistotniejsze dla życia zgromadzenia – refektarz,
czyli klasztorną jadalnię, dormitoria – wspólne sypialnie mnichów – i klasztorne spiżarnie.
Resztę terenu zajmowały stajnie, spichlerze, ogrody, szpital, szkoła, a nawet browar
Miniatura z Ewangeliarza Godeskalka, przedstawiająca Chrystusa w chwale
Miniatura z księgi datowanej na lata 781–783 to doskonały
przykład miniatorstwa karolińskiego ze szkoły pałacowej.
Postać Chrystusa ujęto frontalnie i hieratycznie,
co podkreśla wszechmoc Boga. Sylwetka została wyraźnie
określona, proporcje są poprawne, a sposób ukazania
twarzy wskazuje na wpływ tradycji grecko-bizantyńskiej.
Ewangeliarz
Godeskalka
Sceny figuralne otoczone są w nim plecionkową
bordiurą zdradzającą wpływy iroszkockie. Najciekawszy jest
jednak sposób ukazania ludzkiej sylwetki. Zachowano w nim
bezwzględną niemal symetrię i surowy rytm. Rysy twarzy
postaci są jednak niezwykle harmonijne, proporcje poprawne,
a linie poprowadzone sprawnie i miękko. Widoczna jest
także bryła ciała postaci. Świadczy to o powrocie do kanonu
antycznego, znanego być może za pośrednictwem sztuki
bizantyńskiej.
rękopisy tworzone w drugiej ćwierci IX wieku w skryptorium
arcybiskupa Ebbona w Reims
miniatury cechowało swobodne upozowanie
i silna ekspresja postaci. Odważne operowanie światłem, decydujące o plastyczności
bryły, naśladowało w pewnym stopniu hellenistyczny iluzjonizm. Zanikał też ornament
plecionkowy oraz tendencja horror vacui, co świadczyło o wyzwoleniu się malarzy
spod wpływów iroszkockich. Znakomitym przykładem miniatur tego kręgu są wizerunki
ewangelistów w Ewangeliarzu Ebbona.
Św. Łukasz, miniatura
z Ewangeliarza Ebbona
Miniatura z księgi pochodzącej z drugiej
ćwierci IX wieku to przykład miniatorstwa
szkoły w Reims. Postać ukazana na tle
pejzażu potraktowana jest dość swobodnie,
dynamikę świętemu nadaje linia nakładana
śmiało, wręcz impresyjnie. Iluzja głębi,
mimo oczywistych błędów perspektywy,
ma tu rodowód antyczny. Pojawiający się
w prawym górnym rogu uskrzydlony byk
trzymający zwój jest symbolem ewangelisty
i znakiem pozaziemskiej inspiracji tekstu
Ewangelii.
ilustracje księgi Genesis z Biblii Karola Łysego z połowy IX wieku
Układanie scen w szersze cykle za pomocą
także wywodzącej się z antyku narracji
kontynuacyjnej charakteryzowało szkołę
z Tours. Przykładem takiego podejścia są ilustracje księgi Genesis z Biblii Karola Łysego z połowy IX wieku. Stronę podzielono
tam na kilka równoległych pasów, wypełnionych następującymi kolejno po sobie epizodami
obrazującymi odpowiedni fragment tekstu.
