uned 1.1 - biocemeg

Question 1

beth yw swyddogaeth calsiwm?

Answer 1

cryfhau dannedd, esgyrn a nerfau mewn anifeiliaid
cryfhau waliau celloedd mewn planhigion

Question 2

beth yw’r gwahaniaeth rhwng polar ac amholar?

Answer 2

amholar - dim gwefr
polar - gwefr bach

Question 3

beth yw’r canran calsiwm yn y corff?

Answer 3

2%

Question 4

beth yw’r canran ffosfforws yn y corff?

Answer 4

1%

Question 5

ble mae ffosfforws yn y corff?

Answer 5

presennol mewn cellbilenni / ATP / asid niwcleig

Question 6

beth yw’r canran magnesiwm yn y corff?

Answer 6

0.05%

Question 7

beth yw swyddogaeth magnesiwm yn y corff?

Answer 7

cefnogi gweithrediad ensymau
cefnogi gweithrediad cloroffyl mewn planhigion

Question 8

beth yw’r canran o haearn yn y corff?

Answer 8

0.004%

Question 9

beth yw swyddogaeth haearn yn y corff?

Answer 9

cludo ocsigen (haemoglobin)

Question 10

beth yw’r gwahaniaeth rhwng organig ac anorganig?

Answer 10

organig - moleciwlau gyda chyfran uchel o atomau carbon a hydrogen (e.e glwcos)
anorganig - moleciwl neu ion sydd ddim yn cynnwys mwy na un atom o carbon (e.e CO2)

Question 11

pam ydy dwr yn moleciwl polar/deupol?

Answer 11

mae ganddo 2 wefr
atomau hydrogen - wefr rhannol bositif (delta positif)
atom ocsigen - wefr rhannol negatif (delta negatif)

Question 12

pa bondiau sydd yn bresennol mewn dwr? pam?

Answer 12

bondiau hydrogen
ffurfio oherwydd ei polaredd - mae’r moleciwlau dwr yn denu ei gilydd trwy ffurfio bondiau hydrogen

Question 13

priodweddau dwr

Mae ia yn llai dwys na dwr - beth yw arwyddocad hyn?

Answer 13

mae’r ia yn ffurfio haen dros wyneb cynefinoedd dyfrol
nid yw chynefinoedd dyfrol yn rhewi’n solet, felly gall yr anifeiliaid symud/nofio o hyd

Question 14

priodweddau dwr

dwr yn hylif ar ran fwyaf o dymhereddau daearol - beth yw arwyddocad hyn?

Answer 14

gellir ei ddefnyddio fel cyfrwng trafnidiaeth
e.e yn waed mamolion, cludo ionau wedi’i hydoddi i fyny’r sylem

Question 15

priodweddau dwr

mae dwr yn di-liw/tryloyw - beth yw arwyddocad hyn?

Answer 15

golau yn gallu cyrraedd planhigion dyfrol i ffotosyntheseiddio; gall golau fynd drwy cytoplasm celloedd planhigion i gyrraedd y cloroplastau

Question 16

priodweddau dwr

mae gan ddwr dyniant arwynebedd uchel - beth yw arwyddocad hyn?

Answer 16

gall arwyneb y dwr gefnogi’r mas llawer o organebau a dod yn gynefin iddynt

Question 17

priodweddau dwr

mae gan ddwr gynhwysedd gwres sbesiffig uchel - beth yw arwyddocad hyn?

Answer 17

gall amsugno llawer o egni gyda chynnydd bach yn tymheredd. Nid yw tymheredd celloedd a chynefinoedd dyfrol yn newid yn gyflym felly’r amodau’n parhau’n sefydlog
- defnyddiol tu mewn i gelloedd gan nad yw’r ensymau’n dadnatureiddio

Question 18

priodweddau dwr

mae gan ddwr wres cudd anweddu uchel - beth yw arwyddocad hyn?

Answer 18

mae angen llawer i egni i anweddu dwr fel bod organebau’n defnyddio anweddiad dwr i oeri e.e chwysu
nid yw cynefinoedd dyfrol yn diflannu’n hawdd trwy anweddiad

Question 19

mae gan ddwr briodweddau cydlynol ac adlynol cryf - beth yw arwyddocad hyn?

Answer 19

oherwydd y bondiau hydrogen, mae moleciwlau dwr yn glynu gyda’i gilydd (cydlyniad), ac yn glynu gyda sylweddau gyda gwefr neu amholar arall (adlyniad)

Question 20

carbohydradau

beth yw monosacarid?

Answer 20

= uned symlaf carbohydradau gan nad ydynt yn gallu gael ei symleiddio bellach

Question 21

carbohydradau

beth yw fformiwla cyffredinol carbohydradau?

Answer 21

CnH2nOn
lle mae n = nifer yr atomau

Question 22

carbohydradau

beth yw isomerau adeileddol?

Answer 22

moleciwlau gyda’r un fformiwla cemegol a’r un nifer o atomau ond gyda wahanol drefniadau o’u hatomau

Question 23

carbohydradau

beth yw isomeriaeth alffa/beta?

beth yw’r abbreviation i gofio?

Answer 23

gwahaniaeth yn yr adeiledd sef safle’r grwp OH ar atom carbon 1
COFIO ABBA - Alffa Below, Beta Above!!

Question 24

carbohydradau

beth yw deusacaridau?

Answer 24

siwgrau a wneir o ddwy uned o monosacarid

Question 25

# carbohydradau sut ffurfir deusacaridau?

Answer 25

trwy adwaith cyddwysiad - ffurfio bond glycosidaidd a moleciwl o ddwr

Question 26

sut torrir deusacaridau?

Answer 26

torri'r bond glycosidaidd trwy adwaith hydrolysis mewnosodir dwr yn cemegol

Question 27

# carbohydradau beth ydy maltos wedi'i ffurfio o?

Answer 27

2 alffa glwcos - cofia bod y dau'r un peth

Question 28

# carbohydradau beth ydy swcros wedi'i ffurfio o?

Answer 28

alffa glwcos a ffrwctos

Question 29

# carbohydradau beth ydy lactos wedi'i ffurfio o?

Answer 29

beta galactos ac alffa glwcos - cofio gaLACTOS yn ffurfio lactos

Question 30

# carbohydradau - polysacaridau beth ydy polysacaridau?

Answer 30

- carbohydradau cymhleth - moleciwlau mawr sy'n cynnwys cadwyni o fonosacaridau sy'n gysylltu gyda bondiau glycosidaidd

Question 31

# carbohydradau - polysacaridau startsh - beth yw strwythr amylopectin?

Answer 31

- moleciwl canghennog - cynnwys bondiau glycosidaidd alffa 1-4 - cynnwys bondiau glycosidaidd alffa 1-6 lle mae cangen

Question 32

# carbohydradau - polysacaridau startsh - beth yw strwythr amylos?

Answer 32

- moleciwl torchog sy'n ffurfio helics - dim ond bondiau glycosidaidd alffa 1-4

Question 33

# carbohydradau - polysacaridau glycogen - beth yw ei strwythr a swyddogaeth?

Answer 33

strwythr - bondiau glycosidaidd 1-4 ac 1-6 swyddogaeth - storfa carbohydradau/egni

Question 34

# carbohydradau - polysacaridau cellwlos - beth yw'r bondiau a pam?

Answer 34

- bondiau glycosidaidd beta 1-4 sy'n ffurfio rhwng y moleciwlau cyfagos (achos mae nhw wedi cylchdroi 180 fel bod yr OH wedi'i trefnu mewn rhes a gellir tynnu moleciwl dwr i ffurfio'r bond) - bondiau hydrogen (sy'n dal y cadwyni at ei gilydd yn creu edafedd hir sef microffibrolion)

Question 35

# carbohydradau - polysacaridau beth yw rhai o nodweddion cellwlos?

Answer 35

- cryfder tynnol uchel iawn sy'n anodd torri pan gaiff ei ymestyn - anodd iawn treulio achos y niferoedd uchel o fondiau hydrogen rhwng y cadwyni - celloedd yn gwbl anhydawdd

Question 36

# carbohydradau - polysacaridau summary - pa dau polysacarid sydd yn alffa glwcos? pa dau sydd ddim?

Answer 36

startsh a glycogen - alffa glwcos cellwlos a citin - beta glwcos

Question 37

# carbohydradau - polysacaridau summary - pa tair polysacarid caiff ei ddarganfod mewn planhigion? pa un sydd mewn anifeiliaid?

Answer 37

planhigion - cellwlos, amylos, amylopectin anifeiliaid - glycogen

Question 38

# carbohydradau - polysacaridau pam ydy'r canghennau mewn amylopectin a glycogen yn fantais?

Answer 38

- gwell am ryddhau glwcos achos bod mwy o bennau lle gellir hydrolysu'r bondiau glycosidaidd a rhyddhau glwcos - y mwy o glwcos sy'n cael ei rhyddhau, y mwy effeithiol yr resbiradaeth a cynhyrchiant ATP

Question 39

# carbohydradau - heteropolysacaridau lle gellir darganfod citin?

Answer 39

cellfuriau ffyngau sgerbydau allanol pryfed

Question 40

# carbohydradau - heteropolysacaridau pam ydy citin yn heteropolysacarid a nid jyst polysacarid?

Answer 40

mae'n cynnwys yr elfen nitrogen

Question 41

# carbohydradau - heteropolysacaridau pa bond sy'n ymuno citin?

Answer 41

bond glycosidaidd beta 1-4

Question 42

# carbohydradau - heteropolysacaridau pam oes gan citin cryfder tynnol mwy na cellwlos?

Answer 42

mae gan citin mwy o bondiau hydrogen oherwydd y grwpiau ochr sy'n cynnwys nitrogen

Question 43

# triglyseridau beth ydy triglyserid?

Answer 43

moleciwlau sy'n ffurfio brasterau neu olew

Question 44

# triglyseridau beth ydy triglyseridau wedi'i wneud o?

Answer 44

1 glyserol a 3 asid brasterog

Question 45

# triglyseridau pa adwaith sy'n ffurfio triglyseridau? pa adwaith sy'n datod triglyseridau?

Answer 45

ffurfio - adwaith cyddwysiad sy'n rhyddhau 3 moleciwl o ddwr datod - adwaith hydrolysis trwy mewnosod 3 moleciwl dwr

Question 46

# triglyseridau beth yw enw'r bond mewn triglyseridau? lle mae e?

Answer 46

bond ester rhwng y carbon a'r ocsigen o'r triglyserid

Question 47

# triglyseridau lipidau - braster ac olew pa un yw solet/hylif ar dymheredd ystafell?

Answer 47

braster - solet ar dymheredd ystafell olew - hylif ar dymheredd ystafell

Question 48

# triglyseridau beth yw'r gwahaniaeth rhwng y cadwyni hydrocarbon mewn braster ac olew?

Answer 48

braster - cadwyn hydrocarbon hir olew - cadwyn hydrocarbon byr

Question 49

# triglyseridau beth yw swyddogaethau triglyseridau?

Answer 49

- mwy effeithlon na charbohydradau - ynysyddion thermol dda - darparu amddiffyniad mecanyddol ar gyfer organau sensitif - darparu hynofedd i anifeiliaid dyfrol achos mae braster yn llai dwys na dwr - rhai anifeiliaid yn taenu olew ar eu ffwr neu plu i fod yn wrth ddwr

Question 50

# triglyseridau pa bondiau sydd rhwng yr atomau carbon mewn asidau brasterog dirlawn?

Answer 50

bondiau sengl

Question 51

# triglyseridau beth ydy asidau brasterog dirlawn yn ffurfio ar dymheredd ystafell?

Answer 51

brasterau (solet)

Question 52

# triglyseridau pa bondiau sydd rhwng yr atomau carbon mewn asidau brasterog annirlawn?

Answer 52

bond dwbl carbon-carbon

Question 53

# triglyseridau beth ydy asidau brasterog annirlawn fel arfer yn ffurfio ar dymheredd ystafell?

Answer 53

olew (hylif)

Question 54

# triglyseridau pa asid brasterog sydd gyda ymdoddbwynt is a pham? | annirlawn neu dirlawn

Answer 54

asidau brasterog annirlawn gyda ymdoddbwynt is achos mae'r grymoedd atyniad rhwng yr asidau brasterog yn wannach, felly mae angen llai o egni i dorri'r bondiau a thoddi'r braster

Question 55

# ffosffolipidau beth ydy ffosffolipidau'n cynnwys?

Answer 55

- moleciwl glyserol - pen ffosffad hydroffobig - dwy gadwyn asid brasterog hydroffobig - bond ester rhwng y glyserol a'r asidau brasterog

Question 56

# ffosffolipidau beth sy'n digwydd wrth arllwys ffosffolipidau mewn i ddwr?

Answer 56

- ffurfio haen deuol (bilayer) - pen hydroffilig yn cael ei denu i foleciwlau dwr - cynffonau hydroffobig yn cael ei gwrthyrru gan foleciwlau ddwr ac yn cuddio o'r ddwr

Question 57

braster polyannirlawn - da/drwg? HDL? LDL?

Answer 57

- da - gostwng LDL y corff (colestrol drwg)

Question 58

braster monoannirlawn - da/drwg? HDL? LDL?

Answer 58

- da - gostwng LDL (colestrol drwg) - cynnal HDL (colestrol da)

Question 59

braster dirlawn - da/drwg? HDL? LDL?

Answer 59

- canol (bwyta'n gymedrol) - cynyddu LDL (colestrol drwg)

Question 60

braster traws - da/drwg? HDL? LDL?

Answer 60

- drwg - cynyddu LDL (colestrol drwg) - lleihau HDL (colestrol da)

Question 61

# proteinau beth yw polymer?

Answer 61

protein sy'n cynnwys tua 20 is-uned asid amino

Question 62

beth ydy pob asid amino yn cynnwys?

Answer 62

- carbon canolog - grwp amino NH2 - grwp carbosilig COOH - atom hydrogen H - grwp amrywiol R

Question 63

# proteinau beth yw enw'r bond rhwng y grwp carbocsyl ac amino mewn protein?

Answer 63

bond peptid

Question 64

# proteinau beth sy'n ffurfio mewn adwaith cyddwysiad protein?

Answer 64

deupeptidau, polypeptidau a dwr

Question 65

# proteinau beth sy'n cyfuno mewn adwaith hydrolysis protein?

Answer 65

polypeptidau, asidau amino a ddwr yn cyfuno i roi protein

Question 66

# proteinau beth yw adeiladd cynradd protein?

Answer 66

dilyniant o asidau amino mewn cadwyn polypeptid

Question 67

# proteinau beth ydy adeiledd eilaidd protein yn cynnwys? pa bond sy'n ffurfio?

Answer 67

llawer o grwpiau polar (amino a carbocsylig) bond hydrogen

Question 68

# proteinau pa bondiau ydy'r adeiledd trydyddol protein yn cynnwys?

Answer 68

- ionig - pont deusylffid (2 sylffwr yn bondio) - bondiau hydrogen

Question 69

# proteinau pa siap ydy adeiledd trydyddol protein?

Answer 69

crwn, cryno, 3D

Question 70

# proteinau beth ydy adeiledd cwaternaidd protein?

Answer 70

trefniant o gadwyni polypeptid gyda adeileddau cynradd, eilaidd a weithiau trydyddol

Question 71

# proteinau summary - beth yw'r trefn adeiledd proteinau?

Answer 71

cynradd eilaidd trydyddol cwaternaidd