Urządzenia i Przedmioty Flashcards
(9 cards)
MISIURKA
Rodzaj hełmu z metalową siatką okrywającą czoło, policzki, uszy i kark (patrz zdjęcie poniżej).
UŻYCIE: Misiurka popularna była w Polsce w XVI i XVII w., a żołnierze często łączyli jej noszenie z kolczugą. Oryginalnie misiurka pochodzi ze wschodu, szczególnie popularna była w Turcji oraz na terenach przez nią podbitych.
PRZYKŁAD: Czy żony w średniowieczu mówiły do mężów: “kochanie, ściągaj misiurkę, szoruj łapy, żarło podane”?
ETYMOLOGIA: arab. Misr - Egipt.
PERIZONIUM
Przepaska udrapowana na biodrach ukrzyżowanego Chrystusa.
UŻYCIE: Początkowo przedstawiano Chrystusa w długiej szacie. W XII-XIII w. w tzw. colobium (krótka szata sięgająca do kolan). W gotyku - z perizonium przewiązanym na boku. W sztuce nowożytnej perizonium jest najczęściej przewiązane pośrodku. Od XVII w. pojawiło się perizonium przewiązane sznurem.
PRZYKŁAD: Życzę Wam, by Wielkanoc była tak ciepła, by jako strój wystarczyło samo perizonium.
ETYMOLOGIA: łac. perizonium - znaczenie jak wyżej.
DOZYMETR
Przyrząd do pomiarów dawek promieniowania jonizującego i aktywności promieniotwórczej preparatów.
UŻYCIE: Dozymetr służy do wyznaczana dawek promieniowania związanych z emisją cząstek alfa, cząstek beta oraz promieniowania gamma. Niektóre dozymetry są również wrażliwe na promieniowanie rentgenowskie lub promieniowanie neutronowe.
PRZYKŁAD: Pojechał na wycieczkę do Czarnobyla. Potem musiał poddać się badaniu dozymetrem.
ETYMOLOGIA: gr. dósis - dar, dawanie.
FIDYBUS
Zwitek papieru do zapalania fajki.
UŻYCIE: Fidybus to kilkakrotnie złożony wzdłuż, aby długo płonął, skrawek papieru. Służył do zapalania fajki, papierosa czy cygara.
PRZYKŁAD: W ramach eksperymentu postanowił przez miesiąc żyć, jak w XIX wieku: wyłączył Internet, schował telewizor, rozsiadł się na kanapie i fidybusem zapalił fajkę.
ETYMOLOGIA: niem. Fidibus - znaczenie jak wyżej.
LORGNON
Wym. [lornia], akcjent na ‘a’; okulary z rączką do trzymania.
UŻYCIE: Lorgnon został wynaleziony przez George’a Adamsa. Najczęściej odgrywały rolę biżuterii, często okulary i rączki były pięknie zdobione. Były i bywają popularne wśród widzów opery. Nazywane także face-à-main [wym. fasamę].
PRZYKŁAD: Poszła do opery, ale zapomniała wziąć lorgnon co całkowicie zepsuło jej widowisko.
ETYMOLOGIA: fr. lorgner - zerkać.
EGRETA
Ozdoba z piór lub drogich kamieni przypinana do fryzury lub kapelusza.
UŻYCIE: Egreta, czyli ozdobna kita z piór, pierwotnie robiona była z piór czapli z rodzaju Egretta. Później zaczęto ją także robić z piór strusich. W Polsce wszystkie gatunki czaplowatych podlegają gatunkowej ochronie ścisłej oprócz czapli siwej (Ardea cinerea), która jest objęta ochroną częściową.
PRZYKŁAD: W prezencie dał jej piękną egretę. Gdy ją w niej zobaczył, stwierdził jednak, że wygląda jak dziwoląg i kazał przypiąć ozdobę jako dekorację abażuru.
ETYMOLOGIA: fr. aigrette - biała czapla.
HANDSZPAK
Drewniany lub metalowy drążek długości 1-2 metrów służący do wprawiania w ruch urządzeń znajdujących się na statku żaglowym.
UŻYCIE: Handszpaki obsługiwane są za pomocą rąk i działają na zasadzie dźwigni. Dawniej handszpaki służyły głównie do obsługi wielkich kabestanów (bęben do nawijania cum), przy których pracowało kilku do kilkudziesięciu marynarzy. Dziś używane są najczęściej jako awaryjne, a czasami główne źródło energii dla takich urządzeń jak winda kotwiczna albo pompa zęzowa. Ich pierwotna rola, polegająca na obracaniu kabestanu, praktycznie przeminęła.
PRZYKŁAD: “Był na “Lwowie” młodszy majtek, Czort, Rasputin, bestia taka, Że sam kręcił kabestanem, I to bez handszpaka” - brzmi zwrotka jednej z najpopularniejszych szant.
ETYMOLOGIA: Nieznana - może ktoś z czytelników-żeglarzy pomoże?
AŁUN
Minerał służący do tamowania krwawienia w drobnych zacięciach przy goleniu.
UŻYCIE: Ałun to nazwa zwyczajowa dwunastowodnego siarczanu glinowo-potasowego. Występuje w formie skupień ziarnistych, naciekowych, tworzy naloty i wykwity. Jest kruchy, łatwo rozpuszcza się w wodzie. Często zawiera domieszki sodu, manganu, żelaza, amonu. Jest minerałem pospolitym i szeroko rozpowszechnionym. Roztwór ałunu ma odczyn kwasowy, działa ściągająco i aseptycznie. Dawniej, jako kamyk po goleniu, był szeroko używany do tamowania drobnych krwawień z ranek po zacięciach przy goleniu. Dziś w tym celu ałun oferowany jest m.in. w postaci sztyftu.
PRZYKŁAD: W Polsce ałun występuje w okolicach Sandomierza, Międzyzdrojów oraz na Dolnym Śląsku.
ETYMOLOGIA: łac. alunit - znaczenie jak wyżej.
FISHARMONIA
Instrument dęty klawiszowy z miechem i pedałem.
UŻYCIE: Fisharmonia używana jest w zastępstwie organów. Wyglądem zewnętrznym przypomina pianino “ścięte” nisko nad klawiaturą. Fisharmonia nigdy nie znalazła zastosowania jako instrument koncertowy. Używana była głównie w kaplicach i niewielkich kościołach, a także w domach. Później została wyparta m.in. przez keyboard. Fisharmonia bywa też nazywana melodykonem.
PRZYKŁAD: Poszedł do filharmonii, ale nie usłyszał dźwięków fisharmonii.
ETYMOLOGIA: gr. phýsa - miech + harmonia.
