Uvod u endokrinologiju - poglavlje 75 I Flashcards
tri skupine hormona
- bjelančevine i polipeptidi -> izlučuje prednji i stražnji režanj hipofize, guštarača(inzulin i glukagon), paratireoidna žlijezda(paratireodni hormon)
- steroidi -> kora nadbubrežne žlijezde(kortizol, aldosteron), jajnici, testisi, posteljica
- derivati ak tirozina ili amini -> štitnjača(tiroksin, trijodtironin) i katekolamini = srž nad bubrežne žlijezde(adrenaln i noadrenalin)
sinteza i prijenos peptidnih hormona
- do 100 peptidi, iznad tog bjelančevine
- nastaju kao i većina bjelančevina u -> hrapavi ER -> prvo preprohormoni(velike bjelančevine bez biološkog učinka) -> razgradnja u endoplazmatskoj mrežici -> prohormoni(manji) -> Golgijev aparat i ugradnja u mjehuriće -> u mjehurićima razgradnja -> nastaju aktivni hormoni i inaktivni fragmenti
- izbacivanjem egzocitozom na podražaj -> u krv ili međustaničnu tekućinu
- topivi u vodi -> lak prijenos krvlju
i prijenos sinteza steroidnih hormona
- kemijski slični kolesterolu -> cikloheksil i pentilski prstenovi
- sintetiziraju se iz kolesterola - dolazi iz plazme ili se sintetizira u stanici
- ne pohranjuju se u endokrinim stanicama koje ih stvaraju ali brzo mogu nastati i mobilizirati se
- topivi u lipidima -> lagana difuzija kroz membranu i prijenos krvlju
sinteza i prijenos amina
- štitnjača i nadbubrežna srž
- nastaju u citoplazmi djelovanjem enzima
. - hormoni štitnjače -> pohranjuju se u makromolekule tireoglobulina(u folikulama) -> kad se odvoje slobodni hormoni se otpuste u krv gdje se vežu s bjelančevinama plazme(najviše globulin koji veže tiroksin) -> on otpušta hormone u tkiva
. - katekolamini-> 4x puta više adrenalina od noradrenalina -> pohranjuju se u mjehuriće do izlučivanja -> isto kako peptidi se egzocitozom izlučuju
- prenose se krvlju -> slobodni ili konjugirani s drugim tvarima
brzina izlučivanja i trajanje djelovanja
- ovisno o njihovoj zadaći
- adrenalin i nor -> nekoliko sec nakon podraživanja se izlučuje -> postaju djelovtorni nakon nekoliko min
- neki drugi npr tiroksin ili STH -> treba nekoliko mjeseci da razviju djelovanje
konc u krvi i veličina izlučivanja hormona
- za kontrolu metaboličkih i endokrinih funkcije -> treba jako malo -> nekoliko pikograma do max mikrograma
povratne sprege - kontrola izlučivanja hormona
Negativna
- spriječava pretjeranu aktivnost hormonskih sustava -> ili prevelikoizlučivanje hormona ili prevelik odgovor ciljnog tkiva
- izlučen -> nastaju njegovi učinci ili proizvodi -> što ih ima više smanjuje se njegovo dalje izlučivanje
Pozitivna
- mogu nastat naleti hormona
- izlučen -> učinci ili proizvodi potiču dalje lučenje hormona
- primjer: estrogen potiče adenohipofizu na lučenje LH hormona -> dalje LH potiče jajnike na lučenje estrogena = ovulacija
- sve dok konc previše ne poraste -> tad klasik negativna sprega
Cikličke promijene
- godišnja doba, dob, dnevni ciklus -> najčešće djeluju na živčani sustav
prijenos hormona krvlju
- topivi u vodi -> katekolamini, peptidi -> otopljeni u plazmi
- steroidi i štitnjača -> za bjelančevine plazme ili free
čišćenje hormona iz krvi
- zajedno s brzinom izlučivanja = određuje konc hormona u krvi
- klirens = micanje hormona iz krvi
- možemo ga maknut: razgradnjom u tkivima, vezanjem u tkivima, izlučivanjem preko žuči, bubrežnim izlučivanjem
. - npr oštećenje jetre -> povećanje konc steroidnih hormona
klirens račuanje i mjerenje
- veličina micanja hormona iz krvi - milimetri plazme koja bi se u minuti očistila od hormona
- brzina micanja iz plazme/konc hormona u plazmi
. - hormonska otopina obilježi se radioaktivno -> daje se difuzijom = brzina micanja iz krvi
- mjeri se konc radioaktivnog hormona u plazmi => po formuli dalje
hormoni i receptori
- u ili na membrani => peptidni i i katakolamini
- u stan citoplazmi => steroidni
- u stan jezrgi => hormoni štitnjače
hormonski receptori općenito
- receptor= velike bjelančevine
- ako stanica nema receptor -> hormon na nju ne djeluje
- vezanjem se potiče kaskadna reakcija
- mogu biti na membrani u citoplazmi ili jezgri
- broj i osjetljivost se mogu mijenjat -> regulacijsko povećanje ili smanjenje(obrnuto od količine hormona)
receptori i unutarstanično signaliziranje 2 vrste
- receptori povezani s ionskim kanalima -> vezanje nt uzrokuje konf promijenu tj otvaranje ili zatvranje vrata -> direktno ili puno češće posredno putem G proteina
- receptori povezani s enzimima -> nakon aktiviranja djeluju kao enzimi ili su blisko povezani s enzimima koje će aktivirat - vani vezno mjesto, unutra katalitičko -> prolaze kroz membranu 1(7G)
građa G bjelančevine i receptora, dvije vrste G bjelančevina
- receptor ima -> 7 transmembranskih odsječaka -> kao petlja -> 1 dio strši van, 1 u citoplazmu
- dio koji strši u citoplazmu -> ima trimernu G bjelančevinu - alfa, beta, gama
- na alfu vezan GDP(u inaktinvom obliku, kad nije vezana za receptor) i GTP(u aktivnom, kad je vezana za receptor)
. - Gi -> ima inhibicijski utjecaj na enzime
- Gs -> ima stimulacijski utjecaj na enzime
mehanizam signalizacije G bjelančevine
- aktivacija receptora(npr vezanje nt) -> konformacijska promijena -> G bjelančevina zajedno s GDP se poveže za citoplazmatski dio receptora -> GDP se zamjeni s GTP
- zamjena GDP za GTP -> uzrokuje odvajanje alfa podjedinice od trimernog kompleksa -> spaja se s drugim unutarstaničnim signalizacijskim bjelančevinma -> ta druga signalizacija bjelančevina uzrokuje promijenu aktivnosti ionskih kanala ili enzima(adenilat ciklaze, fosfolipaze C) ili prepisivanje gena
- kad se ukloni hormon -> alfa pretvara GTP u GDP i veže se s trimernim kompleksom ==> nastaje inaktivna G bjelančevina
