Week 4 Flashcards
Wat zijn de (epidemiologische) kenmerken van het hepatocellulair carcinoma (HCC)
- Primaire leverkanker (hepatocyten)
- 5de meest frequente kankervorm
- 2de meest voorkomende oorzaak kanker-gerelateerde sterfte
- Wereldwijd, elk jaar ± 1 miljoen nieuwe diagnoses en doden door slechte prognose
Welke klachten passen bij een HCC?
Afhankelijk van de plaats, grootte en aantal tumoren in de lever:
-Opgezette lever en (vage) buikpijn
-Verminderde eetlust
-Algehele zwakte en vermoeidheid
-Misselijkheid en braken
-Onverklaarbaar gewichtsverlies
-Jeuk en geelzucht
Hoe wordt de diagnose HCC gesteld?
- Bloedonderzoek: leverfunctie
- Beeldvormend onderzoek (echo, CT-scan, MRI-scan)
- Leverbiopt
Hoe wordt HCC behandeld?
Afhankelijk van grootte tumor en kwaliteit leverfunctie:
* Operatie, partiële leverresectie (curatief)
* Radiofrequente Thermoablatie (RFA): vernietigen kankercellen door verhitting (curatief)
* Transarteriële chemo-embolisatie (TACE): onderbreken bloedvoorziening naar tumor
* Selectieve inwendige radiotherapie (SIRT)
* Levertransplantatie (curatief)
Wat zijn de belangrijkste risicofactoren voor HCC?
Cirrose en virale hepatitis (kan ook cirrose geven)
HCC ontwikkelt in ~80% in cirrotische levers
* ~80% chronische HBV/HCV infectie
* ~20% alcohol, NASH (obesity), overig/onbekend
Wat zijn de kenmerken van virale hepatitis?
-Meest voorkomende leverziekte
-Leverontsteking door een virale infectie van de lever
-Hep A, B, C, D en E
Hoe verloopt een HBV of HCV infectie?
- Acute hepatitis-> klaring, sterfte of chronische hepatitis
- Chronische hepatitis (na acute variant)-> geen ernstige ziekte, fibrose, cirrose, lever kanker of sterfte
Wat voor virussen zijn HBV en HCV?
-Hep B: DNA
-Hep C: RNA
Wat is de transmissie route van HBV en HCV?
Hep B: bloed/lich.vloeistof-bloed
- sexueel contact
- bloedtransfusie
- gecontamineerde naalden
- verticale transmissie (moeder>kind)
- beroep
Hep C: bloed-bloed
- sexueel contact
- bloedtransfusie
- gecontamineerde naalden
- body piercings & tattoes
- intraveneus drugsgebruik
- verticale transmissie
- beroep
Bestaat er een vaccin voor HBV en HCV?
Alleen voor HBV
Wat zijn de doelwitcellen van HBV en HCV?
Hepatocyten
Wat zijn de symptomen van HBV en HCV?
HBV:
-Kind: asymptomatisch
-Volwassene: (a)symptomatisch
HCV:
-Asymptomatisch
Wat is de prognose van HBV en HCV?
HBV:
-Pasgeborenen: 90% chronisch
-Kind < 5 jr: 30% chronisch
-Volwassene: <10% chronisch
HCV:
-Acuut (20-40%)
-Chronisch (60-80%)
Wat is de ziekte pathogenese van HBV en HCV?
Fibrose, cirrose, leverfalen, HCC
Wat zijn de eigenschappen van het hepatitis B virus?
- Double stranded (ds)DNA virus (deels)
- 3.2 kb genoom
- 4 ORFs coderend voor 7 virale eiwitten
- 5 eiwitten in virale partikel, 2 eiwitten alleen in gastheer cel: Hbx, HBeAg
- In patient serum: viral particles, Filamenten (HBsAg), HBeAg
Wat zijn de eigenschappen van het hepatitis C virus?
- sense single stranded RNA
- Klein (40-60 mn)
- Lipiden envelop
- 1 ORF; 9600 bp
Waar komt Hep B en C vooral voor?
Afrika en Azie
Hoe verloopt de ziekteprogressie na HBV/HCV infectie?
Acute infectie-> herstel of chronische hepatitis-> cirrose-> HCC
Bij chronische hepatitis middelen beschikbaar die risico op progressie verminderen (suppressie virale replicatie (kan HCV genezen), immuunmodulatie PEG-IFN (te ernstige bijwerkingen om standaard te geven)
Traag: 30-50 jaar
Snel: <=20 jaar
Welke factoren kunnen de afweerrespons op HBV en HCV beinvloeden?
-Lever is vrij immuuntolerant doordat het cytokines produceert om afweerreactie lokaal te onderdrukken, ook tegen HBV en HCV
-HBV en HCV effect op type I IFN reactie
-Chronische HBV en HCV: ineffectieve T-cel respons
-Immuunrefulerende capaciteit van de lever
-Gastheerfactoren en virale factoren
Welke immuunevasie strategieën hebben HBV en HCV?
-Bij virus is er normaal een type 1 IFN reactie (a/b)-> zorgt voor remming virale replicatie, verhoogde Ag presentatie en activatie NK, APC en T cellen, werkt bij HBV en HCV minder goed.
-HBV onderdrukt actief Type I IFN productie: stealth virus (onzichtbaar)
-HCV induceert type I IFN reactie maar remt vervolgens het effect van type I IFN
Welke gastheerfactoren kunnen de afweerrespons beïnvloeden?
- Genetische polymorphismen
- Leeftijd
- Overgewicht
- Coinfectie
Welke virale factoren kunnen de afweerrespons beïnvloeden?
- Genotype / subtype
- Inoculum dosis
Op welke 2 manieren kan weefselschade ontstaan tgv virale infecties?
Direct:
* Cytopatisch virus: virus beschadigt de geinfecteerde cel-> celdood
Indirect:
* Activatie (aangeboren) afweersysteem-> koorts, vermoeidheid
* Inductie (antigeen-specifieke) afweer-> killing virus-geinfecteerde cellen
Hoe veroozaken HBV en HCV weefselschade?
Indirect (dus ze zijn non-cytopathische virussen). Balans slaat door naar kant immunopathologie ipv virusklaring (remming virale replicatie en eliminatie virus-geinfecteerde cellen)
Hoe kan HBV/HCV infectie zorgen voor een HCC?
Productie ontstekingsfactoren en pro-fibrotische factoren
EN
1. Induceert leverschade
2. Voortdurende schade aan hepatocyten en regeneratie → levercirrose
3. Turnover levercellen neemt toe
4. Opstapeling van kritische mutaties in het genoom van de gastheer
5. Hepatocellulair carcinoom
Wat is de sterkst predisponerende factor voor HCC-ontwikkeling?
-Cirrose
-80% van de lvertumoren ontwikkelt zich in cirrotische levers (wereldwijd)
Op welke specifieke manieren zorgen HBV/HCV voor HCC?
- HCV integreert niet in het genoom dus alleen indirect effect
- HBV zorgt direct en indirect voor HCC vanwege integratie HBx gen (viraal oncogen-> activatie tumorgenen/ suppressie tumorsuppressorgenen)
Hoe kan HBV/HCV behandeld worden?
-HBV: geen genezing door suppressie virusreplicatie, nog steeds productie virale eiwitten. Respons op therapie= reductie HCC-risico
-HCV: direct-acting antivirals (DAAs: sofosbuvir als basis) genezing >95%
Wat is meningitis?
-Infectie van de meningen (hersenvliezen: dura mater, arachnoid, pia mater)
-Meestal bacterieel, soms viraal
-Synoniemen: hersenvliesontsteking, nekkramp
-Levensbedreigend
Wat is (meningo)-encefalitis?
-Inflammatoire ziekte van het hersenparenchym
-Meestal viraal, soms auto-immuun
-Meningen doen vaak mee in het ziektebeeld
-Synoniemen: encefalitis of encefalomyelitis
-Bijkomende neurologische symptomen
Wat is de epidemiologie van meningitis?
Incidentie:
* UK, West-Europa: 2 per 100.000
* Afrika (‘meningitis belt’): 1000 per 100.000
Sterke afname afgelopen decennia
* Vaccinatie
* Met name kinderen < 1 jaar kwetsbaar (jong en niet volledig gevaccineerd)
Wat is de pathogenese van meningitis?
Dragerschap
* Soms directe doorbraak vanuit KNO gebied of na trauma
* Hematogene verspreiding vanuit de nasopharynx
Bulbus olfactorius is onderbreking barriere, kwetsbare plek→ bacterien via bulbus naar meningen
Wat zijn de 4 belangrijkste processen in het kade van hematogene verspreiding van meningitis?
- Kolonisatie
- Invasie van bacteriën in de bloedbaan
- Overleven van bacteriën in de bloedbaan
- Invasie van bacteriën in centraal zenuwstelsel (subarachnoïdale ruimte)
Waarvan zijn inflammatie en neurologische schade door meningitis van afhankelijk?
Bacterie en gastheer
Wat zijn de belangrijkste bacteriele verwekkers van meningitis?
- S. pneumoniae: >90 serotypen. b43%
- N. meningitidis: 13 serotypen, A, B, C, W135, Y pathogeen. 11%
- Overige:
-> H. influenzae type b. 8%
-> S. aureus
-> Listeria monocytogenes
-> E. coli
Tegen welke meningokokken wordt er in Nl gevaccineerd?
Alleen niet tegen B
Wat zijn de belangrijkste verwekkers van meningitis naar leeftijd?
Neonataal (vooral van partus):
-groep B streptococ
-E. coli
-Listeria
>1 mnd (vooral van nasopharynx):
-S. pneumoniae. Na eerste maanden 80% drager
N. meningitidis B, C, A,W,Y
-H. influenzae type b
Zelden:
-tuberculose (ernstig dus in DD houden)
Wat is het klinisch beeld van meningitis?
Koorts vaak
Hoofdpijn (fotofobie) vaak
Geïrriteerd/ lethargie 78%
Nekstijfheid 60-80% (NB 23% neonaten)
Convulsies 12-20%
Volle fontanel 17%
Focale neurologie 16%
Somnolent 7%
(Semi) comateus 8%
Welke testen kunnen gedaan worden om te kijken of er meningeale prikkeling is?
-Brudsinski neck sign: nek omhoog
-Kernig sign: benen omhoog
Bij volwassene veel gevoeligere testen dan bij kinderen
Welk AO zet je in bij verdenking op meningitis?
Bloedonderzoek
* Infectieparameters (CRP, (procalcitonine)), bloedbeeld, glucose
* Bloedkweek
Beeldvormend onderzoek
* Vóór lumbaalpunctie bij neurologische symptomen of een ernstige immunodeficiëntie.
* Uitsluiten van tumor of oedeem
Liquoronderzoek
* Macroscopisch aspect: troebel, helder
* Microscopisch aspect cellen (polymorfe cellen, mononucleaire cellen)
* Eiwit
* Glucose
Wat zijn normale waardes van liquor onderzoek?
*Mononucleaire cellen (viraal) of polynucleair (neutrofiele granulocyten->bacterieel)?
-> Neonaten < 30(20) x 106/l
-> >3 maanden <6 x 106/l
* Glucose 2,2-3,3 mmol/L (50-60% van bloed glucose)
* Eiwit 0,15-0,4 gr/L
Welke waardes van liquor onderzoek wijzen op bacteriele meningitis?
- Cellen >100 x 106/l, met name neutrofiele granulocyten (meestal>1000)
- Glucose <2 mmol/l of liquor/bloed ratio glucose <50%
- Eiwit >0,5 gr/L
Wat is de gouden standaard voor diagnose bacteriele meningitis?
Liquorkweek
Gram kleuring is niet sensitief, wel specifiek
Hoe wordt bacteriele meningitis behandeld?
Antibiotica zo spoedig mogelijk!
* Geen vertraging als gevolg van diagnostiek
* Empirische behandeling (obv meest waarschijnlijke ziekteverwekker)
Dexamethason
* Significante afname van gehoorverlies en neurologische restverschijnselen
* Geen voordelen in low-income countries, geen effect op mortaliteit
* Starten vóór eerste antibiotica gift
* Behandelduur: 4 dagen
Wat is de prognose van meningitis?
Hoge mortaliteit: 15%. Ook bij snelle herkenning/ behandeling
Hoge kans op korte en lange termijn complicaties
Hoe kan gehoorverlies na meningitis ontstaan?
- Bacteriële inflammatie van labyrinth-> ossificatie -> slechthorendheid
- Kan snel (enkele wkn) verlopen!
- Rx: Cochleair implantaat
Gehoorsonderzoek TIJDENS ziekenhuisopname
Wat zijn de epidemiologische gegevens van encefalitis?
Incidentie: 12,6 per 100.000
* Incidentie hoger bij kinderen
40-50% infectieuze oorzaak
Epidemiologie verandert door vaccinatie en verspreiding arbovirussen
Wat is de pathofysiologie van encefalitis?
3 typen van beschadiging:
1. Direct effect van micro-organisme: schade van aangedane celtypen (=necrose) (gliacellen, schwannse cellen, neurale cellen)
2. Immunologische effecten: kruisreactieve antistoffen (perivasculitis, (tijdelijke) functiestoornis, gebrek aan nutriënten, polarisatiestoornissen)
3. Gemengd type
Wat zijn de meest voorkomende virale verwekkers van encefalitis?
Aerogene inoculatie
* Enterovirus, parechovirus
* Mazelen
* Influenza
Direct contact
* Herpes simplex
* Varicella
* Bof
* Rabies
Arthropod borne (= arbovirus)
* Flavivirussen (Japanse encefalitis, West Nile)
* Alfavirussen (Dengue, Chikungunya)
Tekenbeet
* Tick-borne encephalitis (TBE)
Waarnaar moet je bij de anamnese van encefalitis vragen?
- Recente ziekte
- Zieken in omgeving
- Reizen
- Contact met dieren
- Vaccinatie status
- Immuunstoornis
Wat is het klinisch beeld van encefalitis?
(Sub)acuut begin
* Veranderd bewustzijn
* Lethargie
* Veranderd gedrag/persoonlijkheid
* Focale neurologische uitval of prikkeling
* Convulsies
* Psychiatrische symptomen
Koorts, hoofdpijn, nekstijfheid minder op voorgrond/ afwezig
Wat voor AO wordt gedaan bij verdenking op encefalitis?
Algemeen bloedonderzoek
* Infectieparameters (CRP), bloedbeeld, glucose
* Bloedkweek
* Serologisch onderzoek (!)
Liquoronderzoek
* Macroscopisch & microscopisch aspect, eiwit, glucose
* PCR virusdiagnostiek
* Auto-immuun IgG, oligoclonale banden
Beeldvormend onderzoek
* Aantonen van inflammatie hersenparenchym
* Uitsluiten van andere oorzaken
Functieonderzoek
* EEG
Welke waarden van liquor onderzoek wijzen op virale encefalitis?
- Cellen: slechts milde verhoging van celgetal (meestal <1000 106/l cellen), overwegend mononucleaire cellen
- Glucose: normaal
- Eiwit: meestal normaal of licht verhoogd
Wat voor virale diagnostiek kan bij virale encefalitis gedaan worden?
Liquor:
->PCR HSV 1 en 2: spec./sens. is hoog ~ 95%
->PCR Par-ECHO/enterovirussen (70-80% pos.)
Feces/keel:
->PCR; vooral bij verdenking enterovirus
Serologie:
->pas laat uitslagen, weinig geschikt voor enterovirussen, bv wel bij verdenking mazelen
Hoe wordt virale encefalitis behandeld?
Voor veel virale verwekkers is geen specifieke therapie mogelijk
* Herpes simplex 1 en 2 Aciclovir
* Varicella Aciclovir
Maar onderscheid bij presentatie vaak onmogelijk dus:
* Start aciclovir iv in afwachting van PCR en kweken
* Start antibiotica (geen dexamethason)
Wat is de prognose van encefalitis?
Mortaliteit overall 5-15%
* 10-15% bij HSV encefalitis
* 20-30% bij Japanse encefalitis
Complicaties
* Gedrag
* Spraak- en taalstoornissen
* Motorische stoornissen
* Concentratiestoornissen
* Geheugenstoornis
Tegen welke verwekkers van meningitis en/of encefalitis wordt gevaccineerd?
Bacterieel:
* Pneumokokken (10-valent vaccin)
* Hib
* Meningokokken A, C, Y, W
* Meningokokken B ((nog) niet in RVP)
Viraal:
* Bof
* Mazelen
Niet in RVP, wel via GGD:
* Japanese encephalitis
* TBE (teken-encefalitis)
Wat is de waarde van liquorbevindingen bij encefalitis?
Suggestief, niet sluitend