Топонимика Flashcards
(176 cards)
1
Q
“Жер тілі” деп аталаиын ономастика бөлімі
A
Топонимика
2
Q
Адамдардың (жалқы) есімдерін зерттейтін ономастика бөлімі
A
Антропонимика
3
Q
Қазақ тілінде 600-ге (550) жуық географиялық терминдерінің бар екенін зерттеген
A
Ғ. Қоңқашбаев
4
Q
Алтай сөзінің үш мағынасы
A
Алатау, алтын тау, ал-тайга
5
Q
Дала сөзінің шығу тегі
A
Тегіс, аласа, жазық
6
Q
Қозы-Көрпеш -Баян сұлу эпосында кездесетін көл атауы
A
Сабындыкөл
7
Q
“Сабындыкөл” атауы кездесетін эпос
A
Қозы Көрпеш Баян Сұлу
8
Q
Киім жуғанда кірді тез кетіреиін болғандықтан аталған көл
A
Сабындыкөл
9
Q
Басқа тілден енген топонимнің әріптерін толықтай, жүйелі түрде жалғастырушы тілдің әріпиеріне ауыстыру процесі
A
Транслитерация
10
Q
Географиялық атаулар
A
Топонимдер
11
Q
Нысандар сипатына қарай топоним бөлімдері
A
Хороним, ороним, гидроним, дромоним, ойконим, урбаноним тб
12
Q
Суының түсіне қатысты аталаған өзен
A
Сарысу
13
Q
Сырт пішіні қара түсті броуына қатысты қойылған тау
A
Қаратау
14
Q
Төбелі-қырқалы құмды жерлердегі жерасты сулары жақын орнаоасуына қатысты халық атауы
A
Шұрат
15
Q
Қамысты астық тұқымдас өсімдіктер өскен жер
A
Шұрат
16
Q
Оним
A
Жалқы есімдер
17
Q
Потамоним
A
Өзен жылғаларының атаулары
18
Q
Лимноним
A
Көлдердің, тоғандардың, суқоймалардың атаулары
19
Q
Пелагоним
A
Теңіз бен мұхиттың басқа бөліктерінің атауларынан тұратын гидроним түрі
20
Q
Гелоним
A
Батпақтардың атаулары
21
Q
Спелеоним
A
Жерасты табиғи түзілімдері мен жер бедері пішіндерінің атауы
22
Q
Дримоним
A
Орман, шағын орман, саябақ пен олардың бөліктерінің атауы
23
Q
Астионим
A
Қалалар атауы
24
Q
Комоним
A
Ауылдық елді мекен атауы
25
Дромоним
Көлік жолдарының атауы
26
Ойконим (мекедеушілер)
Кез келген елді мекеннің атауы
27
Урбаноним
Қалаішілік нысандардың - көше, тұйық көше, алаңдардың, мұражай, фирмалар атауы
28
Годоним
Желілік қалаішілік нысандарға - көшелер, даңғылдың шолақ көшесі, жағалау атауы
29
Хороним (шегара)
Облыс аймақтарының кез келген маңызды аумағының атауы
30
Арқа
Белгілі бір бағытқа қарай созылған тау жотасы түріндегі ірі әрі созыңқы қырат
31
Атырау
Тілімделген жағалау
32
Дөң
Белгілі бір бағытқа қарай созылған, дөңесті-жазық келген кішігірім қырат
33
Жал
Етегі мен бөктері анық байқалатын, біршама құлама беткейлі болып келген едәуір созылыңқы қырат
34
Жар
Жарқабақ, жар, құлама жаға
35
Қақпа
Таулар арасындағы бойлай төмендеген, шатқалға кіретін тұс
36
Қуыс
Тау арасына терең кетіп жіңішке ұзын алқап
37
Өзек
Ойпат, сай
38
Оба
Әдетте қыраттарда, кей жағдайларда жазық жерлерде жиналып қалған үлкен тас үйіндісі
39
Сай
Жыра, қойнау (уақытша суағардағы құрғақ арна)
40
Сауыр
Биік тау алқабындағы көгалдардағы дөңгелек пішінді тегістелген дөңес
41
Сырт
1) төбесі тегістелген созылыңқы қырат; қыраттың тегістелген төбесі
2) адам сирек баратын жер
42
Тас
Кеуіп қалған жерлерден құралған тау, шоқы не қыраттардың басқа түрлері
43
Тау
Жазық бетінің жазықтардан оқшпу көтеріліп жатқан бөлігі
44
Төбе
Биіктігі кішігірім, пішіні дөңгеоенген н/е сопақ, беткейлері жайпақтау, етегі айқын емес жер бедері
45
Шың
Шығуы қиын биік таулардың ұшы, шыңы
46
Сораң
Шың, Сарыарқаның биік нүктесі Қызыларай массивіндегі Ақсораң тауы
47
Ұлы
Ұлытау (1133м) таулары Сарыарқаның батыс бөлігіндегі орналасқан биік тау
48
Дала
Тауалды биік жазықтарының атаулары
49
Бетпақдала үстірті
Жалаңаш дала- табиғат жағлайы қолайсыз болуына байланысты аталған, биік жазық
50
Маңғыстау
Ақтау мен Қаратау таулары борлан, жоғары бөлігі қызғылт ұлутастан қалыптасқан
51
Белуха
Мәңгі қар ж/е мұзбен жабылған Алтайдың шыңы
52
Географиялық атаулары тек қана терминдерден тұратын оронимдер
Аппелятивтер (тау, төбе, жазық)
53
Сораң сөзінің мағынасы
Шың
54
Сарыарқаның Қызыларай тауының шыңы
Ақсораң 1565м
55
Сарыарқаның батыс бөлігінде орналасқан биік тау
Ұлытау
56
Үстірт сөзінің мағынасы
"Үст "-тегіс, жайпақ, "үрт" - жазық
57
Қазақ тіліндегі тас сөзінің мағынасы
Қатты жыныс
58
Қарақия сөзінің ьүрік тілінен аудармасы
Қара ауыз
59
Батыр деп аталатын тұзды көл орналасқан
Қарақия ойысы
60
Таулары бордан, жоғарғы бөлігі қызғылт ұлутастан қалыптасқан тау
Маңғыстау
61
Пішініне қарай аталған оронимдер
Сандықтау (сандыққа ұқсайды), Сауыр (аттың сауырына ұқсайды), Жал (аттың жалы)
62
Мекендеген жануарларға байланысты оронимдер
Үлкен Борсық, Кіші Борсық, Бұғылы, Арқарлв, Текелі, Қасқыржол, Қояндытау, Доңызтау
63
Түсіне байланысты қойылған оронимдер
Ақтау, Қаратау, Көктөбе, Сарыарқа, Қоңыртау, Қызылтас
64
Пайдалы қазбаларға байланысты аталған оронимдер
Теміртау, Жезді, Жезқазған
65
Белгілі бір өсімдіктің болуымен байланысты оронимдер
Белсексеуіл, Қайыңды, Самырсақты, Жуалы, Жалаңаш, Қотыр
66
Сандық көрсеткіші бар оронимдер
Үшқоңыр, Бестөбе, Жетіжол
67
Мемориалдық оронимдер
Жоңғар қақпасы, Ордабасы, Абай шыңы, Бектауата
68
Белгілі бір тарихи оқиғаларды білдіретін оронимдер
Жоңғар қақпасы, Ордабасы, Абай шыңы, Бектауата
69
Аспан денелерімен салыстыру ж/е діни атаулармен байланысты оронимдер
"Тенгри-Таг", Хан- Тәңірі, Әулиетау, Қоңырәулие, Ақмола
70
Әсершіл ерекшелік берілген оронимдер
Жақсы Абыралы, Жаман Абыралы, Бетпақдала
71
Метеорологиялық элементтер атауы
Метеоним
72
Жағымсыз ж/е қауіпті табиғи құбылыстардың атауы
Анемоним
73
Жел тобының метеонимдері
Желдің күшін көрсететін:
1)Тас боран- жерден тас пен топырақты ұшыратын үскірік жел
2)Желең жел -болар-болмас соғатын жел
Ауа температурасын өрнектейтін:
1)Ызғырық- суық, қыста сүйектен өтетін ызғарлы жел
2)Самал -ыстық күндері балғын, жағымды жел
Желдің бағатын көрсететін:
1)Желжақ- жел соғатын жағы
2)Терістіктен ызғырық - солтүстіктен соғатын ызғырды жел
74
Шамамен желтоқсан-қаңтарға сәйкес келетін жылдың ең суық кезеңі
Ақпан-қаңтар
75
Қаңтардың қатты аязы
Ақпан-тақпан
76
Күн райының жауын-шашынды ж/е салқын болып өзгеруі
Амал
77
Жаздың желсіз күніндегі қатты ыстық күн-райы; қапырық
Аптап
78
Батыс Қзда көктем басталғанда 5-8күн қатарынан соғатын жел
Бесқонақ
79
Бесқонақ желінің әсері
Қар тез еріп кетеді
80
Қыста азықтың болмауы салдарынан орын алған малдың жаппай өлім-жітімі
Жұт
81
Мамыр айының екінші жартысында қазақстанның көп аумағының күн суытуы
Құралайдың салқыны/амалы
82
Шамамен 40-50 күнге созылатын жылдың ең ыстық мезгілі
Шілде (парсы тілінде чиль- қырық)
83
Үлпек қар, қыс басталғанда жауатын алғашқы қар
Ақша қар
84
Қар еріп жатқан кезде ашық қалған ойдым жермен алмасып отыратын қар жолақтары
Алатегенек жер
85
Қардың ірі үлпектері
Жапалақ қар
86
Қалың болып жиналып қалған қар
Қалың қар
87
Күртік қар, терең қар
Омбы қар
88
Жаңа жауған қар
Сонар
89
Аса қатты емес, бірақ ұзақ жауатын жазғы жауын
Ақжауын
90
Сіркіреп жауған жаңбыр
Бүрікпе жауын
91
Көктемде н/е күзде жауатын суық, ұзаққа созылатын қатты жаңбыр
Қара жаңбыр
92
Қатты құйып жауатын жаңбыр
Нөсер
93
Жылдам өтетін, ұзаққа созылмайтын, бірақ кейде қатты жауатын "соқыр" жаңбыр
Өткінші
94
Бетін қар жаппаған мұз; көктайғақ
Көк мұз
95
Қардың бетіндегі мұз қабыршағы
Мұздақ
96
Арасынан аспан көрігетін жырым-жырым бұлттар
Алабұлт
97
Жеңіл-желпі түнек н/е жеңіл тұман
Буалдыр
98
Бұлтты күн райы
Бүркеу
99
Қыста, қар енді ери бастағанда орнайтын жылы күн райы
Жылымық
100
Қыстағы қатты аяз
Зымыстан
101
Атмосферадағы оптикалық құбылыс
Кемпірқосақ
102
Гилронимлердің жіктелуі
Пелагонимдер (теңіздер мен оның бөліктері)
Лимнонимдер (тоған, көлдер атауы)
Потамонимдер (өзендер)
Гелонимдер (батпақтар мен батпақтанған жерлер)
103
Үлкен суқаймысының ашық сулы беті
Айдын
104
Шығанақтармен ж/е өзен сағаларымен тілімделген үлкен көлдің н/е теңіздің жағалауы, саға
Атырау
105
Судың жіңішке алабы
Бұғаз
106
Ірі өзен, көл н/е теңіздің таяз суы
Қайраң
107
Жерді қоршап жатқан ұлы өзен
Мұхит
108
Мұхиттың бір бөлігі
Теңіз
109
Өзендер атауы
Потамонимдер
110
Ертіс "ерт"
Өзімен алып жүру
Есілді ертіп, Обьқа құяды
111
Есіл
Иір-иір, ұзақ ағатын, ұзын өзен
112
Тобыл
Тобылғы сөзінің қысқа түрі
113
Жайық
Жазықпен ағатын, енді, таситын өзен
114
Жем
Жем, жаздық жайылым
115
Сырдария
Үлкен сары өзен
116
Ырғыз "ергіз"
Көптеген салаларды өзімен бірге қосып алады
117
Торғай
Торғай құс
118
Сарысу
Сары өзен
119
Талас "тара"
Таласты, суғаруға бұрып кететін өзен
120
Іле
Мол сулы айналмалы өзен
121
Қаратал
Бесмыңжылдық тау
122
Нұра
Көптеген көлдер арқылы ағып өтетін жар-қабақты
123
Бұқтырма
Ағысы қатты өзен
124
Айнабұлақ
Жер астынан қоректенетін таза мөлдір сулы бұлақ
125
Ақсу
Түсіне қарамай, қар н/е мұздық суымен қоректенетін өзен
126
Бақанас
"Баган" - қысқа, "ус"- су
Іле өзенінің сағасы маңындағы құрғақ арналар
127
Дария
Қз оңт пен Орта Ащияла -үлкен өзен
128
Жарма
Жару- бөлу, жағалаулары тік келетін терең арналы өзен н/е канал: құз
129
Жылға
Жырамен ағатын жылға: өзен
130
Қасқабұлақ
Суы тартылып ж/е жағалауы өсімдікке жұтаң ағысы жылдам тау бұлағы
131
Суат
Мал суаратын жер; өзеннің н/е көлдің мал суаруға ыңғайлы жері
132
Балқаш
Батпақты, томарлы жер, батпақ
133
Жайсан
Берекелі, жарылқаған
134
Алакөл
Ала көл
135
Теңіз
Үлкен көл
136
Қарасор
Қарасораң
137
Бурабай
Көлдің жалқы атауы
138
Қорғалжың
Моңғол тілінен қорғасындай
139
Нақты шегарасы бар кез келген аумақтың жалқы атауы
Хороним
140
Табиғи-ландшафтылық облыстардың атауы
Географиялық хоронимдер / табиғи хоронимдер
141
Қала аумағы бөлігінің жалқы атауы
Қалаішілік хороним
142
Сарыарқа
Кең ауқымды адырлы дала, алтын дала, сары жота
143
Мұғалжар
Күшті өзгеріске ұшыраған жарлы таулар
144
Сауыр
Таудың жоғары еңістеу бөлігі
145
Тарбағатай
Моңғол тілінен аударғанда "суырлы тау"
146
Жетісу Алатауы
Жетісудың шұбар таулары
147
Тянь-Шань
Қытай тілінен аударғанда "аспан тау"
148
Хан Тәңірі
Тәңірдің жердегі өкілі
149
Тұран жазығы
Турлар мекені
150
Тұран
"Түріктер елі" деп аталаиын Түркістан атауымен ығыстырылған
151
Ақсу-Жабағылы
Ақсу өзені -"ақ су", Жабағылы өзені -"жабағы жүн" атауынан шықты
152
Қараой
Қара ойдан "қара аласа жер" шыққан
153
Ақтау-Бозащы
Ақтау -"ақ тау", Бозащы түбегінен -"ашық сұр жусанды" шыққан
154
Шарын
Моңғол тілінен "Сары" дегенді білдіреді
155
Алтынемел
Моңғол тілінен "алтын бел"
156
Баянауыл
Баян руының қонысы
157
Бурабай
Бура, түйе сөзінен шыққан
158
Қарқаралы
Таулы, шоқылы жер: әйелдердің шашақты баскиімі
159
Сайрам-Өгем
Сайрамсу өзенінен- таяз сулы, ұзан өзен ж/е Өгем жотасы еж атауы
160
Наурызым
Наурыз руы атауы б-шв
161
Лепсі
Қаз. Лепсі - жылдам ағатын өзен
162
Қарақия-Қаракөл
Қарақия - қия тік беткей ж/е қара көл
163
Кең ауқымды адырлы дала, алтын дала, сары жота
Сарыарқа
164
Күшті өзгеріске ұшыраған жарлы таулар
Мұғалжар
165
Таудың жоғары еңістеу бөлігі деген атаудан шыққан тау
Сауыр
166
Моңғол тілінен аударғанда суырлы тау
Тарбағатай
167
Жетісудың шұбарлы таулары
Жетісу Алатауы
168
Турлар мекені деп аталатын хороним
Тұран
169
Қара аласа жер деген сөзден шыққан зоологиялық қорықша
Қараой
170
"Ақ тау" мен "ашық сұр жусанды" сөздерінен шыққан зооо қорықша
Ақтау-Бозащы
171
Моңғол тілінен сары жегенді білдіретін табиғи ескерткіш
Шарын
172
Моңғол тілінен алтын бел дегенді білдіретін ұлттық саябақ
Алтынемел
173
Баян руының қонысы
Баянауыл 1985
174
Таулы, шоқылы жер деенгді білдіретін ұлттық саябақ
Қарқаралы
175
Таяз сулы, ұзан өзен дегенді білдіретін өзен
Сайрамсу
176
Сайрамсу мен Өгем жотамы атауларынан қүралған ұлттық саябақ
Сайрам-Өгем
