Қз Жер Бедері Flashcards
(84 cards)
1
Q
Жер бедерінің формалары, олардың пайда болуы мен өзгеруін …. зерттейді
A
Геоморфология
2
Q
Хан Тәңірі шыңы ….. мен…… түйіскен жерінде орналасқан
A
Қытай мен Қырғызстанның
3
Q
Қарақия ойысы ….. орналасқан
A
Қз оңтүстік батыс
4
Q
Жер бетінің сипаттамасы бойынша қз бөлінеді 2-ге
A
10% биік таулар: шығыс пен оңт-шығыс
Қалғаны жазықтар мен ұсақ шоқылар
5
Q
Қз ең биік нүктесі
Ең төмен нүктесі
Қз абсолюттік биіктігі
Орташа биіктігі
A
Хан Тәңірі 6995 м
Қарақия ойысы -132м
6995-(-132)=7127м
560м
6
Q
Жазықтар
A
Беті тегіс емес, сәл белесті болып келетін жер бетінің кең көлемді телімі
7
Q
Қз солт-батысқа қарай еңіс болып негізінен 3 ірі жазықтан тұрады
A
Шығыс-Еуропа, Батыс Сібір, Тұра
8
Q
Жазықтар республика жерінің …. алып жатыр
A
85%
9
Q
Аллювийлі жазық
A
Қалыңдығы ондаған, жүздеген метрге дейін жететін өзен суы тасымалдаған қалың тұнбалы шөгінді қабаттардан тұратын жазық түрі
10
Q
Аккумулятивті жазық
A
Түрлі шөгінділермен жабылған беті тегістелген қозғалмалы жазық түрі
11
Q
Денудациялық жазықтар
A
Таулардың ұзақ уақыт бойы мүжілуінің нәтижесінде пайда болған қатты кристалды жыныстардан тұратын жазық түрі
12
Q
Үстірт
A
Ойпатты жазықтардан кемерлермен шектелетін, әлсіз тілімделген, төбесі тегіс көтеріңкі жазық
13
Q
500 м-ден жоғары болатын жазық
A
Үстірт
14
Q
Қз жер бедерінің ең төмен нүктесі
A
Қарақия ойысы -132м
15
Q
Қз жер бедерінің ең биік нүктесі
A
Хан-Тәңірі 6995 м
16
Q
Республиканың 85%-ын алып жатқан
A
Жазықтар
17
Q
Республика жерінің орташа биіктігі
A
560м
18
Q
Ел аумағының 1/10 бөлігін алып жатқан жер бедері
A
Таулар
19
Q
Жер бетінің абсолютті биіктігі бойынша жазықтар бөлінеді
A
Ойпат, қырат, үстірт
20
Q
Жүздеген метрге жететін шөгінді қабаты бар жазық
A
Қабатты
21
Q
Қх аллювийлі жазықтары
A
Сырдария аллювийлі жазығы, Мойынқұм, Қарақұм
22
Q
Сырдария аллювийлі жазығы, Мойынқұм, Қарақұм жазықтарының қалыптасу типі
A
Аллювийлі жазықтары
23
Q
Каспий теңізінің жағалауында тегіс ойпатты жазық
A
Каспий маңы ойпаты
24
Q
Каспий маңы ойпатының теңіз деңгейінен тереңдігі
A
-26-28м
25
Қз батысында орналасқан ойпатты жазық
Каспий маңы ойпаты
26
Қз солтүстігінде орналасқан аккумулятивті жазығы
Солтүстік Қазақ жазығы
27
Қз солтүстігінде орналасқан аккумулятивті жазығы
Батыс Сібір
28
Батыс Сібір тақтасының құрылымына жататын жазық
Солтүстік Қазақ жазығы (Батыс Сібір жазығы)
29
Батыс Сібір тақтасының іргетасының қалыңдығы
2км
30
Қз оңтүстік-батыс шетінде орналасқан шөл
Үстірт үстірті
31
Әктасты жыныстардан тұратын тік беткейлі кемерлермен шектелген жазық
Үстірт
32
Ұзақ уақыт бойы мүжілген таулардан пайда болған жер бедері
Денудациялық жазықтар
33
Балқаш көлінің батысында орналасқан жазық
Бетпақдала үстірті
34
Солтүстік-батысында Сарысу өзенімен шектесетін сазды денудациялық жазық
Бетпақдала үстірті
35
Оңтүстігінде Шу өзені аңғарына ұласатын тегіс жазық
Бетпақдала үстірті
36
Арал теңізінің солтүстігі мен солтүстік-шығысында орналасқан жазық
Арал маңы Қарақұмы
37
Эолдық жер бедері
Барқан
38
Қз жеріне тек оңтүстік шетімен еніп жатқан, Қз солтүстігінде орналсқан жазық
Солтүстік Қз жазығы (Батыс Сібір)
39
Батыс Сібір жазығының құрамына ......кіреді
Тобыл-Обаған, Есіл, Есіл-Ертіс, Ертіс-Құлынды жазықтары
40
Б. С жазығы ....(...м).қарай ... еңістеу және өзен аңғарларының құрғақ желісімен жазық бет түзеді
Оңтүстіктен 200м солтүстікке қарай (100м ден сәл выше)
41
Б. С да кездеседі
БЭР төбешіктері
42
Тұран жазығы
Оңтүстік-батыста орналасқан. Қз аумағына тек солтүстік бөлігі кіреді. Негізгі бөлігі Орталық Азияда. Жазықтың табаны- Тұран тақтасы. Жазықтың ұзындығы - 2000км. Биіктігі- жиектерінде 200м , Арал теңізіне қарай төмендейді.
43
Тұран жазығы Солтүстік Қазақ жазығымен ....арқылы байланысқан
Торғай жырасы. Жазық аумағында аласа таулы Маңғыстау, Үстірт шоқысы, Үлкен және Кіші Борсық, Арал маңы Қарақұмы, Бетпақдала, Мойынқұм, Қызылқұм құмдары, Сырдария өзені, Балқаш пен Алакөл көлдеріне орналасқан
44
Тұран жазығы: Еңістігі б-ша ең төменгі бөлігі- Арал теңізі. Шартты түрде жазықты оңтүстік және солтүстік деп бөлетін өзені -
Сырдария. Солтүстік құмдарына жатады: Арал бойы Қарақұмы, Үлкен және Кіші Борсыққұм. Оңтүстік құмдары- Қызылқұм
45
Торғай үстірті
Мұғалжар және Сарыарқа таулары арасындағы орналасқан көтеріңкі жазық. Үстірт беті жазық келшен қыр қалар жүйесіне бөлшектенген, сондықтан да Торғай төрткіл атырабы деген атауға ие болды
46
Торғай үстіртінің ұзындығы
600 км, ені- 300км, биіктігі- 310м , орташа биіктігі 200-300 м. Аумағын теңіз және континенталды шөгінділер: балшық, құмдақ жапқан.
47
Үстірт үстірті
Батыста Маңғыстау түбегі мен Қарабұғазкөл шығанағы, шығыста Арал теңізі мен Әмудария өзенінің сағасы аралығында, үш мемлекеттің: Қз, Узб, Түрікменстан. Үстірт Қз оңт-батысында жатыр
48
Үстірттің орталығында ...көрінеді
Қарабауыр жоны, ал жиегі тік жарлы кемер болып келген. Әсіресе ол батысы мен шығысында айқын байқалады. Кей жердерінде кемердің биіктігі 300 м-ден асады. Бұл- теңіз абразиясының нәтижесі. Үстірт неоген дәурінің кайнозой эрасының шөгінді жыныстарынан: бақалшық, құмтас, гипс қосылған әктастардан құралған. Жалпы алғанда жер бедері жазық төмпешіктер мен ойыстар түрінде байқалады, мұнда Қз аумағы шегінде газ кен орны, ал Орта Азия елдерінде мұнай кен орны табылған. Негізгі ландшафт- балшықты және балшықты- ұсақ , жусанды-сораңды келеді.
49
Бетпақдала үстірті
Қз Қарағанды, Түркістан, Жамбыл облыстарының шегінде, Сарысу, Шу өзендерінің сағалары мен Балқаш көлі аралығында орналасқан. Бетпақдала биіктігі 300-350 м болатын ойлы-қырлы және жайпақ жазықтық ұзындығы батыстан шығысқа қарай 700 км-ге дейін және ені солтүстіктен-оңтүстікке қарай 150км-ге созылған. Ең биік нүктесі- Жамбыл тауы 974м
50
Бетпақдала қз ең аз
Зерттелген ауданы. 1930 жылдарға дейін оны ешкім дұрыстап зерттеген емем. 1936 ж. зоолог Селевиннің жетекшілігімен экспедиция ұйымдастырылып, олар флора мен фаунасын зерттеп қана қоймай, жазықтың айтарлықтай аумағына қазба жұмыстарын жүргізген. Кейіннен сол жерден уранға бай кен орны табылды
51
Шығыс Еуропа жазығы
Оңтүстік-шығыс бөлігі қз аумағына кіреді. Шығысында Мұғалжар тауларымен, оңтүстіа-шығысында Үстірт үстіртімен, оңтүстігінде Маңғыстау тауларымен шектеседі.
52
Шығыс Еуропа жазығы құрамына:
Каспий маңы ойпаты, Жалпы Сырт қыраты, Орал алды үстірті кіреді. Жазықтың ежелгі платформа (Шығыс Еуропа платформасв) жатыр
53
Каспий маңы ойпаты
Солтүстігінде Жалпы Сырт үстіртімен, шығысында- Орал алды жәге Үстірт үстірттерімен шектеседі. Ойпаттың жер беті тегіс, Каспийге қарай төмендейді. Жазықтың солтүстік бөлігі теңіз жоғары , ал оңтүстік бөлігі төмен орналасқан . Каспий теңізіне қарай еңіс болып келеді
54
Каспий маңы ойпаты абс биіктігі
200м, батысында Каспий теңізінің жағалауында (-28м) дейін азаяды. Оның жазық бетін үш ерекше жер бедерінің формалары бұзады: біріншісі- күмбез тәрізді(50м-ге дейін); екіншісі-бірнеше км созылып жатқан 15-20 метрлік параллель құмды қырқалар- БЭР төбешіктері, үшіншісі- төбелі-барханды құм массивтері.(ең ірісі- Жайық өзенінің батысындағы Нарын құмдары )
55
Жалпы сырт қыраты
Үстірт тәрізді төмпешікті жазық, Ресей мен Қазақстанның арасында жатыр. Үстірт- екі Орал және Еділ өзендері бассейндерң арасындағы суайрығы. Орташа биіктігі -190-240 м, ең юиік нүктесі- Қоянтау, 619м. Үстірттен құрылыс материалдары алынады. Ол жер балшықты тақтатастардае, құмтастардан, әктастардан және басқа бор шөгінділеріген түзілген.
56
Орал алды үстірті (Ембі үстірті)
Каспий маңы ойпаты мен Мұғалжар арасында орналасқан. Пайдалы қазбаларға бай. Солтүстік-шығыстан (450 м) оңтүстік-батысқа (100м) қарай аласарады
57
Қз бойлық бағыттағы тау жүйесі
Орал
58
Қз ендік бағытта ...... орогенді белдеулерінен құралады
Орта Азия
59
Мұғалжар
Оралдың оңтүстігіндегі жалғасы. Герцинда көтерілді. Орташа биіктігі 300-400м, ең биік нүктесі - Үлкен Боқтыбай (657м) Археологтар көп артефакттар тапты
60
Мұғалжар тау тізбегін
Батыс Мұғалжар (аласа), Шығыс Мұғалжар (биік) құрайды. Между ними Бершоғыр тауаралық ойпаңы ені 15-20км. Оңтүстік шеті биіктігі 405 м-ге жететін бор мен палеоген дәуірлерінің борпылдақ сазды жынысынан құралған Шошқакөл бұйратына жалғасады. Ембі мен Ырғыз өзендері алабының өзен аңғарларымен тілімденген
61
Маңғыстау
Мезозойдың ақ (Ақтау), қара (Қаратау) әктастары басқан. Қаратау жотасы 130 км-ге созылған, орт биіктігі- 350м. Ең биік нүктесі -Бесшоқы (556м)- Шығыс Қаратауда. Солтүстік және Оңтүстік Ақтау жоталары биіктігі -300 м ден аспайды. Ең терең Қарақия ойысы (-132м)
62
Қаратау мен Ақтау жоталары
Қаратау жотасы аласа, ені 15км,биіктігі 200м. Биіктігі 320 м Ақтау куэсталды(тау беткейі) қырқаралы шектестеді. Солтүстік Ақтау Бозащы түбегіне ұласады, Оңтүстігі Маңғыстау үстіртіне
63
Аридті денудация жағдайында түзілген ....,..... ... сияқты морфомүсіндер бейнеленген
Саңырауқұлақтар, алып шарлар, футбол алаңы
64
Сарыарқа
Қз орталық және батыс бөлігінде. Батысында Торғай, шығысында Ертіс бойы жазықтарының аралығында. Сарыарқа- ежелгі , қатты мүжілген тау. Ұсақ шоқылар батыстан шығысқа қарай 1200 км-ге созылып жатыр. Орографиялық ерекшелігіне қарай кз мелкосопочник Батыс и Шығыс Сарыарқа боп бөлінеді
65
Батыс и Шығыс Сарыарқа
Құрамына Көкшетау мен Ұлытау қыраттары и оны бөлетін Теңіз ойпаңы кіреді. Шығыс Сарыарқаға Балқаш-Ертіс суайрығының көтерілімдері жатады
66
Солтүстікке қарай Сарыарқадағы таулар
Баянауыл 1022м, Қызылтау 1055м, Нияз 854м, Қу 1336 м, Дегелең 1085м, Семізбұғы 1042м
67
Девонда пайда болған куэсталды қырқалар мен ежелгі жанартаудың көмейіне қатқан бағана тәрізді лаваның қалдығы
Некки
68
Балқаштан 70 км солтүстікте
Бектауата гранитті алқабында экзогендік үгілу нәтижесінде пайда болған морфомүсіндер: "тасбақа", "қолтырауын", тас тостаған және "Әулие" үңгірі
69
Солтүстік Балқаш маңындағы ..... орналасқан
Мойынты Теміржол бекетінен 40км батыста Шұнақ метеоритті кратері (12млн жыл)
70
Биік таулы аймақтар қзның
Оңтүстік-шығысы мен Шығысында орналасқан
71
Биік таулардың қалыптасуы Үндістан субқұрлығы мен Еуразиямен бірігу уақыты
Олигоценде
72
Орогенез
Литосфералық тақталардың қозғалыс нәтижесінде соқтығысу шегарасында литосфераның сығылу үдерісі
73
Трогтар
Мұздықтардың тау беткейлерінде терең астау тәрізді аңғарлар түзуі
74
Цирктер
Пішіні доға, орындық тәрізді текшелер
75
Алтай
4 мемл : Қз, Ресей, Моңғолия, Қытай.Республика ауданының 1/10 бөлігін құоайды, тек батыс бөлігі қзда. Алтай только қиыр шығыста. Ну орман, таза суға бай өлке. Ең биік шыңы - Мұзтау(Белуха)4506 м
Үшке бөлінеді: Кенді Алтай, Оңтүстік Алтай, Қалба жотасы
76
Кенді Алтай
Жоталары- Қоржынтау, Теректі, Қызылқайың. Ендік бағытта созылған Үлбі (2300м), Иванов (2275м), Оба(2100м) және Үкөк үстіртті жазықтан тұрады. Өзендер аралығындағы төбесі тегістелген текшелі суайрықтарды қамтитын ежелгі реликті пенеплендердің көп таралуы тән
77
Оңтүстік Алтай
Бұқтырма мен Ертіс арасында. Жайсанға ұласады. Жоталары- Сарымсақты, Күршім, Сарытау және Азутау. Күршім мен Азутау арасында 1449 м биіктіктегі тектоникалық Марқакөл орналасқан. Оңт. Алтайды Кенді Алтайдан бөлетін -Нарын-Сапымсақты тауарлық ойпаңы
78
Қалба жотасы
Алтайдың табиғи жалғасы, Ертістің батысы, Ертістің сол жағалауында Қалба тауы 250 км созыла жатыр. Ең биік нүкте- Сарышоқы 1608(1558)м
79
Сарыарқадан шығысқа қарай, Жайсаң мен Алкөл арасында
Сауыр-Тарбағатай тау жүйесі. 2 мемл аумағында. Қандысу мен Жоғарғы Емел өзендерімен бөлінген.
80
Сауыр тауы
Жайсан ойпатының оңтүстігі, Тарбағатайдың шығысы. Тарбағатай мен Сауырдың ортасын Шілікті ойпаңы бөледі. Қз батысы. Ең биік нүктесі- Мұзтау (3816м). Сайқан және Маңырақ жоталарын, Кеңдір ойпаның қамтиды. 3700-3800м биіктікте мұз басады. Жалпы ұзындығы -110 км, Қзда 65км. Кендірлік көмір орны ашылған жанғыш тақтатас қоры. Сауырда 18 мұздық бар
81
Тарбағатай
Суырлы тау. Жайсаңнын оңтүстігі. Қз-да Батыс және Шығыс боп бөлінеді. Алакөл мен Жайсаң ойпаңдарын бөледі. 2000 м болатын мұз басады. Ең биік нүктесі- Тастау 2992м. Қз-ға Тарбағатайдың батысы еніп, Шыңғыстау жотасына жалғасады. 300км-ге созылған, ені-30-50км. Мұздықтар жоқ
82
Жетісу Алатауы
Орта Азия мен Сібірдің оңт. Солтүстікте Алакөл, оңтүстігінде Іле. Батыстан-шығысқа қарай 450км, солтүстіктен оңтүстікке 100-200км, Ендік бағытта созылып, бойлық бағытта аласарады. Солтүстік жота- ең биік жері Бесбақан 4622м, оңтүстік жота мұзтау 4370м. Қытайда орналсқан бөлігі Орқашар мен Жайырдан тұрады..Қз аймаңында Орқашар Жайыр мен Майлыға ұласады. Ебінұр қазаншұңқырын Алкөл казаншұңқырымен қосып, Жоңғар қақпасы аталады. Көксу өзені тауды екіге бөледі.
83
Тянь-Шань
5 мемл арасында. Орталық Азия таулы белдеуінің батыстан шығысқа 3000км созылады, ені 400 км. Геосинклинальдық белдеуде пайда болған. Қз-ға солтүстігі и батысы кірдеі.Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Қытай. Солтүстік Тянь-Шань жоталар- Кетпен, Күнгей, Іле Шу-Іле, Қырғыз. Солт. Ең юиік нүктесі Талғар шыңы (4973м қз екінші биік нүкте.) Талас алатауы Өгем, Қаржантау, Қаратау энд между Узб. Піскем, Сайрам жоталары.
84
Тянь-шань батысында мүжілген
Қаратау жотасы. Батыс- Тянь-Шань ең қиыр солтүстік-батысында Тұран ойпатымен шектесетін тау жүйесі- Қаратау. Үңгірлер көп, 60тан астам, ең ірісі- Көктем 20м терең, 300 м ұзын
