صرف

Question 1

تفاوت سه واژه «زال - يزيل» و «زال - یزول» و «زال - یزال» به چه صورت می باشد.

Answer 1

1- زَالَ – يَزِيْلُ: فعل «زال» ماضي مي باشد و مضارع آن «يَزِيْلُ» مي باشد و مصدر آن «الزَيْل» و از باب: «ضَرَبَ – يَضْرِبُ - ضَرْبَاً» مي باشد. اين فعل تام و متعدي به يک مفعول مي باشد و بمعناي «مَيَّزَ» مي باشد، لذا وقتي گفته مي شود: «زل ضأنك من معزك» يعني: «ميز بعضها من بعض».
2- زَالَ – يَزُوْلُ: فعل «زال» ماضي مي باشد و مضارع آن «يزول» مي باشد و مصدر آن «الزوال» و از باب: «نَصَرَ - ينْصُرُ» مي باشد. اين فعل تام و لازم مي باشد و به معناي «إنتقل» مي باشد، لذا وقتي گفته مي شود: «زل عن مکانک» يعني: «إنتقل عنه»، کما اينکه در آيه شريفه خداوند متعال مي فرمايد: {إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا} يعني: تنتقلا. {وَ لَئِنْ زَالَتَا} [فاطر: 41] ، يعني: انتقلتا.
3- زَالَ – يَزَالُ: فعل «زال» ماضي مي باشد و مضارع آن «يزال» مي باشد، و از باب: « عَلِمَ - يعْلَمُ» مي باشد. اين فعل نه لازم است و نه متعدي، و همچنين مصدري هم ندارد. در ضمن اين فعل ناقص است، و تا مادامي که قبل از آن، ادات نفي نيايد، مانند «کان» ناقصه عمل نمي کند، همچنين اين فعل در ذاتش دلالت بر نفي مي کند، لذا وقتي ادات نفي قبل از آن بيايد، چون نفي در نفي نتيجه اثبات مي دهد، لذا اين فعل معناي استمرار مي دهد، لذا وقتي گفته مي شود: «ما زال زيدٌ قائماً» يعني: «زيد دائما قائم است». و معمولا در دعا با «لا» نافیه استعمال می شود. به تعبیر دیگر: فعل «زالَ، يَزالُ» به معناى ملازمت خبر با اسم است، مثل «لايَزالُ بُنْيانُهُم الَّذى‏ بَنَوا ريبَةً» و به اين معنا با حرف نفى (ما يا لا) مى‏ آيد و مثل «ما زالَتْ تِلْكَ دَعْويهُمْ» و چون «زالَ» معناى نفى دارد با آمدن حرف نفى ديگر معناى اثبات مى‏ دهد و اگر تامّه باشد بدون حرفِ نفى مى‏ آيد.
همچنين از جناب فراء و کسائي نقل شده است که اينها مي گويند: «زال» ناقصه علاوه بر «يزال»، داراي مضارع ديگري يعني: « زَالَ - يَزِيْلُ» نيز مي باشد که اين فعل مضارع، مشترک بين تام و ناقص است.

Question 2

اگر تعریف ثلاثی مزید در فعل این باشد که یک یا چند حرف از حروف ریشه فعل، مزید بر 3 حرف اصلی باشد، با این فرض، «فعّل» چگونه مزید خواهد بود؟ آیا «ع» را باید حرف زائد در نظر بگیریم؟ مگر حروف زائد فقط حروف «سألتمونیها» نیستند؟

Answer 2

باید توجه داشت در تشخیص حروف زائد، اگر چنانچه حرف مکرر، تکرار حرف اصلی نباشد، آنگاه قطعا حرف یا حروف زائد در «سألتمونیها» منحصر خواهد بود، اما اگر حرف مکرر، تکرار حرف اصلی باشد، تمامی حروف الفبا را شامل می شود، لذا در مثال «فَعَّل»، چون حرف «ع» تکرار حرف اصلی است، لذا مانعی ندارد از دایره «سألتمونیها» خارج باشد.