منطق

Question 1

معنای این قاعده چیست؟ «ثبوت شيء لشيء فرع لثبوت المثبت له».

Answer 1

در بحث قضایای حملیه گفته شد که مراد از آنها، قضایای است که ثبوت یک چیزی (محمول) را برای چیزی دیگری(موضوع) ثابت می کنند، حال اگر قرار باشد در قضایای حملیه، بخواهیم محمولی را بر موضوعی حمل کنیم، این مستلزم وجود داشتن آن موضوع است. به عبارت دیگر، تا مادامی که آن موضوع وجود نداشته باشد، نمی توان چیزی را بر آن حمل کرد و چیزی را برای آن ثابت کرد. لذا در این قاعده به قاعده فرعیه معروف است، می گوید: ثابت کردن یک چیزی برای چیز دیگری، فرع ثبوت و وجود آن چیزی است که می خواهیم برای او ثابت کنیم. مثلا هرگاه می گوییم: «زید قائم»، برای اثبات قائم بودن زید، لازم است ابتدائا زیدی وجود داشته باشد، آنگاه قیام را برای ایشان ثابت کنیم، کما اینکه گفته می شود: « ثَبِّتِ العَرْشَ ثُمَّ انْقُشْ». لذا از این قاعده فهمیده می شود چیزی که معدوم است و بهره ای از وجود ندارد، نمی توان چیزی را برای آن ثابت کرد. از این قاعده فرعیه دو مطلب می توان نتیجه گرفت: مطلب اول: قضیه سالبه، با انتفاع موضوع، صادق است، که به این، سالبه به انتفاع موضوع گفته می شود، مثلاً هرگاه گفته شود: «پدر عیسی علیه السلام، غذا نمی خورد، راه نمی رود و …» همه این قضایا صادق هستند. مطلب دوم: قضیه موجبه، با انتفاع موضوع، کاذب است، مثلاً هرگاه گفته شود: «پدر عیسی علیه السلام غذا می خورد، راه می رود و …».
مظفر، محمدرضا، كتاب المنطق، موسسه نشر اسلامی - ايران ؛ قم، چاپ: هشتم، 1431ق.