Kafli 11

Question 1

Tjón

Answer 1

Stundum eignast tjónþoli bótakröfu á hendur tjónvaldi en í sumum tilfellum verður hann að bera tjón sitt sjálfur

Tjón er skilgreint sem skerðingu eða eyðileggingu lögvarinna hagsmuna, oftast fjárhagslegra en stundum ófjárhagslegra

Getur falist í skemmdum á hlut en getur líka verið tjón á líkama

Question 2

Skaðabótaréttur

Answer 2

Ein af undirgreinum fjármunarréttar, byggjast lítillega af settum lögum

Réttarheimildar eru venjur og fordæmi dómstóla

Question 3

Skaðabætur innan og utan samninga

Answer 3

Þegar tjónsatvik verður stofnast réttarsamband milli tjónþola og tjónvalds

Question 4

Sakarreglan

Answer 4

Meginregla íslensks réttar um bótagrundvöll skaðabótaábyrgðar

Skilgreining á reglunni: maður ber skaðabótaábyrgð á tjóni sem hann veldur með saknæmum og ólögmætum hltti, enda sé tjónið sennileg afleiðing af hegðun hans og raskar hagsmunum, sem eru verndaðir með skaðabótareglum

Einstök skilyrði skaðabótaskyldu

a) ólögmætt atferli athöfn eða athafnaleysi
b) Sök (ásetningur/gáleysi) bonus pater
c) hið ólögmæta atferli verður að hafa leitt til skaðaverksins

Question 5

Ólögmætt atferli athöfn eða athafnaleysi

Answer 5

Menn verða aðeins skaðabótaskyldir vegna ólögmætra athafna.

Atferlið sem um ræðir er refsivert eða bannað í settum lögum.

Meginreglan er sú að athafnaleysi er ekki ólögmætt og leiðir því ekki til bótaskyldu samkvæmt sakarreglunni, undantekningar á því eru hlutrænu ábyrgðarleysisástæðurnar

Question 6

Sök (ásetningur/gáleysi) bonus pater

Answer 6

Tjónið þarf að leiða af saknæmu atferli manns, sök greinist í ásetningi og gáleysi

Með ásetningi er átt við að skaðvaldurinn hafi ætlað að vinna tjónið. Hann hafi séð að tjónið yrði afleiðing verknaðarins þó hann hafi ekki sóst sérstaklega eftir þeirri afleiðingu

Gáleysi felur í sér að manni hafi átt að vera ljóst að verk hans var hættulegt og að eigin atvik hafi verið fyrir hendi sem réttlættu það. Getur oft verið erfitt að greina hvort um hafi rætt gáleysi, engin sett lög til um það. Oft litið til venga eða miðað við hvernig skynsamur maður (bonus parter familias) hefði farið við sömu aðstæður

Question 7

Hið ólögmæta atferli verður að hafa leitt til skaðaverksins

Answer 7

S.s. að eðlilegt orsakasamband þarf að vera á milli hinnar ólögmætu háttsemi tjónsin og tjónið sé afleiðing skaðaverksins

Question 8

Óhappatilvik

Answer 8

Þegar orsakasamband milli tjóns og háttsemi er sannað án þess að nokkrum sé að kenna og ekki rakið til gáleysis eða ásettnings

Tjón sem verður vegna óhappatilviks skapar ekki bótaskyldu á grundvelli sakarreglunnar

HRD (daðla í Hagkaupum á Eiðistorgi)

Question 9

Athafnaleysi

Answer 9

Að meginstefnu til er athafnaleysi ekki skaðabótaskylt ef engin athafnaskylda hvílir á viðkomandi

Dæmi: meterslangt grýlukerti hangir af þakskeggi verslunar, það er augljós hætta fyrir vegfarendur af þessu. Verslunareigandinn getur orðið skaðabótaskyldur ef tjón hlýst af völdum grýlukertisins því á honum hvílir athafnaskylda

Reglan um að maður verði ekki skaðabótaskyldur vegna athafnaleysis á aðeins við að engin athafnaskylda hvíli á honum

HRD (Gay pride)

Question 10

Ólögmæti og hlutrænar ástæðu til ábyrgðarleysis

Answer 10

Háttsemi þarf að vera ólögmæt til að hún geti leytt til skaðabótaskyldu

Hlutrænar ábyrgðarleysisástæður:

Neyðarvörn

Neyðarréttur

Óbeðinn erindisrekstur

Samþykki

Áhættutaka

Question 11

Neyðarvörn

Answer 11

Ef maður veldur öðrum manni tjóni sem réttlætist af neyðarvörn ber hann ekki skaðabótaábyrgð.
Háttsemi þess sem athafnar sig í skjóli neyðarvarnar þarf að hafa verið nauðsynleg til að verjast árás

(danskur dómur)

Question 12

Neyðarréttur

Answer 12

Verk getur verið nauðsynlegt til að vernda lögmæta hagsmuni gegn yfirvofandi hlttu og þá eru skertir hagsmunir sem telja verður miklu minni

Question 13

Óbeðinn erindisrekstur

Answer 13

Er fólginn í því að maður annast hagsmuni annars manns án hans leyfi eða annars sérstaks réttarsambands þeirra á milli

(sænskur dómur)

Question 14

Samþykki

Answer 14

Maður getur samþykkt fyrirfram að verði hann fyrir tjóni af háttsemi manns muni hann ekki hafa upp skaðabótakröfu

Question 15

Áhættutaka

Answer 15

Komi maður sér viljandi í þá aðstöðu að meiri hætta sé á tjóni en ekki verður hann sjálfur að bera ábyrgð á tjóni sem hann verður fyrir. Gildir t.d. í bardagaíþróttum

Tveir dómar (MR og steggjapartý)

Question 16

Ef óður maður brýst úr böndum

Answer 16

HRD (geðsjúkur maður með skotvopn)

Question 17

Vinnuveitendaábyrgð

Answer 17

Skaðabótaábyrgð vinnuveitanda á tjóni sem starfsmaður hans veldur í starfi sínu með saknæmri og ólögmætri háttsemi. Hlutleg ábyrgð

Vinnuveitandi getur verið skaðabótaskyldur þó að hann hafi ekki gert neitt rangt

HRD (líkamsárás dyravarða)

SLEPPA - Norskur dómur um þjófóttan dyravörð

Question 18

Hlutlæg ábyrgð

Answer 18

Getur stofnast til skaðabótaábyrgðar þó að tjónvaldur hafi ekki sýnt af sér saknæma háttsemi

Sem dæmi umferðarlög þar sem eigandi bifreiðar ber alltaf ábyrgð á tjóni sem ökumaður hans bifreiðar veldur

Tjónþoli þarf ekki að sýna fram á að viðhöfð hafi verið saknæm háttsemi bara að tjónið falli yndir tiltekna hlutlæga ábyrgðarreglu og orsakatengls séu á milli tjóns hans og tjónsatburðar

HRD (alelda leigubifreið)

Question 19

Skaðsemisábyrgð

Answer 19

Ábyrgð framleiðanda, dreifingaraðila á tjóni sem verður vegna ágalla í söluvöru

Gallinn er sá að varan er ekki eins og hún á að vera eða þannig að leiðbeiningar með henni séu ófullnægjandi og hún því hættuleg

HRD (aukaverkanir lyfs)

Dómur um stelpu sem fékk lungnagalla útaf nammi (fékk bætur)

Question 20

Vátryggingar

Answer 20

Tryggingar til að minnka áhættu vegna hugsanlegs tjóns, felur í sér dreifingu hættunnar

Með lágum greiðslum frá hverjum vátryggingartaka nægir jafnan að bæta það heildartjón sem verður á tilteknum hagsmunum

Question 21

Skaðatryggingar

Answer 21

Vátrygging gegn tjóni eða eyðileggingu á hlut, réttidum eða öðrum hagsmunum

Sá sem nýtur vátryggingar á ekki rétt á hærri bótum en sem nemur tjóni hans

Hugsunin er að sá vátryggði eigi að vera eins settur fjárhagslega eftir tjónið og hann var fyrir

T.d. vátrygging ökutækja og ábyrgðartryggingar

Question 22

Persónutryggingar

Answer 22

Slysatrygging: til að vernda hinn vátryggða fyrir líkamstjónu eða líftjóni sem leiðir til örorku vegna slysa

Sjúkratrygging - veita vernd gegn heilsu- eða líftjóni vegna sjúkdóma

Líftrygging - vátryggja dánarhættu en stundum eru þær líka vátryggingar gegn örorku

Question 23

Skyldutrygging og frjálsar tryggingar

Answer 23

Skyldutrygging er t.d. ábyrgðartrygging ökutækja, slysatrygging ökumanna og brunatrygging húseigna

Kaskó trygging er t.d. frjáls en ekki skyldutrygging

Question 24

Bonus pater

Answer 24

Notað við gáleysi