3 Een ongrijpbare nieuwe wereldorde (1991-2020)

Question 1

Wat voor soort confrontatie was de Koude Oorlog?

Answer 1

geen directe militaire confrontatie tussen de grootmachten
- Interne problemen/tegenstellingen

Question 2

Voorboden val communisme: dissidenten?

Dissidenten =

Answer 2

dissidenten = gelijk denkenden die zich afzetten tegen de overheersende opvattingen of beleidslijnen op politiek/religieus/sociaal gebied
- Opkomst mensenrechten
⟶ Mogelijkheid tot burgersamenleving (brugfunctie individuele burgers en de overheid)

Question 3

Voorboden val communisme: dissidenten?

• Poolse Paus

Answer 3

Poolse Paus?
- Veel betekend voor de Polen
- Regelmatig naar Polen, communistische partij was hiervoor geen partij – een gevoel van vrijheid opgeroepen

Question 4

Voorboden val communisme: dissidenten?

• Handelsvakbonden - Solidarnosc

Answer 4

Handelsvakbonden (Solidarnosc) (Belangrijk verzet tegen Poolse Communistisch regime)
- Miljoen leden
- Symbool voor veranderingen

Question 5

Voorboden val communisme: dissidenten?

• SU in Afghanistan (1979-1989)

Answer 5

SU in Afghanistan (1979-1989)
- Financiële/menselijke offers
- Lukte niet om Afghanistan eronder te krijgen

Question 6

Voorboden val communisme: dissidenten?

• Ronald Raegan

Answer 6

President Ronald Raegan
- SU had een groot financieel probleem (grote financiële crisis)
⟶ Dwong SU naar onderhandelingstafel voor wapenbeheersing

De onderhandelingen resulteerden uiteindelijk in wapenbeheersingsverdragen zoals het INF-verdrag en START-verdragen, die hielpen bij het verminderen van de nucleaire wapenwedloop tussen de twee supermachten en droegen bij aan de de-escalatie van de Koude Oorlog.

Question 7

Voorboden val communisme: dissidenten?

• Gorbatsjov

Answer 7

Gorbatsjov
- Glasnost/Perestrojka als basis van het uiteenvallen van SU.

Question 8

Voorboden val communisme: dissidenten?

Opening IJzeren Gordijn (Hongarije/Oostenrijk)
Oorzaken binnen het systeem zelf?

• Bureacratie
• Rol communistische partij
• Economie
• Ideologie

Answer 8

▪ Bureaucratie (initiatieven kwamen tot stilstand)
(Bureaucratie: organisatiestructuur gekenmerkt door aan regels onderheven procedures, verdeling van verantwoordelijkheid, hiërarchie en onpersoonlijke relaties)
▪ Rol van de communistische partij (elite binnen samenleving)
▪ Economie (vastgestelde prijzen liet de economie vastlopen)
▪ Ideologie (Communistisch: uiteindelijk geloofde niemand hier meer in)

Question 9

Na communisme?
Fukuyama: hoe moest de nieuwe wereldorde eruit gaan zien? 1992

Answer 9

FUKUYAMA=
* 1992: stelt dat de liberale economie nu heeft overwonnen, dit zal het systeem worden dat overal wordt overgenomen
⟶ Democratische landen vechten minder snel met elkaar

Question 10

Na communisme?
Huntington: hoe moest de nieuwe wereldorde eruit gaan zien?

Answer 10

HUNTINGTON= als reactie op Fukuyama, kritiek:
⟶ Stelling: ‘universele beschaving zal er niet komen > allerlei verschillende beschavingen die veel meer met elkaar zullen botsen= CLASH OF CIVILIZATIONS= na de KO zouden nieuwe conflicten gaan over cultuur en religie. Grenzen moesten dichtgehouden worden om dit te voorkomen. Meer vanuit een cultureel standpunt. Dat komt overeen in verband met zijn opvatting over cultuur

Question 11

Nieuwe wereldorde: WAR ON TERROR
- 1990: Eerste Golfoorlog
- Desert shield
- Desert Storm
⟶ Optimisme: vertrouwen dat problemen met behulp van de VN aangepakt kunnen worden

Answer 11

• In het begin positief
• Economisch redelijk voor de wind
• 1990: Eerste Golfoorlog – Koeweit en Irak (Irak viel Koeweit binnen. VS met mandaat VN weer verdreven)
  ⟶ VN tijdens KO bijna niet werkzaam

Van operatie Desert Shield (geleid door Iraakse opstand/ Al Qaida – weerwerk tegen Amerikaanse troepen, als reactie op de coalitie van 35 landen om Koeweit te bevrijden) -> operatie Desert Storm (militaire luchtcampagne tegen Irak, bezetten Koeweit - actiefase) = eerste grote internationale crisis na KO
- Luchtaanvallen, bombardementen
⟶ 100.000 dode Irakezen

⟶ Optimisme: vertrouwen dat problemen met behulp van de VN aangepakt kunnen worden

Question 12

Nieuwe wereldorde: WAR ON TERROR

• Bush Senior overwinningsrede.
• Bush doctrine
• Nieuw-Europa/Oud-Europa

Answer 12

o Bush Senior met overwinningsrede: ‘We kicked the Vietnam order once and for all’
o Bush doctrine= ‘either you are with us or against us’

Nieuw-Europa (= veel landen gingen weg van communistisch SU, meegaand met VS) vs Oud-Europa (= West- Europa waarmee VS eerder goede banden had)

Question 13

WAR ON TERROR Idee na het IJzeren Gordijn (1989): meer samenwerking!! Maar:

Answer 13

⟶ VS liet dit snel achter zich
⟶ Onderlinge tegenstellingen kwamen meer naar boven
⟶ Andere invulling van de democratie

Question 14

Burgermaatschappij =

Answer 14

= de publieke sfeer tussen de overheid en de burger (vrijwilligersorganisaties worden door privé- en politieke belangen geleid)
(NGO = Een niet-gouvernementele organisatie (ngo), is een organisatie die onafhankelijk is van de overheid en zich op een of andere manier richt op een verondersteld maatschappelijk belang)
- NGO’s, vakbonden -> vergroting van vrijheden
⟶ Het streven naar burgerlijke participatie, plaats voor iedereen

Question 15

Burgermaatschappij

Ferguson (Fransman):
* 1767: ‘an essay on the history of civil society’

• samenlevingsvorm of poletiek systeem?
• Sense of citizenship

Answer 15

⟶ Bescherming aan de burger bieden zodat hij zich in vrijheid kan ontwikkelen
- Eerder een samenlevingsvorm dan een politiek systeem
- Mensen werkten samen om iets te bereiken
- Sociale gelijkheid
- Autonoom bewegen van de burger: ‘sense of citizenship’

Question 16

Burgermaatschappij

Hannah Arendt 1951:
- Totalitarisme

Answer 16

• Totalitarisme= nazisme als een van de duidelijkste vormen
  ⟶ Alles onderworpen aan de staat, alle burgers op dezelfde manier laten denken

Question 17

Burgermaatschappij

Jurgen Habermass:
Hoe kan de civil society (burgermaatschappij) de democratie versterken?

Answer 17

1. Individu beschermen tegen de overheid
2. Trias Politica Montesqieu, steunen rechtsstaat, balans van machten
3. Burgers onderwijzen, rekruteren politieke elite
4. Institutionalisering door openheid, democratische zelfreflectie (openlijke discussievoering)

Question 18

Communisme en de burgersamenleving

Answer 18

• Communisme als tegenstelling van de burgersamenleving?
• Als het proletariaat (werkende klasse) eenmaal aan de macht is, zal er vanzelf harmonie komen
• Partij wist wat goed was voor het volk
  ⟶ Later werd dit minder radicaal: depolitisering van de politieke sfeer (= de partij neemt steeds meer de positie in van het beslissen over de politiek)
  ⟶ Het leven wordt aangenamer, mits burgers zich niet bezighielden met politiek

Question 19

Burgermaatschappij

Marc Howard:
De erfenis van het communisme werkt nog altijd door: meer vertrouwen in de private sfeer dan in partijen/organisaties:
- identiteit

Answer 19

• Politiek is identiteitsgericht (Oost-Europa) – defensieve houding, slachtofferrol
  = de demobilisering van de civil society in Oost-Europa

Question 20

Burgermaatschappij

Marc Howard:
- Het creëren van een UNCIVIL-society:

Answer 20

Het creëren van een UNCIVIL-society: (een verzamelnaam voor een breed scala aan verstorende, ongewenste en bedreigende elementen die geacht worden te zijn ontstaan in de ruimte tussen het individu en de staat)
1. Neem de constitutionele Raad over
2. Media overnemen
3. Herkenbaar verhaal verkondigen
4. Vijand creëren
5. Geschiedenis herschrijven
6. Kiessysteem veranderen
7. Uit Brussels handen blijven

Question 21

Burgermaatschappij

Marc Howard:
- NGO en civil society:

Answer 21

NGO’s dienen als steun voor de civil society.
; bevorderen van participatie, democratische waarden en maatschappelijke betrokkenheid.

Orbán over Hongarije: de organisaties dienen Hongarije te verlaten: ‘Paid political activists who are trying to help foreign interests here in this country’

Question 22

Burgermaatschappij

George Orwell; boek 1984:

Answer 22

Boek 1984
‘Wie het verleden beheerst, beheerst de toekomst, wie het heden beheerst, beheerst het verleden’ -> het herschrijven van de geschiedenis als politiek machtsmiddel

Question 23

Burgermaatschappij

Victor Orban:
- 2015; “De winnaars zullen degenen zijn die het verleden beter begrijpen en die sneller en moediger tot de juiste conclusies kunnen komen”

• Na 1989; Je kunt een civil society niet van bovenaf opleggen. Misverstand van het Westen.
• Optimisme val muur verdwenen;

Answer 23

• 2015: “De winnaars zullen degenen zijn die het verleden beter begrijpen en die sneller en moediger tot de juiste conclusies kunnen komen”
  ⟶ De geschiedenis begrijpen/conclusies trekken zodat we de geschiedenis in onze greep hebben
• Na 1989: Je kunt een civil society niet van bovenaf opleggen. Misverstand van het Westen
  ⟶ Burgers die zich als burgers gedragen (autonoom en verantwoordelijk) – anders gaat dit nooit werken
• Het is makkelijk om een politiek systeem op te bouwen, maar het duurt misschien wel generaties voordat je burgers kunt omvormen tot autonome en verantwoordelijke burgers
• Het repliceren van westerse modellen en normen . Het succes ervan is afhankelijk van organische groei, lokale betrokkenheid en het vermogen van gemeenschappen om zelfstandig hun eigen behoeften en prioriteiten te identificeren en erop te reageren.

!! Het optimisme vlak na de val van de Berlijnse muur en de val van de SU is verdwenen !!
⟶ Democratie ligt op dit moment onder vuur

Question 24

Posters in China zijn politieke, economische en culturele trajecten Onder Mao Zhedong (1945-1976):

• 1958- 1962: Grote sprong voorwaarts
• 1956-1957: de Honderd bloemen-campagne
• 1966-1976: De culturele revolutie in China.

Answer 24

• 1958- 1962: Grote sprong voorwaarts (snelle transformatie van China van een agrarische economie naar een industriële maatschappij, 5-jarenplan om dit te bereiken) > massavernietiging van de economie en het milieu
• 1956-1957: de Honderd bloemen-campagne (de Republiek van de mensen van China spoorde burgers aan om hun meningen over de Chinese communistische Partij openlijk te uiten. Tot dan trad Zhedong hard op tegen tegenstanderd van de Partij. Als doel om misstanden in het bestuur te kunnen opsporen en aanpakken.
• 1966-1976: De culturele revolutie (Mao Zhedong was meer op de achtergrond geraakt doordat meer praktische leiders aan de macht waren gekomen. Hij wilde zijn populariteit meer vergroten. Rode gardes vielen alles aan wat ze niet bij Mao’s ideeën vonden passen. Tegen vele mensen, vernieling oude gebouwen) – rode boekje

Question 25

1978: Deng Xiaoping: socialisme met Chinese karakteristieken (4 moderniseringen:)

Answer 25

1978: Deng Xiaoping: socialisme met Chinese karakteristieken (4 moderniseringen:)
1. Speciale economische zones waarin buitenlandse investeringen bijdroegen aan de productie voor export
2. Particulier bezit in de landbouw niet meer verboden
3. Samenwerkingen en private ondernemers
4. Export verhonderdvoudigd

Question 26

China
- 1979: One China Plan:
- 1980: 1 kind. Gevolgen?
- 1986: Amerikanisering
- 1989: Demonstraties tiananmen plein:
- 1997: Hong Kong terug bij China:

Answer 26

• 1979: One China Plan (1 Chinese overheid) (VS erkennen People’s Republic of China)
• 1980: 1 kind politiek -> meer doden, meer adoptie, man-vrouw balans niet meer evenwichtig
• 1986: Amerikanisering door Deng Xiaoping.
  ; Economisch hervormingsprogramma; introduceren van kapitalistische elementen in de Chinese economie.
• 1989: Demonstraties op het Tiananmen plein (protest van miljoen studenten en andere mensen tegen de Communistische Partij van China. Het protest werd bloedig neergeslagen met de dood van honderden mensen tot gevolg)
• 1997: Hong Kong terug bij China: eerst Brits door opiumoorlog (stad gekregen van
  China) voor een bepaalde periode

Question 27

George H.W. Bush
‘‘Een nieuwe wereldorde’’

=
- ideeën
- vanwaar zelfverzekerde stemming?

Answer 27

“Een nieuwe wereldorde” = Amerika doet wat die zelf wil, als je niet met ze bent dan ben je tegen ze
- Democratische politieke instituties
- Marktkapitalisme
- Persoonlijke vrijheden en vrije expressie
- Respect voor mensenrechten
⟶ De universele weg naar de toekomst
Was in een zelfverzekerde stemming na vernedering van SU-communisme en de onttroning van de commando-economieën, 9/11

Question 28

Westerse-stijl liberale democratie kortdurend, oorzaken en voorbeelden:

⟶ Groeiend aantal kwaadaardige niet statelijke actoren
⟶ Heropleving van autoritaire overheden
⟶ Globale reikwijdte terroristengroepen
⟶ Vrije wereldhandel
⟶ Nieuw- en Oud-Europa

Answer 28

⟶ Groeiend aantal kwaadaardige niet statelijke actoren
; Toenemende dreigingen van terroristische groeperingen en andere gewelddadige entiteiten hebben geleid tot beperkingen op burgerlijke vrijheden en tot een grotere nadruk op veiligheidsmaatregelen, wat de liberale aspecten van democratieën heeft aangetast.

⟶ Heropleving van autoritaire overheden
; Sommige landen hebben de weg van autoritair bestuur gekozen, waarbij democratische instellingen worden ondermijnd ten gunste van centrale controle en repressie.

⟶ Globale reikwijdte terroristengroepen
; De opkomst van terroristische organisaties met een wereldwijde reikwijdte heeft geleid tot grootschalige inspanningen om terrorisme te bestrijden, vaak ten koste van individuele vrijheden en burgerrechten.

⟶ Vrije wereldhandel
; De globalisering van de economie heeft geleid tot toenemende economische concurrentie en ongelijkheid, wat kan leiden tot sociaal-politieke spanningen die de democratische instellingen kunnen ondermijnen.

⟶ Nieuw- en Oud-Europa
; Sommige landen in Oost-Europa die na de val van het communisme democratische hervormingen hebben omarmd, zijn teruggekeerd naar autoritaire praktijken onder invloed van populistische bewegingen en autoritaire leiders. Dit heeft het idee van een onomkeerbare vooruitgang richting liberale democratieën in twijfel getrokken.

Question 29

Sinds 2001: EU op de proef gesteld door 3 crises volgens Spellman

Answer 29

1. 2008, Geldcrisis (kredietcrisis/huizencrisis): grootste terugval van de Europese economie sinds de Grote Depressie. Globale recessie. Eu met een schuldencrisis. Alleen de interventie van de IMF kon de economie er weer bovenop helpen
2. 2015, Ontheemde mensen (migranten): een ongeëvenaard aantal migranten kwam de EU binnen. Vanuit oorlogsgebieden in Syrië, Irak en Afghanistan. Economische migranten uit Noord-Afrika. Dit mondde uit in meerdere terroristische aanvallen
3. Vanaf 2018, regels en wetten: immigratiecrisis heeft het principe van gedeelde soevereiniteit en de uitvoerende autoriteit van EU-instellingen zwaar op de proef gesteld
4. Terrorisme

Question 30

Arabische Lente (na 2018)

Answer 30

Een golf van opstanden, protesten en revoluties, vooral tegen onderdrukking, oneerlijke verkiezingen, corruptie, prijsstijgingen, gebrek aan politieke vrijheid en tegen werkloosheid. Na 2018 waren in Tunesië, Yemen, Libië en Egypte veel burgeroorlogen
⟶ Extremisten profiteerden van de instabiliteit. Marginalisatie van gematigde oppositiepartijen door extremisten

Question 31

Latijns-Amerikaanse tijdlijn (1)
* 1823: Monroe-doctrine en invloed vanuit de VS. :
* 1947: Inter-Amerikaans verdrag van reciproke steun
* 1948: Organisatie van VS-staten
⟶ Koude Oorlog (1945-1991)
* 1962: Cubaanse Raketcrisis + Fidel Castro ->

Answer 31

Latijns-Amerikaanse tijdlijn
* 1823: Monroe-doctrine en invloed vanuit de VS. : James Monroe - stelde dat Europese koloniale mogendheden zich niet mochten bemoeien met de onafhankelijkheid van landen in Latijns-Amerika. Dit beleid diende als een waarschuwing aan Europese machten om zich niet te mengen in de Amerikaanse invloedssfeer en verstevigde de positie van de Verenigde Staten als dominante macht op het westelijk halfrond.

• 1947: Inter-Amerikaans verdrag van reciproke steun.
  ; Dit verdrag werd opgesteld om de veiligheid en stabiliteit in Latijns-Amerika te waarborgen door middel van wederzijdse steun tussen de Amerikaanse staten.
• 1948: Organisatie van VS-staten
  ; Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS): Opgericht als een forum voor diplomatiek overleg en samenwerking tussen de landen van Amerika.

⟶ Koude Oorlog (1945-1991)
* 1962: Cubaanse Raketcrisis + Fidel Castro ->
; De Cubaanse raketcrisis bracht de wereld aan de rand van een nucleaire oorlog en markeerde een hoogtepunt in de spanningen tussen de VS en de Sovjet-Unie. Fidel Castro kwam aan de macht in Cuba en vestigde een communistisch regime, wat resulteerde in een langdurige vijandschap met de VS.

Question 32

Latijns-Amerikaanse tijdlijn (2)
* 1980s: als verloren decennia
* 1990s: meer politiek pluralisme, privatisering, economische groei
⟶ brazil, BRICS, economische groei, 2019 Jair Bolsonaro (President Brazilië)
⟶ Guatemala, Nicaragua, El salvador: spanningen:
* 1994: North American Free trade agreement NAFTA:
⟶ Drugskartels

Answer 32

• 1980s: als verloren decennia (schulden, autoritaire machtsgrepen)
  ; Veel Latijns-Amerikaanse landen leden onder economische problemen, schuldenlast en autoritaire regimes.
• 1990s: meer politiek pluralisme, privatisering, economische groei
  ; In de jaren 90 begonnen veel Latijns-Amerikaanse landen democratische hervormingen door te voeren, samen met economische liberalisering en privatisering van staatsbedrijven, wat leidde tot economische groei.

⟶ brazil, BRICS, economische groei, 2019 Jair Bolsonaro (President Brazilië) (BRICS: Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika. Deze landen bevinden zich in een vergelijkbaar stadium van economische ontwikkeling en vertegenwoordigen in de huidige wereld een alsmaar belangrijker wordende politieke en economische organisatie.”Grote Vijf”.

⟶ Guatemala, Nicaragua, El salvador: burgeroorlog en KO spanningen.

• 1994: North American Free trade agreement (NAFTA: vrijhandelsovereenkomst) en regionale samenwerking.
  ; Het North American Free Trade Agreement werd ondertekend, waardoor handel tussen de VS, Canada en Mexico werd bevorderd. Tegelijkertijd werden pogingen ondernomen om regionale samenwerking te stimuleren.

⟶ Drugskartels
; Latijns-Amerika werd geplaagd door drugskartels die verantwoordelijk waren voor drugshandel, geweld en corruptie in de regio.

Question 33

1823 Monroe-doctrine en invloed vanuit de VS

Answer 33

De Monroe-doctrine was een beleidsverklaring uit 1823 van de Amerikaanse president James Monroe, die stelde dat verdere Europese kolonisatie in Noord- en Zuid-Amerika zou worden beschouwd als een vijandige daad tegen de Verenigde Staten. De doctrine benadrukte de intentie van de VS om zich te bemoeien met Europese invloed op het westelijk halfrond en om het continent te zien als hun invloedssfeer. Het had een significante invloed op de buitenlandse politiek van de VS en werd later gebruikt om interventies in Latijns-Amerika te rechtvaardigen.

Question 34

1947 inter-Amerikaanse verdrag van reciproke steun

Answer 34

Het Inter-Amerikaanse Verdrag van Reciproke Steun, ook wel bekend als het Verdrag van Rio, was een overeenkomst gesloten door de lidstaten van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) in 1947. Het doel was om collectieve veiligheid te waarborgen in het geval van agressie tegen een van de lidstaten. Het verdrag verplichtte de ondertekenende landen om onderlinge steun te bieden bij militaire en economische dreigingen, waardoor ze samenwerkten om vrede en stabiliteit in de regio te handhaven.

Question 35

1948 Organisatie van VS-Staten

Answer 35

De Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), opgericht in 1948, is een regionale intergouvernementele organisatie die alle onafhankelijke staten van Noord- en Zuid-Amerika en het Caribisch gebied omvat. Het doel ervan is het bevorderen van vrede, veiligheid en samenwerking tussen de lidstaten, evenals het stimuleren van democratie, mensenrechten en ontwikkeling in de regio. De OAS dient als een forum voor diplomatiek overleg en samenwerking op een breed scala van kwesties, van economische integratie tot veiligheidszaken.

Question 36

1962 Cubaanse raketcrisis + Fidel Castro

Answer 36

De Cubaanse rakettencrisis van 1962 ontstond toen de Verenigde Staten ontdekten dat de Sovjet-Unie nucleaire raketten op Cuba plaatste, wat werd gezien als een bedreiging voor de nationale veiligheid van de VS. De crisis bracht de wereld op de rand van een nucleaire oorlog toen de VS een zeeblokkade instelden om verdere levering van raketten naar Cuba te voorkomen. Uiteindelijk werd een diplomatieke oplossing gevonden waarbij de Sovjet-Unie instemde met het verwijderen van de raketten in ruil voor de garantie dat de VS Cuba niet zou binnenvallen en de reeds in Turkije geplaatste Amerikaanse raketten zouden worden verwijderd. Deze crisis wordt gezien als een van de dichtstbijzijnde momenten waarop de wereld een nucleaire oorlog heeft vermeden.

Question 37

1980s verloren decennium

Answer 37

Het decennium van de jaren 1980 wordt vaak beschouwd als een verloren decennium vanwege verschillende economische en politieke uitdagingen die veel landen over de hele wereld hebben ervaren. Deze uitdagingen omvatten economische recessies, hoge werkloosheid, schuldencrises, politieke instabiliteit en conflicten. Het was een periode van economische stagnatie en sociale onrust, vooral in Latijns-Amerika en Afrika, waar veel landen worstelden met schuldenlasten, inflatie en armoede.

Question 38

1990s: meer politiek pluralisme, privatisering, economische groei
⟶ brazil, BRICS, economische groei, 2019 Jair Bolsonaro (President Brazilië)

Answer 38

(BRICS: Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika. Deze landen bevinden zich in een vergelijkbaar stadium van economische ontwikkeling en vertegenwoordigen in de huidige wereld een alsmaar belangrijker wordende politieke en economische organisatie.”Grote Vijf”.
⟶ Guatemala, Nicaragua, El salvador: burgeroorlog en KO spanningen.

Question 39

1994: North American Free trade agreement

Answer 39

(NAFTA: vrijhandelsovereenkomst) en regionale samenwerking
⟶ Drugskartels