4 De opkomst en ondergang van de naoorlogse gelijkheid Flashcards
2 modellen van economische organisatie:
Model Sovjet-geïnspireerd:
o Voordelen:
o Nadelen:
- Sovjet-geïnspireerde commando economie: autoritaire staat die veel invloed heeft op de staat en de prijzen reguleert
o Voordelen: gelijkheid en goede leefomstandigheden voor alle burgers
o Nadelen: onrealistische productiedoelen. Meer russen arm
2 modellen van economische organisatie:
Model Westen Westen:
o Voordelen:
o Nadelen:
- Marktkapitalisme Westen: weinig invloed van overheden in de economie, weinig ruimte voor initiatief
o Voordelen: meer welvaart en vrijheid
o Nadelen: wakkert conflicten aan en zorgt voor economische instabiliteit
2 modellen van economische organisatie:
⟶ Landen/regio’s die hiertussen vielen:
o Oosten/ India: planeconomie, maar ging niet over de economie. Kapitalisme/socialisme.
o Engeland na WOII, een tussenweg tussen kapitalisme en socialisme gezocht. Engeland zat er niet tussenin, ze hadden de Keynesiaanse consensus
(De Keynesiaanse overheid focust zich in een laagconjunctuur meer op geld uitgeven en minder op geld binnenhalen. Op die manier wordt de vraag gestimuleerd. In een hoogconjunctuur daarentegen focust deze overheid meer op geld binnenhalen en minder op geld uitgeven. Daarmee wordt de vraag afgeremd)
Wat staat er ten grondslag aan de macht, rijkdom en invloed van multinationals in eerdere decennia?
- Afnemende armoede waardoor men meer gaat consumeren
- Betere technologie
- Globalisering (veel meer markten en landen)
- Veel outsourcing in armere landen door lagere lonen, dichterbij dus lagere transportkosten. Effect outsourcen op armere landen: verergert, uitputtend, misbruik, concurrentie dus dan worden de lonen nog lager (wij zijn nog goedkoper dus kom maar hier! Race to the bottom)
Wat staat er ten grondslag aan de macht, rijkdom en invloed van multinationals in eerdere eeuwen?
- 1944: Bretton Woods conferentie
- Doelen IMF en Wereldbank
- 1944: Bretton Woods conferentie zorgde voor de opkomst van verschillende instituties zoals IMF (Internationaal Monetair Fonds)/ Wereldbank
Doel IMF: een internationale financiële instelling met als doel een evenwichtige groei en hoge tewerkstelling te stimuleren en landen die tijdelijke betalingsbalansproblemen hebben financieel bij te staan.
Doel Wereldbank: Deze gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties richt zich op armoedebestrijding en verbetering van de levensstandaard in voornamelijk ontwikkelingslanden. Dit doet zij door middel van het verlenen van financiële en technische assistentie
Doelen:
⟶ Wisselkoersen stabiel houden
⟶ Wereldhandel promoten voor staten die tijdelijke “imbalance of payments” hadden
⟶ Leningen kunnen verstrekken en er zo voor te zorgen dat de handel op pijl bleef
⟶ Wereldbank, mensen helpen wereldwijd, privéleningen voor wederopbouw
Latijns-Amerika: Voorwaarde voor leningen IMF:
Eerlijk?
financiële hervormingen (meer geld sparen, privatiseren industrieën en bedrijven door de staat toegeëigend, Nationale subsidies voor landbouw moesten ook omlaag, moesten worden beëindigd, handelsbarrières moesten worden verlaagd). Anders kregen ze geen geld.
Is dit eerlijk? Tegenprestatie, maar ook het opleggen van een bepaald economisch systeem. Het zijn voormalige koloniale staten, dus kan worden gezien als een verlengde koloniale invloed. Dus niet eerlijk. Er wordt weer verteld wat deze landen moeten doen.
!! Een grote neergang in ongelijkheid van 1945-1970s !! Opkomende ongelijkheid na 1970:
- Oliecrisis 1970 (1973)
- Oliecrisis 1970 (1973) -> Stagnatie, economische moeilijkheden, veel schulden, culturele malaise, politieke uitkomsten, meer individualisatie, re-privatisering (neoliberalisme)
Betrof een wereldwijd opzettelijk gecreëerd tekort aan aardolie. De crisis werd veroorzaakt door een aantal politieke acties van de Arabische olieproducerende landen, gericht tegen het Westen.
De Arabische landen verhoogden de olieprijs met 70% en verminderden de olieproductie elke maand met 5%, zodat de prijs per vat explosief steeg. Tegen een aantal landen die Israël direct hadden gesteund bij de Jom Kipoeroorlog/Oktoberoorlog werd bovendien een volledige olieboycot ingevoerd. De Verenigde Staten, Nederland en een aantal andere West-Europese landen waren de voornaamste doelwitten van deze boycot.
!! Een grote neergang in ongelijkheid van 1945-1970s !! Opkomende ongelijkheid na 1970:
- Opkomst neoliberalisme
⟶ Thatcher: mensen worden lui als ze niet eigen verantwoordelijk krijgen.
⟶ Raegan: hoe meer macht voor de overheid, hoe minder vrijheid voor de mensen.
⟶ Resultaten:
- Opkomst neoliberalisme= overheid heeft rol van schepper/handhaver van markten en concurrentie, nadruk maximaliseren individuele vrijheid, de markt fixt zichzelf, maximaliseren van de individuele vrijheid, markt die het regelt, vrijhandel, privatisering. Verschilt op alle vlakken van de Keynesiaanse consensus. Mensen zelf verantwoordelijk
⟶ Thatcher: mensen worden lui als ze niet eigen verantwoordelijk krijgen
⟶ Raegan: hoe meer macht voor de overheid, hoe minder vrijheid voor de mensen.
⟶ Resultaten: inkomensongelijkheid tijdens Raegan stijgt heel hoog.
Vakbondslidmaatschap erg naar binnen. Gedeelte van inkomen dat naar de toplaag gaat neemt alleen maar toe (meer ongelijkheid) -> armoede nam ook ontzettend toe
!! Een grote neergang in ongelijkheid van 1945-1970s !! Opkomende ongelijkheid na 1970:
* 1973: Keerpunt
Oplossingen:
- 1973: Keerpunt (eerste wereldwijde oliecrisis) – geen vertrouwen meer in overheden
Oplossingen: de olie ergens anders vandaan halen. Sovjets hadden enorme voorraad. Autoloze zondag, de nieuwe olie die je zou gaan vinden zou je meer verkopen, dus olie- exploraties omhoog. Dit werkte niet goed, resultaat was alleen maar meer schaarste.
Rantsoenering. Minder hard rijden, lagere maximale snelheid. Amerika max 98 km per uur. Op zondag ook niet met het vliegtuig of de boot. Maximale hoeveelheid olie gebruiken door gebruik van bonnetjes.
Wat leidde tot toenemende levensstandaard en grotere gelijkheid?
- Keynesiaanse consensus
- West-Europese verzorgingsstaten
- Het communistische alternatief
Keynesiaanse consensus
= fiscale politieke beleid vanaf late 1930, turbo-charged na 1945
⟶ Invloed nam na 1970 af
De staat als belichaming van het publieke goed (vooral staat-gebaseerd economisch denken)
- Publieke investeringen
- Volledige werkgelegenheid
- Macro-economische planning
Keynesiaanse consensus
Kritiek op kapitalisme:
- Zorgt niet voor baanzekerheid, alleen maar meer werkloosheid
- Vangnet is kleiner/minder
- Geen baangarantie
- Meer winst, dus lagere lonen
Keynesiaanse consensus
RADICALE IDEEEN, waar kwamen ze vandaan en waarom waren ze radicaal?
* 1936: Keynes daagde neoklassieke economie uit door te beweren:
1.
2.
3.
⟶ Gemixte resultaten:
- 1936: Keynes daagde neoklassieke economie uit door te beweren:
1. Economieën hebben hulp nodig om balans van vraag en aanbod te behouden (marktkrachten zijn niet genoeg)
2. Overheidsbemoeienis in de economie is nodig
3. Overheidsuitgaven heffen depressie in de economie op doordat ze consumentenconsumptie hooghouden en mensen optimistisch houden
⟶ Gemixte resultaten: grote afname werkloosheid in GB, in Frankrijk en West- Duitsland/Amerika ging de werkloosheid omhoog
WILLIAM BEVERiDGE
= architect verzorgingsstaat
In EU
- Keynesiaanse consensus liep gelijk met…
- Verzorgingsstaten
- 1945-1970: saai
- gecentraliseerde overheden
- Chronologisch liep Keynesiaanse consensus gelijk met de democratische eeuw
- Opgenomen en verzorgingsstaten op plaats gezet
- 1945-1970s: saaie politiek, fijn en effectief vergeleken met jaren 20/30
- Gecentraliseerde overheden die zich focusten op materiele voorspoed en politieke stabiliteit
West-Europese verzorgingsstaten
- wat gebeurde
- kritiek
⟶ Steun voor de traditionele heteroseksuele familie, loonsverhoging broodwinners zodat vrouwen thuis konden blijven met kinderen
- Wilden sociaal-conservatief en anticommunistisch zijn
⟶ Kritiek: gelijke kansen achtergesteld voor vrouwen, rassen en religieuze minderheden/ migrantarbeiders/ eerder gekoloniseerde mensen die naar Europa kwamen
