Locke Flashcards
Stroming
Grondlegger van het liberalisme.
Natuurrecht: iedere burger natuurlijke onvervreemdbare rechten heeft op leven vrijheid en bezit, waarop anderen, inclusief staatsorganen geen inbreuk op mogen maken. Niet alle rechten zijn afhankelijk van menselijk gezag. Eigendom ontstaan wanneer iemand zijn arbeid (die hem toebehoort omdat zijn lichaam hem toebehoort) vermengt met een goed. Dit recht kent wel een grens. Iemand mag zoveel aan de natuur onttrekken als hij nodig heeft. Locke gaat er daarbij vanuit dat er nog voldoende moet overblijven voor de anderen. In de natuurtoestand zijn de mensen gelijk en vrij. De natuurwet luidt dat niemand een ander schade mag toebrengen in leven, vrijheid, gezondheid en bezit. Iedereen heeft het natuurlijke recht om zichzelf en anderen in stand te houden en het natuurlijke recht om de overtreder van de natuurwet te straffen. Iedereen is belast met de handhaving van de natuurwet.
Natuurlijke toestand
Er ontbreekt een wet in de natuurtoestand, de rechter die de wet toepast op een geschil en een macht die het vonnis kan uitvoeren. Deze ongemakken zijn Natuurlijke toestand
verholpen wanneer de mensen hun natuurlijke rechten om zichzelf en anderen te behouden en overtreders van het natuurrecht te straffen, overdragen aan een politieke gemeenschap, die deze op haar beurt overlaat aan een wetgevende, rechtsprekende en uitvoerende macht.
maatschappelijk verdrag
Locke onderscheid twee soorten rechten: (1) overdraagbare rechten (zelfverdediging, bestraffing, schadevergoeding). Deze rechten zorgen voor de problemen in de natuurtoestand. (2) onoverdraagbare rechten (lichamelijke integriteit, vrijheid, eigendom en leven). Alleen de overdraagbare rechten worden overgedragen. Het gezag van de staat is dus beperkt. De rechten die overgedragen worden, worden overgedragen aan de politieke gemeenschap, een samenwerkingsverband. Volgens Locke dragen de mensen slechts enkele rechten bij het maatschappelijk verdrag over, namelijk precies diegene die het leven in de natuurtoestand bemoeilijken: het recht om overtreders van de natuurwet te straffen en schadevergoeding te verhalen.
Staat
De staat is alleen ingesteld om de problemen uit de natuurtoestand op te lossen. De staat moet de overgedragen rechten goed beheren en de onoverdraagbare rechten beschermen door instituten in te stellen: wetgevende, rechterlijke en rechtsprekende macht. Belangrijke constitutionele voorwaarden zijn voor Locke:
- Rule of law: uitgevoerde macht mag niets doen zonder uitdrukkelijke
toestemming van wetgevende macht
- Scheiding der machten
Als de regering deze grenzen overschrijdt, verliest zij haar gezag. Men moet dan niet zeggen dat de burgers die zich verzetten ‘in opstand komen’, want eigenlijk is het de regering die in opstand komt.
Locke vindt dat religie tot de privésfeer moet behoren, omdat iedereen uiteindelijk aan zichzelf en het eigen geweten wordt overgelaten.
Vrijheidsbegrip
Negatieve vrijheid, als afwezigheid van het ingrijpen van anderen. Het positieve recht, dat uitgaat van de wetgever, moet kunnen worden herleid tot het natuurlijke recht dat iedereen in de natuurtoestand had. In de natuurtoestand had men niet het absolute, willekeurige recht om andermans leven of eigendom weg te nemen; dat kan de wetgevende macht dus ook niet hebben. Locke schrijft dat het natuurrecht nog steeds geldt en dat positief recht er bijvoorbeeld op gericht is duidelijk straffen te verbinden aan het overtreden van het natuurrecht.
Wereldbeeld
Publiek liberalisme
Uitgangspunt is niet dat er op het terrein van de godsdienst geen waarheid bestaat, want dan zou het juist geen probleem zijn in religieuze aangelegenheden bevelen van overheden te volgen. Intolerantie is dan geen probleem. Het gaat er juist om dat men op het terrein van de godsdienst wel een waarheid voelt, maar men het niet eens kan worden over wat die waarheid is en dus niet willekeurige bevelen van overheden op religieus terrein kan volgen. Daarom is tolerantie vereist.
