2: HNE áverkar

Question 1

5 flokkar HNE áverka?

Answer 1

Mjúkvefsáverkar
Andlits- og kjálkabrot
Áverkar á hálsi
Áverkar á barkakýli
Áverkar á höfuðkúpubotni.
(Einnig skipt í mjúkvefi vs. bein vs. blandað, eða t.d. blunt/sljótt vs. penetrerandi/stungu áverkar).

Question 2

Hvar á að byrja í fyrsta mati á HNE trauma?

Answer 2

Nota ABCD/ATLS, advanced trauma life support kerfi, til dæmis.
A - Airway maintainance with C spine protection
B - breathing
C - circulation
D - Disability, neurologiskur status.
- Á eftir þessu er vanalega tekin CT mynd.

Question 3

Hvað þarf m.a. að fá fram í sögu á HNE trauma?

Answer 3

Mekanisma áverkans.

Question 4

Ef ekki er fyrirhuguð viðgerð á andlitsbrotum…

Answer 4

…eru skurðir í andliti vanalega saumaðir strax.

Question 5

Hvers vegna er staðsetning mjúkvefjaáverka í andliti mikilvæg?

Answer 5

Staðsetning er mikilvæg, m.t.t. tauga, æða og kirtilganga. Biðja sjúkling að sýna tennurnar etc. áður en skurður er hreinsaður og svo saumaður.

Question 6

Hver er mikilvægasti saumurinn í mjúkvefjaáverka HNE?

Answer 6

Subcutan saumurinn, hann gefur mestan styrk.

Hjá börnum er hægt að líma skurðina og í hársverði er best að hefta.

Question 7

Algengasta HNE trauma?

Answer 7

Nefbrot og högg er algengasti mekanisminn.

Question 8

Hvenær er gert við nefbrot?

Answer 8

Nokkrum dögum síðar eða strax ef bólga er ekki mikil.

Question 9

Hvað þarf að útiloka í nefbroti? Þarf CT?

Answer 9

Septal hematoma (undir slímhúð). Það er ábending fyrir akút aðgerð.
Vanalega þarf ekki CT.
Mikilvægt að meta öndun gegnum nef.

Question 10

Mekanismi augntóttarbrots.

Answer 10

Högg kemur vanalega á augað sjálft, sem síðan þrýstir á beinið og það brotnar.

Question 11

Hvað þarf að skoða í augntóttarbroti? (3 atriði)

Answer 11

Blæðing í conjuctivu.
Tvísýni við augnhreyfingar.
Verkir við augnhreyfingar.
- Brotið sést oft ekki utan á fólki, taka CT ef grunur.

Question 12

Hverjar eru 3 ábendingar fyrir viðgerð á augntóttarbroti?

Answer 12

Fastur vöðvi
Oculocardiac reflex (bradycardia vegna entrapment)
Stórt brot og mikil herniation (enophthalmos, þar sem augað sekkur inn og niður).

Question 13

Mekanismi kinnbeinsbrota.

Answer 13

Vanalega högg, t.d. eftir hnefa eða bílslys.

Question 14

Hvað þarf að skoða í kinnbeinsbroti? 5 atriði.

Answer 14

Fyllingu kinnar
Bit (sjaldan vandamál)
Þreifa eftir tilfærslu brota
Dofi í kinn? (Infraorbital taugin gengur um þetta svæði)
Hreyfing augna.
- Síðan oftast tekin CT.

Question 15

Hverjar eru 3 ábendingar fyrir aðgerðum á kinnbeinsbroti?

Answer 15

• Veruleg tilfæring
• Skerðing augnhreyfinga
• Trismus (skert opnun á kjálka vegna spasma í vöðva eða skemmd á taug)
  Sokkin kinn

Question 16

Zygoma brot - hvað þarf að skoða, 3 atriði.

Answer 16

Lágorkuáverki, ýmist ein eða hluti af kinnbeinsáverka.

• Fylling kinnar
• opnun munns, trismus. - eina áb. fyrir aðgerð.
• þreifa brot

Question 17

Mekanismi kjálkabrota.

Answer 17

Bílslys og líkamsárásir.

Question 18

Einkenni kjálkabrota, 2 atriði.

Answer 18

Verkir, skakkt bit.

Question 19

Hvaða 4 atriði þarf að skoða í kjálkabroti?

Answer 19

Bit
Skurði í munni
Dofa í höku (mental taugin)
Brotatilfærslu, þreifa.
- Þetta þarf vanalega að gera við.

Question 20

2 rannsóknir vegna kjálkabrota.

Answer 20

CT andlit.
Orthopan tomogram
- Leita vel að fleiri brotum ef maður sér 1!

Question 21

3 mikilvæg atriði við mat á ennisholubroti.

Answer 21

Háorkuáverkar - þess vegna oft heila/taugatrauma.
Þreifa eftir tilfærslu
Mænuvökvaleki (um skurðsár, nef).
- CT nauðsynlegt.

Question 22

Mekanismi hálsáverka.

Answer 22

Oftast stungur, skotáverkar. Sjaldgæft þar fyrir utan.

Question 23

Mat á hálsáverka, 4 atriði.

Answer 23

Meta og tryggja loftveg.
Athuga vélinda og barka.
Taugaskaði
Carotis og jugularis.
- Hægt að gera CT og CT angio, endoscopiu til að meta loftveg og vélinda. Exploration ef blæðing úr sári.

Question 24

Hlaup með penna í munni getur valdið…

Answer 24

…hliðaráverka í mjúka gómi, sem getur valdið Carotis flysjun með stroke sem fylgikvilla!

Question 25

Mat á barkakýlistrauma, 3 atriði.

CT með/án skuggaefnis?

Answer 25

Öndun, kynging, rödd.

- CT með skuggaefni.

Question 26

Mat á höfuðkúpubotnsbroti?

Answer 26

Töluverð orka hér.

• Heilatrauma?
• Mænuvökvaleki, heilataugaskaði

Question 27

Hvar er höfuðkúpubotnsbrot algengast?

Answer 27

Í anterior fossu. Obs mænuvökvaleki, heilataugaskaði.

Question 28

Til athugunar ef klettbein brotnar í höfuðkúpubotnsbroti, 6 atriði.

Answer 28

Mænuvökvaleki
Heyrn
Andlitstaug
Carotis interna.
- Battle sign bak við eyra.
Kíkja í eyru! Stundum blæðir þaðan, stundum lekur þar mænuvökvi.

Question 29

Yfirlit yfir áverka/brot í þessum fyrirlestri.

Answer 29

Mjúkvefjaáverkar
Nefbrot
Augntóttarbrot
Kinnbeinsbrot
Zygoma brot
Kjálkabrot
Ennisholubrot
Hálsáverki
Pennaáverki
Barkakýlisáverki
Höfuðkúpubotnsbrot
- Klettbeinsbrot