6: Svimi

Question 1

Vestibularkerfið er hluti af…

Answer 1

…jafnvægiskerfinu.

Question 2

Anatómía vestibularkerfis - líffæri, ítaugun, heilaboð.

Answer 2

Gert úr 3 semicircular/bogagöngum og 2 otolith/eyrnavölum, sacculus og utriculus.
Ítaugað af 2 taugum, efri og neðri jafnvægistaug sem eru hluti af 8. heilataug (þar er líka heyrnartaug).
senda boð til heilastofnskjarna sem eru moduleraðir af cerebellum. Hann hefur síðan tengingar og m.a. við augnkjarna.

Question 3

Bogagöng og eyrnavölur, hvað nema þau.

Answer 3

• Bogagöngin eru pöruð, alltaf 1 frá hvoru eyra sem eru í sama ás og því alltaf bilat. boð við hreyfingu.
• Hárfrumur í hlaupkenndu segli í ampúlu bregðast við hröðun.
• Hárfrumur í otolith líffærum hafa bifhár í kristalhimnu og skynja þannig þyngdarafl og línulega hreyfingu.

Question 4

3 líffærakerfi til að halda jafnvægi, uppréttri stöðu og stöðugri mynd á retinu.

Answer 4

Vestibularkerfið (aðalkerfið fyrir retinu)
Sjón
Stöðu- og hreyfiskyn.

Question 5

Hvernig prófar maður vestibulooccular reflex, VOR? 5 atriði.

Answer 5

Nystagmus (horizontal, rotatoriskur í periferum svima)
Head thrust test
Minnkuð sjónskerpa við hreyfingu (bilat. skerðing boða)
Head-shake nystagmus
Stöðupróf (Dix-Hallpike)

Question 6

Óeðlilegur VOR reflex bendir til…

Answer 6

…perifers svima, ekki central.

Question 7

Hvaða heilataugar stjórna hreyfingum augna?

Answer 7

Heilataugar 3, 4 og 6.

Question 8

Hvernig er nystagmus í periferum svima?

Answer 8

Horizontal og rotatoriskur.

Question 9

Hver er mekanisminn á bak við óeðlilegan VOR?

Answer 9

• Boð frá því vestibularkerfi sem hreyfing er í átt AÐ aukast. (Minnkar hjá hinu)
• Verður til þess að augun sitja eftir en slá í áttina að hreyfingu, þ.e. í áttina að vestibularkerfinu sem er með aukin boð.
• Sláttur að heilbrigða, frá sjúka vestibular kerfinu.

Question 10

Fyrsta spurning í uppvinnslu svima?

Answer 10

Perifer eða central svimi??? Því central er lífshættulegt.

Question 11

Nefndu 2 orsakir central svima.

Answer 11

Posterior fossa blæðingar og infarctar, t.d. í cerebellum.

Question 12

Mikilvægt í sögutöku um svima.

Answer 12

• Hvernig lýsir sviminn sér?
• Köst? Frekar perifer svimi.
• Lengd kasta.
• Tengsl við önnur einkenni, t.d. suð, höfuðverkir, stöðubundið, hávaðatengt etc.

Question 13

Lengd svimakasta og tengsl við sjúkdóma.

Answer 13

Sekúndur - BPPV
Klst. - Meniere
Dagar - Vestibular neuritis
Sekúndur til klst., misjafnt - mígreni.

Question 14

5 atriði við skoðun á svima.

Answer 14

Heilataugar
Cerebellar próf
Romberg
Gait test
Augnhreyfingar
(HARGC)

Question 15

7 mism. nystagmusar og central vs. perifert.

Answer 15

Nystagmus

• direction changing - central
• pure torsional - central
• eykst við Frenzel eða er unidir. - perifer
• Gaze nystagmus, downbeat - central
• hreinn horizontal - meira central
• horizontal og smá torsional - meira perifert
• Pendular nystagmus - meðfæddur/central ef akút

Question 16

Við skoðun á nystagmus, 4 atriði.

Answer 16

Er hann til staðar?
Hvert slær hann?
Er torsional komponent?
Er hægt að framkalla hann?

Question 17

Til hvers bendir saccadic pursuit (eðlilegt er smooth pursuit).

Answer 17

Central uppruna svima, yfirleitt cerebellar.

Question 18

Til hvers benda horizontal og vertical saccades (þegar augun fylgjast ekki að við að localisera target)?

Answer 18

Central uppruna svima.

Question 19

Hvað prófar head thrust test?

Answer 19

Vestibulooccular reflex.

Bendir á perifera lesion ef óeðlilegt og óeðlilega eyrað er þeim megin sem vandræði koma þegar snúið er HRATT í þá átt).

Question 20

Óeðlilegt Skew test (spjald fyrir framan augu og augað sígur) gefur til kynna…

Answer 20

…minnkaðan efferent tonus til otolith líffæra, þ.e. central lesion.

Question 21

Óeðlilegt head shake test bendir til…

Answer 21

…perifers uppruna svima (færð nystagmus eftir head shake, minnkað signal frá öðru vestibuli).

Question 22

BPPV, benign paroxysmal positional vertigo, er…

Orsök, mekanismi, klíník.

Answer 22

…góðkynja stöðusvimi og algengasta orsök perifers svima.

• Eftir höfuðhögg, langa rúmlegu, idiopathic.
• Sandur frá otolith himnu sem fer á rangan stað.
• Rotatoriskur svimi sem kemur og fer í stuttum köstum.
• Dx. Dix-Hallpike
• Rx. Epley, Semont.

Question 23

Hvenær er ábending fyrir HINTS?

Answer 23

Í vertigo í klst./daga OG spontan nystagmus.

Question 24

Hvað er jákv. Dix-Hallpike?

Answer 24

Vertical, rotatoriskur nystagmus.
Affekteraða eyrað er það sem snýr niður þegar nystagmus kemur.
Meiri rotatoriskur þegar horft niður á downward eyra.
Meiri vertical þegar horft að upward eyra.
- Ef alveg horizontal nystagmus, þá íhuga horizontal canal BPPV.

Question 25

Hvað er vestibular neuritis? Orsök, klíník, hvað þarf að útiloka, meðferð?

Answer 25

Mononeuritis sem hefur ekki áhrif á heyrn.
- Grunur um HSV-1 endurvakningu.
Miðaldra, eldri sjúklingar.
Skyndilegur rótatoriskur svimi sem fer ekki, ógleði, uppköst, jafnvægisleysi, nystagmus.
Útiloka central orsök.
Rx. sterar í bólgueyðandi tilgangi.

Question 26

Týpísk presentation í AVS, akút vestibular syndrome, 5 atriði.

Answer 26

Bráð presentasjón, sj. koma fljótt.
Vertigo
Nystagmus
Ógleði/uppköst
Jafnvægisleysi

Question 27

Hverjir eru 7 áhættuþættir stroke og hvenær þarf að fara yfir þá þegar sj. er með svima?

Answer 27

Aldur yfir 55 ára
Fjöllusaga
Háþrýstingur
Sykursýki
Gáttatif
Hátt kólesteról
Reykingar
- Ef grunur er um vestibular neurit - því diff.dx. er stroke í posterior fossu.

Question 28

Hvað er HINTS próf? (3 atriði) og hvað prófar það?

Answer 28

• Head impulse/head thrust test - abnormal er gott því þá ertu líkl. með vestibular neurit!
• Nystagmus - bæði lat. og normal gaze. Unidir. er gott.
• Test for Skew - neikv. er gott.

Það athugar stroke í posterior fossu sem mism.greiningu við vestibular neurit.

Question 29

Hvað er GOTT HINTS próf?

Answer 29

• Unidirectional nystagmus
• Enginn vertical skew
• Abnormal HIT próf.
  Verður að hafa ALLT þetta, ef eitt vantar þarf að hafa áhyggjur!

Question 30

Hvað er caloric testing og hvað mælir það?

Answer 30

Bara gert á vestibular labbi, þá er blásið heitu/köldu lofti eða vatni inn í eyrnagang og output vestibular kerfis mælt.
Hægt að meta einhliða veikingu VOR.

Question 31

Hvað er Meniere sjúkdómur? Klíník, sjúklingar, rx.

Answer 31

Svimaköst sem koma skyndilega með hellu eða þrýstingi í öðru eyra og suði. Sveiflukennd heyrn.
Endolymphatic hydrops
Köst í nokkra klst.
Yfirleitt 40-50 ára.
Rx er ógleðimeðferð í akút fasa. Minnka salt. Sterar. Eyðileggja innra eyra.

Question 32

Vestibular mígreni. Sj. hópur, saga, diff.dx. og meðferð.

Answer 32

Algengasta orsök svimakasta hjá börnum.
Algengara hjá konum og á öllum aldri.
Oft mígrenisaga.
Diff.dx. er Meniere sjúkdómur.
Rx. t.d. propranolol.

Question 33

Hvað er superior semicircular canal dehiscence? Klíník, greining, meðferð.

Answer 33

Op á superior bogagöngum, upp að heilahimnu (duru).
Klíník: Svimi og augntruflanir við há hljóð, aukin næmni fyrir beinleiddum hljóðum, heyra augu hreyfast etc.!
Dx. skoðun, VEMP próf og CT
Rx. Obs eða aðgerð, fer eftir einkennum.