7 soru flashcards + 2 defter soru
(31 cards)
“yaptırılmak” nasıl oluşur?
Ettirgen (-tır) + Edilgen (-ıl): Fail gizlenir, yeni bir causer eklenir.
Türkçede sözdizimsel çekim örneği?
“gelmiş idi” → “gelmişti” (birleşik zaman).
Türkçede neden ad katımı yok?
SOV ve agglutinatif yapı; nesneler durum ekleriyle işaretlenir.
Türkçe ek sırası evrensel mi?
Evet, zaman → kip → kişi hiyerarşisi (örn: “yaz-acak-tı-m”).
“Görüşmek” nasıl türetilir?
Gör- + -üş (işteş) + -mek (mastar).
Türkçede edilgen yapı nasıl oluşur?
Fiil köküne -l/-n ekleri getirilir. Özne gizlenir, eylemden etkilenen vurgulanır.
Örnek:
“Ahmet pencereyi açtı” → “Pencere açıldı” (Özne “Ahmet” silindi).
Ettirgenlik (causative) nedir?
Fiil köküne -t/-dir/-ir/-er eklenerek “yaptırma” anlamı kazandırılır. Yeni bir fail (causer) eklenir.
Örnek:
“Yemek pişti” → “Yemeği pişirtti” (Causer: “O, yemeği başkasına pişirtti”).
İşteş fiillerin işlevi nedir?
-ş ekiyle karşılıklı/birlikte eylem anlamı katar.
Örnek:
“Görüşmek” (karşılıklı), “Koşuşmak” (birlikte).
“Yaptırılmak” nasıl türetilir?
Ettirgen (-tır) + Edilgen (-ıl):
“Yap-tır-ıl-mak” = Birinin yaptırdığı eylem, asıl fail gizli.
Örnek:
“Bina yaptırıldı” (Causer: “devlet”, Fail: “müteahhit” gizli).
Biçimbirimsel çekim nedir?
Eklerle ifade edilen dilbilgisel kategoriler (zaman, kişi, kip).
Örnek:
“Oku-yor-sun” (Şimdiki zaman + 2. tekil şahıs).
Sözdizimsel çekim Türkçede var mı?
Nadirdir. Kelime birleşmeleri veya yardımcı fiillerle oluşur.
Örnek:
“Gitmiş idi” → “Gitmişti” (Analitik → Sentetik).
Türkçe neden ad katımı yapmaz?
Nesneler, bağımsız sözcükler olarak durum ekleri alır.
Örnek:
“Balık tutmak” (İng: babysit yerine).
Türkçe hangi tipolojiye uyar?
SOV (Özne-Nesne-Fiil) düzeni, agglutinatif yapı, sentetik çekim.
Örnek:
“Kedi (-i) süt-ü iç-ti” (Durum ekleri + ek birleşimi).
Türkçe ek sırası evrensel mi?
Evet. Hiyerarşi: Zaman → Kip → Kişi.
Örnek:
“Gel-ecek-ti-m” (Gelecek → Hikâye → 1. tekil).
Türkçe işlevleri nasıl kodlar?
Biçimbilim ağırlıklı (ekler), sözdizim basit (serbest sözcük dizilimi).
Örnek:
Edat yerine durum ekleri: “İle” → “-(y)la” (Arkadaş-la).
“Geliyordu” nasıl oluşur?
“Geliyor idi” → Ek birleşmesi (Şimdiki zaman + Hikâye).
Ettirgen ve edilgen ekler valansı nasıl etkiler?
Ettirgen: Valans artar (yeni causer ekler).
Edilgen: Valans azalır (özneyi siler).
Örnek:
“Ali vazoyu kırdı” (2 argüman) → “Vazo kırıldı” (1 argüman).
Dünyadaki 4 temel çekim türü nedir?
Analitik (yardımcı fiillerle),
Sentetik (eklerle),
Agglutinatif (art arda ekler),
Füzyonel (çoklu işlevli ekler).
Örnek: “Evlerimizden” → Agglutinatif.
Dilbilgisel işlev değiştiren 6 yapı nedir?
Edilgen,
Ettirgen,
İşteş,
Dönüşlülük,
Uylaşım,
Teklik-Çoğul.
Örnek: “Yaptırmak” → Ettirgen.
Analitik ve sentetik çekim farkı nedir?
Analitik: Yardımcı fiiller (İng: “has eaten”),
Sentetik: Ekler (Tr: “yemiş”).
Türkçeden aglutinatif çekim örneği verin.
“Kitap-lar-ımız-da” (Çoğul + 1. çoğul iyelik + bulunma hâli).
Dönüşlülük nedir?
Eylemin özneye dönmesi (örn: “Tara-n-mak”).
Analitik Çekim
İngilizce
Sentetik Çekim
Latince
