defter bilgileri tanımlar Flashcards
(9 cards)
Morfosentaks (Morphosyntax):
Biçimbilim (morfoloji) ve sözdiziminin (sentaks) kesişim alanıdır.
Kelimelerin iç yapısı (biçimbirimler) ile cümledeki diziliş kurallarını birlikte inceler.
Örnek: Fiil çekimleri (zaman, kişi) hem biçimbilimsel hem sözdizimsel kurallara bağlıdır.
Sözdizimi (Syntax):
Kelimelerin cümle içinde nasıl dizildiğini ve anlam ilişkilerini inceler.
Örnek: Türkçe’de “Ali kitap okudu” ile “Kitabı Ali okudu” farklı vurgu yapılarına sahiptir.
Morfolojik vs. Sözdizimsel Çekim:
Morfolojik çekim: Kelime içinde eklerle yapılır (örnek: “gel-di-m” → geçmiş zaman, 1. tekil şahıs).
Sözdizimsel çekim: Kelime grupları veya yardımcı fiillerle yapılır (örnek: “gitmiş ol-acak” → gelecek zaman).
Sıfır Biçimbilim (Zero Morphology):
Bir dilbilgisel kategoriyi ifade etmek için görünür bir ek kullanılmamasıdır.
Örnek: Türkçe’de tekil isimlerde çoğul eki yoktur (“kitap” → -∅).
Biçimbilimsel Çekimde Yapısal Kısıtlamalar:
Belirli eklerin sıralanışı veya birleşememesi (örnek: Türkçe’de olumsuzluk eki “-me” ile zaman eklerinin sırası: “gel-me-di”).
Çekim ve Evrensel Dilbilgisi:
Noam Chomsky’nin Evrensel Dilbilgisi (UG) teorisine göre, tüm dillerde ortak çekimsel özellikler vardır.
Örnek: Cinsiyet, sayı, zaman gibi kategoriler birçok dilde bulunur.
İsimlerde Yaygın Kategoriler:
Hal (Case): Yalın, belirtme, yönelme (örnek: “ev”, “ev-i”, “ev-e”).
Sayı (Number): Tekil, çoğul (“kedi”, “kedi-ler”).
Cinsiyet (Gender): Eril/dişil (Almanca “der Mann” vs. “die Frau”).
Belirlilik (Definiteness): Belirli/belirsiz (“the” vs. “a” İngilizce’de).
Eylemlerde Yaygın Kategoriler:
Zaman (Tense): Geçmiş, şimdiki, gelecek (“geldi”, “geliyor”, “gelecek”).
Görünüş (Aspect): Tamamlanmış/süreklilik (“okudu” vs. “okuyor”).
Kip (Mood): Haber, dilek, emir (“gider”, “gide-se”, “git!”).
Çatı (Voice): Etken/edilgen (“yaptı” vs. “yapıldı”).
Temel Uyum Özellikleri:
Cinsiyet uyumu: Fransızca’da “la table” (dişil) vs. “le livre” (eril).
Sayı uyumu: Türkçe’de “çocuk-lar oyna-dı” (çoğul + çoğul).
