AKTUWAL NA PAGSASALIN: Pagtutumbas ng Salita Flashcards
(22 cards)
Bakit kailangan panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salita na may katutubong tunog na F, J, V, at Z
Nahahanap ang katumbas mula sa ambag ng mga wikang katutubo sa Pilipinas.
130 wikang katutubo
Mga karagatan ng mga salitang nagpapahayag ng pagiging multikultural ng mga Filipino.
- Pagkilala sa katutubong tunog ng mga titik na F, J, V, at Z.
Dahil sa pagkilala sa mga tunog na F, J, V, at Z maaari nang hiramin nang buo ang sumusunod na salitang Ingles:
F– fern, folder, fax
J– jam, jaywalking, jar, jogging
V– envoy, develop, visa, vertebra
Z – zipper, zip, zigzag, zoo
Magbigay ng 10 halimbawa ng idyoma na walang katumbas sa TL kaya maaari na lamang ibigay ang kahulugan nito.
Red letter day – masuwerteng araw
Green-eyed monster – selos
Apple of the eye – paborito
Beat around the bush - paligoy-paligoy
Back is against the wall - napilitan o wala nang magagawa kundi gawin ang something
Under the weather - may sakit o hindi okay
Get out of hand - hindi na-kontrol
Keep an ear to the ground - makinig o maki-chismis
Run around in circles - paikot-ikot o paulit-ulit lang naman
Hang in there - Huwag mawalan nang pag-asa
Kailan literal ang pagsasalin? Magbigay ng patunay.
Formal equivalence
Sa anong pagkakataon na hindi angkop ang salita-sa-salitang salin? Magbigay ng halimbawa.
Hindi sa lahat ng pagkakataon ay angkop ang salita-sa-salitang salin dahil maaaring mali ang maging kahulugan ng pahayag kung ito lamang ang paraang gagamitin. Muling balikan ang ikalawang salin. Pansinin na hindi angkop ang pahayag sa Filipino kapag huminto na ang tagasalin sa bersiyong ito.
Paano masasabi na angkop, tama ang pagsasalin? Magbigay ng pagpapatunay.
Angkop ang katumbas ng pahayag kung TUWIRAN ITONG KATAPAT NG ORIHINAL.
Angkop ang pagtutumbas ng pahayag kung wasto ang pagpapakahulugan ng mensahe mula sa SL tungo sa TL.
Angkop ang pagtutumbas ng pahayag kung wasto ang pagpapakahulugan ng mensahe, natural, at madulas ang daloy sa TL.
Natatangi ang pagtutumbas para sa mga idyomatikong pahayag.
Pabor ka ba sa tinuran ni Pambansang Alagad ng sining Virgilio almario na: “Katamaran lamang ang pagsasalin?” Ipaliwanag ang sagot.
Bilang baguhang tagasalin, ano ang mungkahing gamitin bilang borador ng salin? Magbigay ng halimbawang pangungusap.
Basahin nang buo ang salin (borador)
Makikita sa yugtong ito kung ang salin ay sumusunod sa kahingian ng translation kit at kung may mga salitang hindi tiyak o angkop ay kailangang guhitan at/o maglagay ng paliwanag/ obserbasyon, suhestiyon, at saloobin sa paggamit ng salitang itinumbas.
bagahe (bagaje) vs. bageyds (baggage) / birtud (virtud) vs. virtyu (virtue). Ano ang prinsipyong nagpapaliwanag sa konseptong ito?
Unang gamiting panumbas ang mga salitang hiram mula sa Espanyol.
Ambagan (wikang katutubo) vs. Panghihiram (wikang banyaga)
Hispanismo sa Filipino
Higit na umaalinsunod ang wikang Espanol sa bigkas at baybay na Filipino kaysa Ingles.
Bagahe (bagaje) vs. bageyds (baggage)
Birtud (virtud) vs. virtyu (virtue)
Isla (isla) vs. ayland (island)
Patunayan na hindi lahat ng salita ay may iisang kahulugan. Magbigay ng kongkretong halimbawa.
baka - pupwedeng hayop o hindi ka sigurado
Magbigay ng 10 halimbawa ng idyoma na may ibang katumbas sa TL ngunit pareho lang ang kahulugan.
Ilang halimbawa ng idyoma na may ibang katumbas sa TL ngunit pareho lang ang kahulugan:
Fishwives tales – kuwentong kutsero/ barbero
At a snail’s pace – usad-pagong
Still wet behind the ears – may gatas pa sa labi
Tagalog: Pagputi ng uwak/Pag-itim ng Tagak (literally; when the crow has turned white
English Counterpart:: When hell freezes over. / When pigs fly.
Meaning: Something that’s very unlikely to happen.
Tagalog: Makati ang kamay (literally; hand is itchy)
English Counterpart:: Sticky fingers
Meaning: Someone who is always itching to steal something
Tagalog: Makati ang paa (literally; foot is itchy)
English Counterpart: wanderlust
Meaning: Someone who’s always itching to go somewhere else.
Ipaliwanag kung bakit hindi magandang praktis sa pagsasalin ang baryasyon ng mga salita gaya ng paggamit ng estruktura, istruktura, at structure sa iba’t ibang bahagi ng iisang teksto.
Malilito ang mga mambabasa kapag pinagiba-iba pa ang salitang gamit bilang salin sa iisa lamang naman na salita.
Magbigay ng 10 halimbawa ng idyoma na magkatulad sa dalawang wika.
Sand castle – kastilyong buhangin
Old maid – matandang dalaga
Iron fist – kamay na bakal
Tagalog: Matamis ang dila (tongue is sweet)
English Counterpart: sweet-talker
Meaning: Someone who’ll tell you compliments that they don’t mean just to get you to do what they want you to.
Tagalog: Itaga mo sa bato (literally; stab it on a rock)
English Counterpart: Mark my word. / Carved in stone
Meaning: Something that cannot be stopped or prevented by anyone the same way something carved in stone cannot be erased.
Tagalog: Sumisipsip (sucking)
English Counterpart: Sucking up
Meaning: Trying to gain someone’s favor by doing everything that might please them
Tagalog: Parang naghahanap ng karayom sa gitna ng dayami
English Counterpart:: Looking for a needle in a haystack
Meaning: Doing something that requires too much effort without any guarantee of success
Tagalog: Kabiyak ng dibdib
English Counterpart: literally means “the other half of the heart”
Meaning: an idiom for spouse.
Tagalog: Daga sa dibdib
English Counterpart: describes worry or fear.
Meaning: “mouse in the chest.”
Tagalog: Bulaklak ng dila
English Counterpart:: flower of the tongue
Meaning: Used to denote exaggeration.
sharp-tongued: matabil ang dila (grabe magsalita)
gentle or tamed sheep: maamong tupa (obedient)
white ear: maputi ang tenga (not generous)
eyebrows meet: salubong ang kilay (angry or irritated)
Paano malalaman na angkop ang katumbas ng pahayag? Magbigay ng halimbawa.
Kailan ba dapat huminto sa pagrerebisa ng iyong salin? Palawakin ang iyong sagot.
Paano malalaman kung ang salita ay bahagi ng wikang siyentipiko at/o teknikal?
Wikang Teknikal - Isang varayti ng wika na nagtataglay ng tiyak at partikular na mga katangian ng bokabularyo at sa higit na limitadong saklaw ng gramatika. – Isadore Pinchuck
Wikang Siyentipiko
- Ginagamit sa mga pananalaksik at paglalahad ng mga teorya at haypotesis
- Pormal, pasibo, at estandardisado ang anyo
- Madalas na makikita sa mga tekstong impormatibo at operatibo.
- Mahalaga ang wikang siyentipiko sa pagpapayaman ng Filipino
SIYENTIPIKO: Pure Science
Paksa: Konsepto ng electromotive force at ang epekto ng current na dumaraan sa conductor, formula, hypothesis, discussions, at calculations.
Uri ng Wika: Gumagamit ng mga retorikal na estratehiya, mga terminolohiyang Greek at Latin.
Layunin: Ang layunin ay magtalakay, maipaliwanag, mapatunayan, at mang-aliw.
TEKNIKAL: Applied Science
Paksa: Installation guide for an electric motor.
Uri ng Wika: Ang mga salitang ginagamit ay payak, madaling maunawaan, at concise.
Layunin: Ang layunin ay maihatid ang impormasyon na kinakailangan upang ma-install, makonek, at mapaandar ang motor. Ang layunin ay hindi aliwin ang mambabasa.
Kailan maaaring lumikha ng bagong salita upang matumbasan ang mga banyagang termino?
(6) Hindi kailangan agad na bigyan ng bagong katumbas ang mga salitang banyaga ang pangngalang pantangi, mga salitang mahirap ire-ispel at katawagang siyentipiko at teknikal.
Mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga
Hal. Charls, Catherine, Santo Nino, Enrique, Quirino, Zobel, atbp.
Mga salitang mahirap na dagliang ireispel:
Cauliflower, jaywalking
Pizza, zebra, zoo, atbp.
Mga katawagang siyentipiko at teknikal
“Jas sanguinis,” “quo warranto,” “valence” “x-axis” “oxygen” “zeitgeist” “zero” “zygote.”
(7) Maaaring lumikha ng bagong salita upang matumbasan ang mga banyagang termino.
Ang pagsasalin ay “muling pagtatanim”
Lampas sa paghahanap lamang ng tumbasan at hambingan ang pagsasalin. Maaari din itong maging daan upang “muling magtanim” sa wikang Filipino sa pamamagitan ng paglikha ng mga bagong salita. – Virgilio Almario
Neolohismo – mula sa konsepto ng bago (neo) at logos (salita).
Kailan maaaring lumikha ng bagong salita upang matumbasan ang mga banyagang termino?
(6) Hindi kailangan agad na bigyan ng bagong katumbas ang mga salitang banyaga ang pangngalang pantangi, mga salitang mahirap ire-ispel at katawagang siyentipiko at teknikal.
Mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga
Hal. Charls, Catherine, Santo Nino, Enrique, Quirino, Zobel, atbp.
Mga salitang mahirap na dagliang ireispel:
Cauliflower, jaywalking
Pizza, zebra, zoo, atbp.
Mga katawagang siyentipiko at teknikal
“Jas sanguinis,” “quo warranto,” “valence” “x-axis” “oxygen” “zeitgeist” “zero” “zygote.”
(7) Maaaring lumikha ng bagong salita upang matumbasan ang mga banyagang termino.
Ang pagsasalin ay “muling pagtatanim”
Lampas sa paghahanap lamang ng tumbasan at hambingan ang pagsasalin. Maaari din itong maging daan upang “muling magtanim” sa wikang Filipino sa pamamagitan ng paglikha ng mga bagong salita. – Virgilio Almario
Neolohismo – mula sa konsepto ng bago (neo) at logos (salita).
Kailan pananatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang hiram? Magbigay ng halimbawa.
Tumbasan ang mga salita gamit ang wikang Ingles na pinanatili ang orihinal na ispeling.
Panatalihin ang ispeling ng mga bagong hiram na salita mula sa Ingles liban sa nakasaad sa: diksyunaryo ng Hispano-Tagalog at Pilipino-Ingles.
Ano-ano ang prinsipyo kung bakit hindi basta-basta maisasa-Filipino ang baybay ng mga salitang hiram?
Hindi kailangan agad na bigyan ng bagong katumbas ang mga salitang banyaga ang pangngalang pantangi, mga salitang mahirap ire-ispel at katawagang siyentipiko at teknikal.
Mga pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga
Hal. Charls, Catherine, Santo Nino, Enrique, Quirino, Zobel, atbp.
Mga salitang mahirap na dagliang ireispel:
Cauliflower, jaywalking
Pizza, zebra, zoo, atbp.
Mga katawagang siyentipiko at teknikal
“Jas sanguinis,” “quo warranto,” “valence” “x-axis” “oxygen” “zeitgeist” “zero” “zygote.”
Kailan baybayin sa Filipino ang mga salitang hiram? Magbigay ng halimbawa.
Tumbasan ang mga salita gamit ang wikang banyaga at isinunod sa baybay ng Filipino
Hindi lahat ng salitang hiram mula sa Ingles at iba pang wika ay maaaring agad na isa-Filipino
Hal. dyip (jeep), radyo (radio), keyk (cake), kompyuter (computer), telebisyon (television)
Ang wikang siyentipiko ba ay maituturing na wikang teknikal? Magbigay ng mga patunay.
Wikang Teknikal - Isang varayti ng wika na nagtataglay ng tiyak at partikular na mga katangian ng bokabularyo at sa higit na limitadong saklaw ng gramatika. – Isadore Pinchuck
Wikang Siyentipiko
- Ginagamit sa mga pananalaksik at paglalahad ng mga teorya at haypotesis
- Pormal, pasibo, at estandardisado ang anyo
- Madalas na makikita sa mga tekstong impormatibo at operatibo.
- Mahalaga ang wikang siyentipiko sa pagpapayaman ng Filipino
SIYENTIPIKO: Pure Science
Paksa: Konsepto ng electromotive force at ang epekto ng current na dumaraan sa conductor, formula, hypothesis, discussions, at calculations.
Uri ng Wika: Gumagamit ng mga retorikal na estratehiya, mga terminolohiyang Greek at Latin.
Layunin: Ang layunin ay magtalakay, maipaliwanag, mapatunayan, at mang-aliw.
TEKNIKAL: Applied Science
Paksa: Installation guide for an electric motor.
Uri ng Wika: Ang mga salitang ginagamit ay payak, madaling maunawaan, at concise.
Layunin: Ang layunin ay maihatid ang impormasyon na kinakailangan upang ma-install, makonek, at mapaandar ang motor. Ang layunin ay hindi aliwin ang mambabasa.
Bakit may mga salita na hindi maaaring maisalin?
Ang mga salita ay higit pa sa tagapaglarawan lamang; sumasalamin ito sa mga relasyon, saloobin, ideya, halaga, at maging iba pang mga bagay.
