De arbeidsmarktwerking

Question 1

Arbeidsmarkt

Answer 1

Het geheel van vraag naar en aanbod van de productiefactor arbeid. De vraag naar arbeid komt van bedrijven en overheid, het aanbod van arbeid komt van de gezinnen

Question 2

Er kunnen twee onevenwichten op deze arbeidsmarkt zijn:

Answer 2

1. De vraag kan groter zijn dan het aanbod: Dat wil zeggen dat de ondernemingen en de overheid meer jobs in te vullen hebben dan er werkwilligen en werkenden zijn van de zijde van de gezinnen. = een krapte op de arbeidsmarkt. Openstaande vacatures zullen dan moeilijk of niet ingevuld geraken.
2. De vraag kan kleiner zijn dan het aanbod: Er zijn dan meer werkwilligen en werkenden van de zijde van de gezinnen, dan dat er werknemers gezocht worden door de bedrijven en de overheid. = werkloosheid.

Question 3

Arbeidsmarktkrapte

Answer 3

Situatie op de arbeidsmarkt waarbij de vraag naar arbeid groter is dan het aanbod van arbeid. Vacatures raken hierdoor moeilijker ingevuld.

Question 4

Wat zijn de drie indicatoren om de situatie op de arbeidsmarkt in kaart te brengen?

Answer 4

Die worden veelal tegelijkertijd gemonitord.

• De werkgelegenheidsgraad (of werkzaamheidsgraad)
• De activiteitsgraad
• De werkloosheidsgraad

Question 5

Indicator om de situatie op de arbeidsmarkt in kaart te brengen? De werkgelegenheidsgraad (of werkzaamheidsgraad)

Answer 5

Dit is de verhouding van het aantal werkenden tot de bevolking op beroepsactieve leeftijd. → Met andere woorden deze indicator geeft aan hoeveel % van alle mensen tussen 15 en 64 jaar effectief aan het werk zijn.

Statbel houdt de data over de arbeidsmarkt bij. In het Vlaams Gewest bedroeg deze indicator 72,6 in het vierde kwartaal in 2024. Dat wil zeggen dat er op 1000 mensen die op beroepsactieve leeftijd zijn in Vlaanderen 726 mensen aan het werk waren.

Question 6

Indicator om de situatie op de arbeidsmarkt in kaart te brengen? De activiteitsgraad

Answer 6

Dit is de verhouding van de beroepsbevolking op de bevolking op beroepsactieve leeftijd. → Het is dus een maat voor hoeveel mensen op beroepsactieve leeftijd zich effectief aanbieden op de arbeidsmarkt (als werkende of als werkzoekende).

In het Vlaams Gewest bedroeg deze indicator 75,5 in het vierde kwartaal in 2024. Dat wil zeggen dat er op 1000 mensen op beroepsactieve leeftijd 755 waren die zich hebben aangeboden op de arbeidsmarkt.

Question 7

Indicator om de situatie op de arbeidsmarkt in kaart te brengen? De werkloosheidsgraad

Answer 7

Dit is de verhouding tussen het aantal werkzoekenden op de beroepsbevolking. → Met andere woorden, deze indicator geeft aan hoeveel % van de mensen die zich aanbieden op de arbeidsmarkt op zoek zijn naar werk.

In het Vlaams Gewest bedroeg deze indicator 3,8% in het vierde kwartaal van 2024. Dat wil zeggen dat er van 1000 mensen die willen werken, 38 werkzoekend zijn.

Question 8

Welke zaken worden er nog gebruikt buiten de 3 indicatoren, om te meten hoe het met de arbeidsmarkt is gesteld?

Answer 8

De spanningsindicator (of spanningsratio): Geeft het aantal werkzoekenden zonder werk per openstaande vacature. Hoe lager deze indicator, hoe groter de krapte op de arbeidsmarkt.

De vacaturegraad: Geeft het aantal vacatures ten opzichte van het aantal jobs in een sector, organisatie, … (in %). Kortom, de vacaturegraad is het aantal vacatures gedeeld door het (aantal bezette arbeidsplaatsen + aantal vacatures).

Question 9

Open werkloosheid

Answer 9

Administratief geregistreerde werklozen die voorkomen in statistieken over werkloosheid

Question 10

Verdoken werkloosheid

Answer 10

Werkloosheid die niet uit statistieken blijkt. Het gaat om personen die wel willen werken, maar niet als werkzoekende ingeschreven zijn

Question 11

Technische werkloosheid

Answer 11

Werkloosheid die het gevolg is van een uitzonderlijke gebeurtenis (brand, machinebreuk, corona, …). Eens de gebeurtenis over nemen medewerkers hun voormalige functie terug op

Question 12

Conjuncturele werkloosheid

Answer 12

Werkloosheid die het gevolg is van een laagconjunctuur (lage bestedingen, lage productie)

Question 13

Structurele werkloosheid

Answer 13

Werkloosheid die niet het gevolg is van schommelingen in de economie. De oorzaken van deze werkloosheid liggen vooral aan de wijze en plaats van de productie van goederen en diensten en aan culturele of demografische wijzigingen die het aanbod op de arbeidsmarkt beïnvloeden

Question 14

Frictiewerkloosheid (frictionele werkloosheid)

Answer 14

Tijdelijke werkloosheid die het gevolg is van het niet direct vinden van een job nadat men zich op de markt aanbiedt (na het behalen van een diploma of bij het veranderen van werk). Het afstemmen van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt heeft wat tijd nodig

Question 15

Seizoenswerkloosheid

Answer 15

Tijdelijke werkloosheid die zich voordoet in sectoren waar de productieomvang seizoensgevoelig is

Question 16

Laagconjunctuur

Answer 16

Periode waarin de bestedingen en productie relatief langzaam groeien of afnemen. Deze periode is vaak gekenmerkt door hogere werkloosheid en lagere inflatiedruk

Question 17

Hoogconjunctuur

Answer 17

Periode waarin de bestedingen en productie sneller groeien dan de trend. Deze periode is vaak gekenmerkt door lagere werkloosheid en hogere inflatiedruk

Question 18

Beroepsbevolking

Answer 18

Het deel van de totale bevolking in de leeftijd tussen de 15 en 65 jaar, dat een baan heeft of zoekt

Question 19

Bevolking op beroepsactieve leeftijd

Answer 19

Het deel van de totale bevolking in de leeftijd tussen 15 tot en met 64 jaar

Question 20

Werkgelegenheidsgraad

Answer 20

Verhouding van het aantal werkenden tot de bevolking op beroepsactieve leeftijd. Geeft aan hoeveel procent van de mensen tussen 15 en 64 jaar effectief aan het werk zijn

Statbel houdt de data over de arbeidsmarkt bij. In het Vlaams Gewest bedroeg deze indicator 72,6 in het vierde kwartaal in 2024. Dat wil zeggen dat er op 1000 mensen die op beroepsactieve leeftijd zijn in Vlaanderen 726 mensen aan het werk waren.

Question 21

Werkloosheidsgraad

Answer 21

Verhouding van het aantal werkzoekenden tot de beroepsbevolking. Geeft aan hoeveel procent van de mensen die zich aanbieden op de arbeidsmarkt werkzoekend zijn

In het Vlaams Gewest bedroeg deze indicator 3,8% in het vierde kwartaal van 2024. Dat wil zeggen dat er van 1000 mensen die willen werken, 38 werkzoekend zijn.

Question 22

Activiteitsgraad

Answer 22

Verhouding van de beroepsbevolking tot de bevolking op beroepsactieve leeftijd. Is een maat voor hoeveel mensen op beroepsactieve leeftijd zich effectief aanbieden op de arbeidsmarkt (als werkende of als werkzoekende).

In het Vlaams Gewest bedroeg deze indicator 75,5 in het vierde kwartaal in 2024. Dat wil zeggen dat er op 1000 mensen op beroepsactieve leeftijd 755 waren die zich hebben aangeboden op de arbeidsmarkt.

Question 23

Spanningsratio

Answer 23

Maat voor de krapte op de arbeidsmarkt. Deze ratio geeft de verhouding tussen het aantal werkzoekenden zonder werk (in bemiddeling) en het aantal beschikbare vacatures.

Question 24

Vacaturegraad

Answer 24

Aantal openstaande vacatures ten opzichte van het totaal aantal arbeidsplaatsen in een economie, een sector, een organisatie. Hoe hoger de vacaturegraad, hoe meer vraag naar personeel.

Question 25

Knelpuntberoep

Answer 25

Beroep waarvoor het voor de werkgevers moeilijk is om geschikte kandidaten te vinden

Question 26

Werkloosheidsval

Answer 26

Een situatie waarbij het voor iemand economisch interessanter is om werkloos te blijven dan om een job aan te nemen. Oorzaak hiervan kan liggen in de sociale zekerheid, in kosten verbonden aan de arbeid of aan belastingen.

Question 27

ILO

Answer 27

International Labor Organization

Question 28

Som ILO criteria voor waardig werk op en leg uit.

Answer 28

- De arbeid gebeurt uit vrije wil (dus geen gedwongen arbeid) - De vergoeding voor de arbeid laat toe om te voorzien in een waardig onderhoud (voeding, scholing, ...) - De fundamentele arbeidsrechten zijn voorzien voor de werknemers. Er is aandacht voor veilige en aangename arbeidsomstandigheden, voor een maximum aantal werkuren en voor voldoende rusttijden en -dagen - Er is voorzien in sociale bescherming bij werkloosheid, ziekte, ongeval, ... - Er is een sociale dialoog mogelijk, waarbij zowel de werknemer als de werkgever zich mag uitspreken en gehoord zal worden. Medewerkers hebben het recht om zich te organiseren, recht om collectieve conventies te onderhandelen. - Er is sociale gelijkheid op het werk, iedereen wordt gelijk behandeld ongeacht bijv. geslacht.

Question 29

→Cijfermateriaal i.v.m. de arbeidsmarkt kunnen interpreteren

Question 30

Welke kansengroepen zijn er op de arbeidsmarkt?

Answer 30

- Jongeren - Ouderen (55+) - Laag- of kortgeschoolden - Mensen met een migratieachtergrond - Vrouwen Bij deze groepen is er een grotere kans opwerkloosheid en/of duurt de werkloosheid ook langer.

Question 31

Welke oorzaken zijn er van Werkloosheid?

Answer 31

Werkloosheid doet zich voor wanneer de gezinnen de productiefactor arbeid meer aanbieden dan dat die gevraagd wordt door de bedrijven en de overheid. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen open en verdoken werkloosheid. In wat volgt gaat het altijd om open werkloosheid. - technische werkloosheid - seizoenswerkloosheid - frictiewerkloosheid - Conjuncturele werkloosheid - Structurele werkloosheid

Question 32

Welke gevolgen zijn er van Werkloosheid?

Answer 32

Individuele gevolgen: - Gezien de werkloosheid is er gaan primaire bron van inkomsten meer en is men aangewezen op een vervangingsinkomen. Het uitgavenpatroon zal hieraan aangepast moeten worden. Werk is eigenlijk echter veel meer dan enkel een bron van inkomsten. Werken geeft structuur en soms ook betekenis aan het leven. Het zorgt ook voor veel sociale contacten en voor sociale en professionele ontplooiing. Kortom, er zijn negatieve financiële en psychosociale gevolgen voor langdurig werklozen. - Geen primair inkomensbron - Minder betekenis van en structuur in het leven - Minder sociale contacten - Minder verdere professionele ontplooiing - Redelijk persistent → langdurige werkloosheid Maatschappelijke gevolgen: - (hoge) werkloosheid in een maatschappij betekent het niet inzetten van productieve krachten, die mogelijk nodig zijn om (beter) aan alle behoeften te kunnen voldoen. Daarnaast heeft werkloosheid een negatief impact op de overheidsfinanciën. Enerzijds heeft de overheid veel extra uitgaven (transferinkomens naar de werklozen), maar anderzijds loopt ze ook inkomsten mis (minder ontvangen belastingen). Sommige studies wijzen ook op een verband tussen hoge werkloosheidscijfers in een maatschappij en het voorkomen van criminaliteit. - Ontvangsten (belastingen, SZ-bijdragen, rest - Negatief impact op overheidsuitgaven (SZ, eigen werking, rentelasten - Mogelijke link met hogere criminaliteit - Minder inzet van productieve middelen

Question 33

Hoe kan werkloosheid (en instrumenten die de overheid daarvoor heeft) bestreden worden?

Answer 33

Conjuncturele werkloosheid kan aangepakt worden door de vraag naar goederen en diensten te verhogen. Het gaat hier om de maatregelen om de economische groei te stimuleren. De overheid kan hiervoor volgend beleid voeren: 1. Een expansief monetair beleid 2. Een expansief budgettair beleid Het bestrijden van de structurele werkloosheid kan gericht zijn op: 1. Het aanpakken van kwantitatieve onevenwichten 2. Het aanpakken van kwalitatieve onevenwichten

Question 34

Hoe kan werkloosheid (en instrumenten die de overheid daarvoor heeft) bestreden worden? 1. Een expansief monetair beleid

Answer 34

Dit is een beleid waarbij de monetaire overheid (voor ons is dat de Europese centrale bank) de rentevoet zal verlagen. Het afsluiten van leningen wordt hierdoor aantrekkelijker voor consumenten en bedrijven. Dit zal een positief effect hebben op de hoeveelheid gevraagde goederen en diensten door die twee economische actoren. Meer vraag naar goederen en diensten, zal leiden tot meer vraag naar arbeidskrachten.

Question 35

Hoe kan werkloosheid (en instrumenten die de overheid daarvoor heeft) bestreden worden? 2. Een expansief budgettair beleid

Answer 35

Dit is het beleid waarbij de overheid haar eigen bestedingen optrekt, dus zelf meer vraag naar goederen en diensten initieert. Een tweede aspect van dit beleid is het verlagen van de fiscale druk bij gezinnen en bedrijven. Hierdoor ontstaat bij hen een groter beschikbaar inkomen en meer vraag naar goederen en diensten.

Question 36

Hoe kan werkloosheid (en instrumenten die de overheid daarvoor heeft) bestreden worden? 1. Het aanpakken van kwantitatieve onevenwichten

Answer 36

Dit betreft o.a. stimuleren van een competitief ondernemersklimaat. Dit moet ervoor zorgen dat de vraag naar goederen en diensten wordt ingevuld door productie in het binnenland en niet enkel/hoofdzakelijk door productie in het buitenland. Hiervoor is een duidelijk juridisch kader, aantrekkelijke fiscaliteit voor ondernemingen, ondersteuning voor zelfstandigen, administratieve vereenvoudiging, ... belangrijk. Loonmatiging en verlaging van de loonkosten zijn ook essentieel in het aanpakken van kwantitatieve onevenwichten: te hoge lonen maken het immers onaantrekkelijk voor producenten om de productiefactor arbeid in te zetten en zet hen eerder aan tot kapitaalsintensievere productie. Stimulering van het aanwerven van bepaalde kansengroepen: de overheid kan bedrijven verplichten/(financieel) stimuleren om kansengroepen aan te trekken. Denk bijv. aan banen voor jongeren, 55+'ers, mensen met een arbeidshandicap, ... Ook het uitbouwen van tewerkstelling in de sociale economie kan in dit beleid worden gekaderd.

Question 37

Hoe kan werkloosheid (en instrumenten die de overheid daarvoor heeft) bestreden worden? 2. Het aanpakken van kwalitatieve onevenwichten

Answer 37

Hiervoor zet de overheid in op de betere afstemming van het onderwijsaanbod op de vraag op de arbeidsmarkt (denk aan de stimulering van STEM-opleidingen). Ook het stimuleren van het levenslang leren, trajecten voor herscholing en bijscholing in flexibele trajecten spelen hierin een rol.

Question 38

Hoe kan arbeidsmarktkrapte (en instrumenten die de overheid daarvoor heeft) bestreden worden?

Answer 38

Het vergroten van het aanbod op de arbeidsmarkt kan op verschillende manieren gebeuren: - Een zeer voor de hand liggende manier is migratie, waarbij er een bijkomende toestroom ontstaat van werkenden en werkzoekenden zonder werk (wzw). Dit betreft ook een flexibiliteit/mobiliteit binnen België over de Gewesten heen. Taal en afstand zijn daar de drempels, waar bijvoorbeeld taalopleidingen en thuiswerk/flexibele organisatie aan zouden kunnen tegemoet komen. - Anderzijds kan ook getracht worden om het aanbod te laten toenemen door het verhogen van de activiteitsgraad. Duaal leren kan daar een oplossing voor zijn, gezien dit maakt dat mensen op beroepsactieve leeftijd al tijdens hun studies structureel actief zijn op de arbeidsmarkt. - Een derde oplossing zit in het verhogen van de uitstroomleeftijd waarop mensen de arbeidsmarkt verlaten. De vergelijking van de cijfer hieronder toont niet alleen aan dat de activiteitsgraad in Vlaanderen eerder laag is in vergelijking met de koplopende EU-landen (bovenste figuur), maar dat dat bovendien erg uitgesproken wordt als we inzoomen op de populatie +55 jaar (onderste figuur). In vergelijking met andere landen stappen dus vrij veel mensen in de leeftijdscategorie 55 - 64 jaar uit de arbeidsmarkt. Een oplossing om hen toch langer aan het werk te houden, is het werkbaar houden van het werk door hen bijvoorbeeld in te zetten op functies die fysiek minder belastend zijn. - Ten vierde kan een aantal deeltijds tewerkgestelden gemotiveerd worden om voltijds te werken. Ook hiervoor kan gedacht worden aan het werkbaar maken van het werk door flexibele uren, thuiswerk, een andere organisatie van het werk, .. Het verkleinen van de vraag naar arbeid: - In concreto betekent dit het nadenken over het vervangen van arbeid door kapitaal. Denk aan bijv. de inzet van robots in de horeca, in onthalen van ziekenhuizen, ... Een aandachtspunt is echter wel dat er mogelijk een verschuiving ontstaat van de krapte naar meer technologische profielen om deze transactie mogelijk te maken en dat de kansengroep van laaggeschoolden moeilijker inzetbaar is voor deze meer technologische profielen.

Question 39

→Cijfers over Belgische doelstelling binnen de SDG8 kunnen interpreteren.