DRUGI OKRES FILOZOFII STAROŻYTNEJ (OKRES OŚWIECENIA I SYSTEMÓW STAROŻYTNYCH V-IV W. P. N. E.) Flashcards
(5 cards)
W V wieku ośrodek życia umysłowego w Grecji przeniósł się z kolonii do ziem macierzystych:
Ateny stały się stolicą greckiej kultury. Był to złoty wiek tej kultury, wiek Peryklesa, czas pokoju i
bogactwa, rozkwitu cywilizacji, sztuki i nauki, czas Sofoklesa, Eurypidesa i Arystofanesa, Fidiasza i
Polikleta.
Umysłowość grecka uległa w owym czasie gwałtownej przemianie;
rychło wyzbyła się pierwotności i
naiwności. Nie tylko zwiększyła się intensywność życia umysłowego, ale również zmienił się jego
kierunek: gdy dotąd przedmiotem zainteresowania i badań Greków była głównie przyroda, teraz stał się
nim człowiek i jego dzieła. Przemiana objawiła się też w filozofii, która teraz weszła w okres
humanistyczny.
Pierwszymi wyrazicielami owej przemiany umysłów byli nauczyciele-wychowawcy, „sofiści” i Sokrates;
potem dopiero przyszli zawodowi filozofowie: Platon, Arystoteles i inni. Sofiści byli prawie wyłącznie
humanistami, Sokrates tym bardziej. Natomiast Platon pod koniec życia, a zwłaszcza Arystoteles, łącząc
nową filozofię człowieka z dawną filozofią przyrody, objęli całokształt dotychczasowych zagadnień
filozoficznych; prace ich stanowią już pełny system filozofii.
Dawało to historykom filozofii podstawę do oddzielania dwu okresów filozofii: okresu humanistycznego
oświecenia, do którego należeli sofiści i Sokrates, oraz okresu systematycznego, którego głównymi
przedstawicielami byli Platon i Arystoteles. Wszakże szybkość, z jaką te fazy następowały po sobie, i
jednolitość warunków, w jakich w obu fazach rozwijała się filozofia, skłaniają do traktowania ich łącznie
jako jednego okresu. Okres ten od dawna uznany jest za okres klasyczny filozofii greckiej.
W poprzednim okresie brakło jeszcze nauk specjalnych obok filozofii, ona sama była generalną nauką.
W
tym natomiast weszły na drogę szybkiego postępu zarówno matematyka i astronomia pitagorejczyków,
jak medycyna Hipokratesa, historia Tucydydesa, lingwistyka itd.; utworzyły one zasób wiedzy trudny już
do objęcia przez jeden umysł i wymagały podziału pracy. Przez to filozofii przypadł inny zakres badań,
niż miała dotychczas.
Sofiści i Sokrates, a zwłaszcza Platon i Arystoteles, zajęli pierwszy plan epoki zarówno w oczach
współczesnych jak i potomności.
Wszelako należy pamiętać, że poza nimi istniały inne jeszcze obozy w
filozofii. Był to okres niezwykłej pełni i różnorodności intelektualnej. Jeszcze dawna filozofia przyrody
miała nadal swych przedstawicieli; Demokryt był rówieśnikiem sofistów, a szkoła jego trwała jeszcze po
jego śmierci; dla pitagorejskich prac naukowych teraz dopiero przyszedł czas rozkwitu. Z pism Platona
widać nawet, że czuł się osamotniony i że nie jego idealizm, lecz materializm był doktryną panującą
naówczas wśród inteligencji greckiej. Jednakże tamci myśliciele byli kontynuatorami przeszłości;
wyrazicielami nowego ducha w filozofii tego okresu byli: 1) sofiści, a wśród nich głównie Protagoras, 2)
Sokrates, 3) wspólni uczniowie sofistów i Sokratesa: cynicy i cyrenaicy, 4) Platon, 5) Arystoteles.
Z tego okresu filozofii greckiej przechowały się autentyczne pisma filozofów, jednakże tylko owych
dwóch klasyków: Platona i Arystotelesa; po sofistach i sokratykach nawet fragmentów zostało niewiele,
Sokrates zaś wcale nie pisał.
Okres ten, w którym filozofia była przedmiotem gorących namiętności i ostrych walk, okres wielkich przeciwieństw i genialnych pomysłów, który jak żaden inny zaważył na dalszych losach filozofii, trwał
niedługo, około stulecia.
Początek jego przypada na połowę V wieku, a mniej więcej równocześnie ze
śmiercią Arystotelesa (322 r.) sytuacja ogólnokulturalna, specjalnie zaś filozoficzna, uległa takiej
zmianie, że wypada z tą datą rozpocząć nowy okres filozofii.
