Einkenni og einkennamat

Question 1

Einkenni (symptom) - hvað er það?

Answer 1

Einkenni er huglæg upplifun eða reynsla sem gefur til kynna breytingar á líffræðilegari-sálfélagslegri virkni, næmi eða skynjun

Question 2

Teikn (sign) - hvað er það?

Answer 2

Hlutlægt fyrirbæri sem hægt er að greina og gefur til kynna breytingar á ástandi

Question 3

EInkennareynsla (symptom experience) - hvað er það?

Answer 3

Upplifun einstaklings af einkenni, mat hans á merkingu þess og svörun við einkenni

Question 4

Einkennanauð (Symptom distress) - hvað er það?

Answer 4

Að hve miklu leyti einkenni veldur líkamlegu eða andlegu uppnámi, angist eða þjáningu

Question 5

Einkennabyrði (symptom burden) - hvað er það?

Answer 5

Að hve miklu leyti algengi, tíðni og styrkur einkennis valda lífeðlisfræðilegu álagi á sjúklinga og kalla fram margvíslega neikvæða líkamlega og tilfinningalega svörun hjá sjúklingi

Question 6

Einkennaklasi - hvað er það?

Answer 6

Einkennaklasar samanstanda af hópi einkenna sem eru til þess að gera óháð öðrum einkennaklösum og geta bent til ákv undirliggjandi þátta. Samband einkenna innan klasa ætti að vera sterkara en samband milli einkenna í ólíkum klösum. Einkenni innan klasa geta orsakast af sömu þáttum eða ekki

• 3 eða fleiri einkenni sem koma samhliða fram og eru tengd hvert öðru. Einkennin geta orsakast af sömu þáttum eða ekki
• 2 eða fleiri einkenni sem eru tengd hvert öðru og koma fram á sama tíma.

Question 7

Hverjir eru áhrifaþættir og samspil einkenna?

Answer 7

• aldur
• kyn
• aðrir sjúkdómar
• félagsleg staða / fjárhagur
• meðferð
• virkni / geta
• önnur einkenni

Question 8

Mælitækið MDASI

Answer 8

• 13 einkenni krabbameinssjúklinga (líkamleg og andleg)
• Metur tilvist, styrk og truflandi áhrif einkenna (0-10 kvarðar)

Question 9

Mælitækið ESAS

Answer 9

• 9 einkenni +1
• 0-10 kvarðar
• Metur einungis tilvist og styrk einkenna
• Tímarammi: núna eða síðasti sólarhringur
• þróað fyrir krabbameinssjúklinga

Question 10

ESAS: leiðbeiningar um notkun

Answer 10

• skýra þarf tilgang matsins fyrir sjúklingi
• útskýra þýðingu orða ef þörf krefur (t.d þunglyndi = depurð eða leiði)
• Æskilegt er að sjúkl fylli blaðið út sjálfur
• Hjúkrunafr eða aðstandandi getur hjálpað ef sjúkl getur ekki sjálfur
• Ef sjúkl getur ekki metið sjálfur, getur hjúkrunafræðingur metið eftirfarandi eineknni: verki, þreytu, ógleði, sljóleika, matarlyst og mæði
• Skrá þarf hver það er sem gerir matið: sjúkl, hjúkrunafræ, aðstandandi eða með aðstoð

Question 11

Önnur mælitæki

Answer 11

Verkir
- NRS, VAS, Orðakvarði
- Brief Pain inventory
- CPOT

Þreyta
- Brief Fatigue inventory
- þreytukvarði piper

Slæving
- POSS