H12 Het gebruik van de gezondheidszorg Flashcards
Symptomen voelen
Mensen beslissen om een dokter op te zoeken op basis van de symptomen die ze percipiëren en wat deze voor hen betekenen.
Men merkt een symptoom, zelfs een sterk symptoom, echter niet altijd op en soms kan men ook een symptoom percipiëren wat geen fysiologische basis heeft
Individuele verschillen
Mensen hebben gelijkaardige drempelwaarden voor pijnsensatie, maar verschillen in de mate van pijn die ze kunnen verdragen vooraleer actie te ondernemen.
Intern gefocuste mensen merken symptomen vaak sneller op, ze hechten vaak te veel aandacht aan hun interne staten en overdrijven hun symptomen daarbij.
Concurrerende omgevingsstimuli
Wanneer een omgeving veel zintuiginformatie biedt of opwindend is, worden mensen minder opmerkzaam voor interne sensaties, bvb bij film kijken zal men sneller jeuk opmerken.
Psychosociale invloeden
Omdat mensen niet erg accuraat zijn in het beoordelen van interne fysiologische staten, kan hun perceptie van lichaamssensaties sterk beïnvloed worden door cognitieve, sociale en emotionele factoren, zie bvb placebo-effect.
Nocebo-effect: bijwerkingen ervaren die niet veroorzaakt kunnen zijn door het medicament.
Medical student’s disease: symptomen van ziektes bij zichzelf opmerken tijdens de studie.
Mass psychogenic illness: symptoom perceptie bij verschillende individuen, zonder medische verklaring, noch intern, noch in de omgeving. Begint meestal met een gebeurtenis, bvb een geur, waarna een kettingreactie optreedt waarbij verschillende mensen symptomen gaan voelen.
De perceptie van een symptoom is afhankelijk van de sterkte van de onderliggende fysiologische sensatie, de persoonlijke neiging om aandacht te geven aan de eigen interne staten, de mate waarin verschillende stimuli competitie voeren voor aandacht en een scala aan cognitieve, sociale en emotionele processen.
Interpreteren van en handelen naar symptomen
Soms kunnen vroegere ervaringen mensen ertoe leiden symptomen verkeerdelijk te interpreteren, bvb oudere mensen schrijven een ‘zwak gevoel’ vaak toe aan hun ouderdom eerder dan aan een teken van ziekte.
Uit directe ervaring en uit wat we horen en zien, ontwikkelen we ideeën en verwachtingen over ziektes, waarvan sommige correct, maar andere foutief zijn. Deze informatie gebruiken we om cognitieve representaties of commonsense models voor die ziekte te maken.
Deze modellen kunnen gezondheidsgerelateerd gedrag beïnvloeden, 4 componenten:
1. Illness identity: naam en symptomen van de ziekte.
2. Oorzaken en onderliggende pathologie: hoe we de ziekte krijgen en welke fysiologische zaken ermee gepaard gaan.
3. Tijdslijn of prognose: hoe lang de ziekte duurt en blijft duren.
4. Gevolgen: ideeën over de ernst, effecten en outcomes van een ziekte.
Lay referral network: niet-medici die informatie en interpretaties geven over iemands symptomen. Zij kunnen helpen een symptoom te interpreteren, advies geven om medische hulp te zoeken, een behandeling voorstellen of aanraden een andere lay referral persoon aan te spreken.
Iatrogenic conditions
ziektes die ontstaan als gevolg van een medische behandeling, door fout van een arts of door normale neveneffecten.
Het niet vertrouwen op artsen kan mensen weerhouden de hulp die ze nodig hebben te zoeken.
Het health belief model en het zoeken van medische hulp
Volgens het health belief model initiëren symptomen een beslissingsproces over het zoeken van medische hulp. Men moet de perceived threat inschatten, afhankelijk van cues to action, perceived susceptabilty en perceived seriousness.
Daarnaast moeten de perceived benefits afgewogen worden tegen de perceived barriers.
Sociale en emotionele factoren bij het zoeken naar medische hulp
Mensen met depressie neigen ernaar medische hulp uit te stellen, waarschijnlijk omdat ze niet de energie vinden om zichzelf te mobiliseren. Ook angst kan een motivator zijn voor uitstelgedrag.
Lay referral kan een sociale trigger zijn om medische zorg op te zoeken. Sanctioning: wanneer iemand erop staat dat een ziek persoon zijn/haar symptomen laat onderzoeken. Sommige mensen gaan naar de dokter simpelweg omdat ze geloven dat significante naasten dat graag hebben.
Fases in het uitstellen van medische zorg
Treatment delay: de tijd die verstrijkt tussen het eerst ontdekken van een symptoom en de start van de medische zorg. Volgende zaken bepalen hoe lang iemand wacht:
* Appraisal delay: hoe lang het duurt voor men een symptoom inschat als indicatie van ziekte.
* Ilness delay: de tijd tussen erkennen dat men ziek is en medische hulp zoeken.
* Utilization delay: de tijd die verstrijkt tussen het opzoeken van medische hulp en het effectief toepassen ervan.
Een groot niet-ziekte event, bvb huwelijk, is een belangrijke factor voor treatment delay!
Trombolytic drugs: kan myocardiale schade voorkomen indien toegediend binnen de 3 uur nadat een hartaanval begint. Iemand die snel hulp zoekt, heeft een grotere kans op volledig herstel!
Het gebruik van bijkomende en alternatieve medicijnen
Complementary medicine: gebruikt tezamen met conventionele therapie. Alternative medicine:gebruikt in de plaats van conventionele therapie.
* Natuurlijke producten: materialen uit de natuur, bvb kruiden en voedingssupplementen.
* Mind and body practices: methodes om lichaamsfunctie en symptomen geestelijk te managen.
* Energievelden: hypothetische fysische energieën die rond het lichaam bestaan.
* Homepathie: verdunde substanties die symptomen veroorzaken in gezonde mensen
* Traditionele Chinese geneeskunde.
De meeste mensen die deze methodes gebruiken, kwamen ermee in contact via hun religieuze of culturele achtergronden. Er is geen of weinig wetenschappelijk bewijs voor de veiligheid of het nut ervan in de behandeling van aandoeningen.
Problematisch gebruik van gezondheidsdiensten
Hypochondrie: neiging om excessief te piekeren over de eigen gezondheid, de lichaamssensaties minutieus te monitoren veelvuldige ongegronde medische consultaties te vragen en het geloof ziek te zijn ondanks geruststelling door artsen.
Soms hebben mensen echte problemen die de medische wetenschap nog niet kan bevestigen, bvb chronisch vermoeidsheidssyndroom.
Patiënt voorkeuren
Artsen schatten de betrokkenheid die een patiënt wilt vaak fout in, wat de relatie niet bevordert. De meeste patiënten met een ernstige aandoening willen substantiële informatie en betrokkenheid.
Wanneer er een mismatch is tussen wat de patiënt wilt en wat de arts aanbiedt:
* Ervaren patiënten meer stress tijdens medische procedures.
* Zullen patiënten minder geneigd zijn het advies van de arts te volgen.
* Persoonlijke ontevredenheid en interpersoonlijk ongemak kunnen een patiënt ertoe aanzetten van dokter te veranderen.
Het gedrag en stijl van de arts
doctor-centered: artsen houden een consistente stijl aanhouden voor al hun patiënten en focussen voornamelijk op het eerste probleem wat wordt aangebracht.
Patient-centered: open vragen, meer aandacht voor informatie vanuit de patiënt, vermijden van medisch jargon en het accepteren van patiënt participatie bij beslissingen.
Patiënten willen eerst en vooral een arts waarvan ze denken dat hij/zij competent is, daarnaast is empathie heel belangrijk.
Het gedrag en stijl van de patiënt
Gedragingen van patiënten die ongenoegen bij artsen veroorzaken:
* De behandeling niet volgen.
* Te lang wachten na symptomen om de dokter te contacteren.
* Testen eisen die volgens de arts niet noodzakelijk zijn.
* Een attest eisen wat volgens de arts niet accuraat is.
* Seksueel getinte opmerkingen maken.
Mensen die hoog scoren in neuroticisme en veel zorgen hebben over hun conditie kunnen eerder ongeloofwaardig en minder zorgbehoevend overkomen bij een arts.
Adherence of compliance
Adherence of compliance: mate waarin patiënten het aanbevolen gedrag of behandeling uitvoeren.
2/5 van patiënten zijn niet trouw aan hun therapie!
* Gemiddeld is therapietrouw op korte termijn hoger dan op lange termijn.
* Adherence is hoger in de dagen voor en na een doktersbezoek.
* Adherence aan levensstijl veranderingen is vaak erg laag.
