H2 Flashcards
(129 cards)
1
Q
Wat zijn de twee belangrijkste componenten van een cel?
A
De nucleus en het cytoplasma
2
Q
Waardoor wordt de nucleus van het cytoplasma gescheiden?
A
Het celkernmembraan / nucleaire membraan
3
Q
Waardoor wordt het cytoplasma van het omliggende milieu gescheiden?
A
Het celmembraan / plasmamembraan
4
Q
Hoe worden de verschillende stoffen die samen de cel vormen genoemd?
A
Het protoplasma
5
Q
Waaruit bestaat het protoplasma voornamelijk? (5)
A
Water, ionen/elektrolyten, eiwitten, koolhydraten, en lipiden
6
Q
Belangrijke intracellulaire ionen zijn: (5)
A
Kalium Magnesium Fosfaat Sulfaat Bicarbonaat
7
Q
In welke twee typen kunnen intracellulaire eiwitten verdeeld worden?
A
Structurele eiwitten en functionele eiwitten
8
Q
Waaruit bestaan structurele eiwitten?
A
Vooral lange filamenten, opgebouwd uit polymeren van veel eiwitmoleculen. Bijvoorbeeld om de microtubili van het cytoskelet te vormen
9
Q
Waar bevinden fibrilaire eiwitten zich?
A
Extracellulair, vooral in het collageen en elastine van bindweefsel, vaatwanden, pezen, en ligamenten
10
Q
Wat is de gezamelijke eigenschap van lipiden?
A
Ze zijn vetoplosbaar en allemaal slecht oplosbaar in water
11
Q
Welke typen lipiden zijn het belangrijkst voor de cel? (3)
A
- Fosfolipiden
- Cholesterol
- Triglyceriden (in adipocyten/vetcellen).
12
Q
De voornaamste opslag van energie in het lichaam:
A
Adipocyten, die voor 95% uit triglyceriden bestaan
13
Q
In welke vorm slaan cellen een klein deel van de koolhydraten op?
A
Glycogeen, een onoplosbaar polymeer van glucose dat na depolymerisatie een snelle bron van energie is.
14
Q
Welke cellen bevatten bovengemiddeld veel glycogeen? (2)
A
Skeletspiercellen, zo’n 3%
Levercellen, zo’n 6%
(meestal 1% in andere cellen)
15
Q
Welke 6 membranen kun je vinden in de cel en organellen?
A
- Celmembraan
- Kernmembraan (van nucleus)
- Membraan van ER
- Membranen van mitochondria
- Membranen van lysosomen
- Membranen van Golgi apparaat
16
Q
Wat is de structuur van een cellulair membraan, en uit welke bestandsdelen bestaat dit (4)
A
Een lipide dubbellaag (7.5 - 10 nanometer dik), met daarin
1) fosfolipiden
2) sphingolipiden
3) cholesterol
In het membraan vind je verder nog de globulaire eiwitten.
17
Q
A
18
Q
Via welke membraanstructuur kunnen water-oplosbare stoffen over het membraan bewegen?
A
Integrale membraaneiwitten (poriën)
19
Q
Wat zijn de bestandsdelen van een fosfolipide molecuul (2)
A
Hydrofiele fosfaatkop (trekt water aan)
Hydrofobe vetzuur staart (waterafstotend)
20
Q
Voor welke stoffen is een lipiden dubbellaag wel (3) en niet (3) permeabel
A
Wel: vetoplosbare stoffen zoals koolstofdioxide, zuurstof, en alcohol.
Niet: Wateroplosbare stoffen zoals glucose, urea, en ionen.
21
Q
Verschillen tussen sphingolipiden en fosfolipiden? (2)
A
Sphingolipiden bevatten een sphingosine fosforkop ipv een glycerol groep, komt in kleinere hoeveelheden voor in celmembraan (vooral neuronen)
22
Q
Functies van sphingolipiden (3)
A
o.a. bescherming tegen milieufactoren, signaaltransmissie, en adhesie van extracellulaire eiwitten
23
Q
Effecten van cholesterol in het celmembraan? (2)
A
Bepaalde de fluiditeit (stijfheid) en permeabiliteit voor water en kleine moleculen. Hoe meer cholesterol, hoe minder doorlatend.
24
Q
Welke typen membraaneiwitten zijn er? (2)
A
Integrale eiwitten, die door het gehele membraan reiken.
Perifere eiwitten, die maar aan één kant van het membraan zijn gebonden (meestal aan integrale eiwitten).
25
waaruit bestaat het grootste deel van de membraaneiwitten? Welke twee soorten zijn er?
glycoproteïnen:
1. Integrale eiwitten
2. Perifere eiwitten
26
Waar dienen integrale eiwitten voor?
vormen o.a eiwitkanalen in het celmembraan voor transport van water en wateroplosbare moleculen (vooral ionen). Deze kanalen hebben ook selectieve eigenschappen, wat het een selectief membraan maakt.
27
wat zijn transporteiwitten (carrier proteins)?
integrale eiwitten die (actief) transport over het membraan verzorgen
28
Waarvoor kunnen integrale eiwitten, naast eiwitkanalen en carrier proteins, nog meer voor dienen?
Ze kunnen ook dienst doen als enzymen en receptoren.
29
Hoe functioneren sommige integrale eiwitten als receptor?
Wanneer een specifieke ligand/wateroplosbare stof bind aan de receptor, vinden er conformatie veranderingen plaats in dit eiwit. Dit activeert het intracellulair of leidt tot een signaal interactie met eiwitten in het cytoplasma (**second messengers**).
30
Wat is de functie van een perifeer eiwit?
functioneren meestal als enzym of als regelaar van transport door membraanporiën.
31
In wat voor vormen komen membraankoolhydraten vrijwel alleen voor? (2)
glycoproteïnen en glycolipiden. De meeste integrale eiwitten zijn glycoproteïnen en ca. 10% van de membraanlipiden zijn glycolipiden. Grootste gedeelte van de koolhydraten is extracellulair gericht.
32
Wat zijn proteoglycanen?
koolhydraat verbindingen, voornamelijk gebonden aan kleine eiwitten. Deze liggen losjes aan het buitenste oppervlak van de cel (glycocalyx).
33
Het buitenste oppervlak van een cel is bedekt met een koolhydraat laag, hoe heet deze laag?
de glycocalyx laag, deze laag is negatief geladen.
34
Wat zijn de functies van de glycocalyx laag? (4)
1. **afstoten **van andere negatief geladen objecten
2. **binden**: de glycocalyxen van verschillende cellen kunnen aan elkaar binden
3.** receptoren**: koolhydraten zijn receptoren voor hormonen als insuline.
4.** immuunreacties:** sommige koolhydraten zijn belangrijk bij immuunreacties
35
hoe heet het deel van het cytoplasma waarin de deeltjes zijn opgelost?
het cytosol (cytoplasma min de organellen).
36
Wat bevind zich in het cytosol?
bevat vooral eiwitten, glucose en elektrolyten.
37
welke organellen liggen in het cytoplasma? (5)
ER (SER + RER), Golgi apparatus, mitochondriën, lysosomen, peroxisomen.
38
Waar bestaat het ER uit?
het ER bestaat uit een netwerk van membranen, dat tubulaire structuren (**cisternae**) en platte vesiculaire structuren in het cytoplasma vormt. Binnen deze membranen ligt de **endoplasmatische matrix**, een waterig medium.
39
Wat is de basale functie van het RER?
verzorgt productie en transport van eiwitten
40
Wat is het verschil tussen het smooth endoplasmic reticulum (SER) en het rough endoplasmic reticulum (RER)?
* Op de buitenkant van het RER bevinden zich ribosomen (mix van RNA en eiwitten). Deze spelen een rol in de** synthese van eiwitten**.
* Het SER beschikt niet over ribosomen en speelt een rol in de **synthese van lipiden** en andere processen.
41
Hoe is de structuur van het Golgi apparaat opgebouwd?
Lijkt qua structuur op het SER. Bestaat typisch uit 4 of meer gestapelde lagen van dunne platte vesikels, ligt vlakbij één kant van de nucleus.
42
In welke cellen is het Golgi apparaat beter ontwikkeld?
in secretoire cellen
43
Wat is de functie van het golgi apparaat?
Het Golgi apparaat functioneert samen met het ER, kleine transport vesikels (ER vesikels) komen vanaf het ER en bewegen zich door het cytosol naar het Golgi apparaat. Hier fuseren ze met het membraan en komen de stoffen hierin binnen. Deze stoffen worden hier omgezet om lysosomen, vesikels en andere componenten te vormen.
44
Hoe worden lysosomen gevormd?
Ze splitsen zich af van het Golgi apparaat als vesikels (en verspreiden zich daarna door het cytoplasma).
45
Wat is de functie van lysosomen?
De lysosomen zijn het **intracellulaire verteringsstelsel**. Ze verwerken beschadigde cellulaire structuren, voedingsdeeltjes opgenomen door de cel en ongewenste dingen als bacteriën.
46
Waaruit bestaat een lysosoom?
De eigenschappen van lysosomen variëren per celtype. Ze worden altijd omgeven door een standaard dubbele lipidenlaag en bevatten veel granules. Hierin bevinden zich **hydrolase (verterings)enzymen**.
47
Wat doen hydrolase enzymen en waar kun je deze vinden?
Deze kunnen organische verbindingen splitsen door hydrolyse en zetten eiwitten om in aminozuren, glycogeen in glucose en lipiden in vetzuren en glycerol. Bevinden zich in de granules van lysosomen.
48
waarin verschillen peroxisomen van lysosomen? (2)
1) Ze komen niet voort uit het golgi apparaat, maar door zelfreplicatie (of door het SER).
2) Ze bevatten **oxidase enzymen** in plaats van hydrolase enzymen
49
Wat doen oxidase enzymen?
Deze combineren zuurstof met waterstofionen om waterstofperoxide te vormen: H2O2. Dit is sterk oxiderend, en wordt samen met **catalase** (een ander oxidase enzym in perioxomen) gebruikt om toxines (zoals alcohol of lange vetzuurketens) te oxideren.
50
Welk organel beschikt over oxidase enzymen?
peroxisomen
51
Wat is een andere belangrijke functie van het peroxisoom, naast het oxideren van toxines?
het kataboliseren van long-chain vetzuren (kataboliseren=afbreken van stoffen waarbij energie vrijkomt).
52
Veel cellen hebben een secretoire functie. Waar worden de stoffen, die gescreteerd worden door een cel, geproduceerd?
in het ER-golgi complex.
53
Hoe gaan secretoire stoffen naar het ECF?
Via secretoire vesikels bewegen ze door het cytosol naar het celmembraan waarmee ze fuseren.
54
Waarvan is het aantal mitochondria in een cel afhankelijk?
De energiebehoefte van de cel.
Het hart heeft er bijvoorbeeld veel meer dan een vetcel.
55
Hoe is een mitochondrium opgebouwd? (Noem 3 elementen)
Bestaat uit twee lipide dubbellagen, een gegolfd binnenmembraan en een glad buitenmembraan. Het binnenmembraan vormt **cristae** (soort naar binnen gevouwen tunnels) om het oppervlak te vergroten, waaraan oxidatieve enzymen zijn verbonden. Binnen het binnenmembraan ligt de **matrix** die veel opgeloste enzymen bevat.
56
Hoe komt de vorming van energie tot stand in een mitochondrie?
De opgeloste en membraangebonden enzymen werken samen om voedingsstoffen te oxideren. De energie die hierbij vrijkomt, wordt opgeslagen in adenosine triphosphate (ATP).
57
Hoe worden mitochondriën gevormd?
Mitochondria zijn zelf-reproducerend. Reageren hierbij op de behoefte van ATP binnen de cel. Mitochondria bevatten hun eigen DNA, wat de replicatie van een cel controleert.
Bijv. als bepaalde skeletspieren veel getraind worden, kunnen er meer mitochondria in de cellen vormen
58
Waaruit bestaat het cytoskelet?
Uit een netwerk van fibreuze eiwitten. Deze eiwitten worden als monomeren gesynthetiseerd door ribosomen in het cytoplasma, en polymeriseren dan om **filamenten** te vormen.
59
Welke drie typen filamenten dragen bij aan het cytoskelet?
* Microfilamenten
* Intermediaire filamenten
* Microtubuli
60
Waar bestaan microfilamenten uit en wat is hun functie?
Worden gevormd uit actine. Komen vooral vlak onder het celmembraan voor (ectoplasma). Zorgen voor de steun en stabiliteit van de cel.
61
Wat is er speciaal aan de actine microfilamenten in skeletspieren (myocyten)?
In myocyten zijn actine- en myosine filamenten gerangschikt in contractiele elementen.
62
Wat is de functie van intermediaire filamenten?
Werken samen met microtubuli en bieden mechanische steun aan cellen. Intermediaire filamenten hebben een structurele organisatie die verschilt van microfilamenten en microtubuli. Ze bestaan uit filamenten met een gemiddelde diameter, tussen de dikke myosine filamenten en dunne actine filamenten in (vandaar de naam "intermediair")
63
Waar bestaan microtubuli uit?
Zijn opgebouwd uit twee typen monomeren: alpha-tubuline en beta-tubuline.
64
Wat is de functie van microtubuli?
Werken als de basis van het cytoskelet en behouden de vorm van de cel. Ook houden ze organellen op hun plek en zijn ze belangrijk bij intracellulair transport van stoffen en organellen.
65
Waar spelen microtubuli, naast in het cytoskelet, nog meer een rol?
Bij celdeling vormen ze de **centriolen** en **mitotische spindels**. In cilia zorgen ze voor de structuur.
66
Wat is de functie van de nucleus?
Bevat het DNA van de cel met de** genen**. Het fungeert als het controlecentrum van de cel, waar genetische instructies worden opgeslagen, gerepliceerd en getranscribeerd om de synthese van eiwitten te reguleren. De nucleus speelt een cruciale rol in celgroei, -ontwikkeling en celdeling ( **mitose** )
67
wat is een interfase nucleus en wat is er te zien?
Is de nucleus gedurende de periode tussen mitose. Er is chromatine materiaal te zien in het nucleoplasme. Dit wordt tijdens de mitose georganiseerd in chromosomen.
68
Waar bestaat het nucleaire membraan uit?
uit twee lipide dubbellagen binnen elkaar, hiervan is het buitenste membraan samengesmolten met het ER.
69
Wat komt veel voor in het nucleaire membraan?
grote nucleaire poriën, gevormd door grote eiwitcomplexen, deze laten veel grotere moleculen door dan het celmembraan.
70
Wat is een nucleolus?
een structuur in de nucleus, die niet begrensd wordt door een membraan. Het is een hoop RNA en ribosoom eiwitten bij elkaar.
71
Wanneer gaat de nucleolus groeien?
Als de cel actief eiwitten gaat synthetiseren
72
Waarin verschilt een cel van een virus? (3)
- een cel is groter dan een virus (en dus ook complexer), een virus bevat alleen RNA of DNA (erg basaal),
- cel beschikt over een nucleus waardoor hij kan repliceren en een virus niet(heeft een host cel nodig)
73
hoe bewegen de meeste stoffen door het celmembraan? (2)
via diffusie en actief transport
74
Wat is diffusie?
beweging over het membraan als gevolg van willekeurige beweging van de moleculen. Voor wateroplosbare stoffen gaat dit via specifieke poriën, lipide-oplosbare stoffen gaan direct door het membraan.
75
Hoe komen grote deeltjes de cel binnen?
via endocytose
76
Welke twee vormen van endocytose zijn er?
Pinocytose (drinken) en fagocytose (eten)
77
Wat is pinocytose?
vorm van endocytose, gericht op vloeistoffen en kleine opgeloste deeltjes. Pinocytose is de enige manier waarop grote macromoleculen (zoals de meeste eiwitten) de cel binnen kunnen komen. Sommige specifieke cellen kunnen dit extra snel, zoals macrofagen (celmembraan 3% vesikel).
78
Wat is fagocytose?
vorm van endocytose, gericht op grote deeltjes zoals bacteriën of grote cellen.
79
Leg de stappen van pinocytose uit. (4)
(1) Eiwitmoleculen (paars) komen een** coated pit **op het celmembraan. Hier liggen gespecialiseerde eiwitreceptoren (groen) geconcentreerd. Binnen het celmembraan ligt hier een specifiek fibrillair eiwit,** clathrine.**
(2) De eiwitmoleculen binden met de receptoren, waardoor de coated pit naar binnen stulpt.
(3) Intracellulaire contractiele elementen, actine en myosine, knijpen de rand van de coated pit samen. Hiervoor is ATP en extracellulaire calciumionen nodig.
(4) Het vesikel sluit zich af van het extracellulaire milieu. De eiwitten, receptoren, en een kleine hoeveelheid extracellulaire vloeistof liggen nu in een **pinocytotisch vesikel **in het cytoplasma.
80
Alleen sommige cellen kunnen fagocyteren, wat zijn de belangrijkste hiervan? (2)
macrofagen en sommige witte bloedcellen
81
Hoe wordt fagocytose geïnitieerd?
wanneer een deeltje zoals een bacterie, dode cel of celdebris bindt met de receptoren van een fagocyt. Bij lichaamsvreemd materiaal is er vaak al een antilichaam verbonden, wat dan weer bindt met de receptor (opsonisatie).
82
Leg de stappen van het fagocytose proces uit. (4)
(1) De membraanreceptoren binden aan het ligand op het oppervlak van het deeltje
(2) De randen van het membraan schieten naar buiten om het deeltje te omvatten. Hierbij komen progressief steeds meer receptoren in contact met het deeltje. Dit vormt een fagocyterend vesikel.
(3) Actine en andere contractiele elementen in het cytoplasma trekken samen rond de buitenste rand van het deeltje, waardoor het vesikel naar binnen wordt geduwd.
(4) De contractiele eiwitten knijpen de laatste verbinding met het celmembraan af.
83
Wat gebeurt er vlak nadat een pinocytisch of fagocytisch vesikel de cel* binnen*komt?
één of meerdere lysosomen binden aan dit vesikel en dumpen hun acid hydrolase hierin waarbij een digestief vesikel wordt gevormd.
84
Wat gebeurt er in een digestief vesikel?
Onder invloed van hydrolase worden eiwitten, koolhydraten, lipiden en andere stoffen gehydrolyseerd. De producten van digestie zijn kleine moleculen, zoals aminozuren, glucose, en fosfaten. Deze zijn klein genoeg om door het vesikelmembraan de diffuseren.
85
Wat blijft er over na een digestief vesikel?
Een vesikel (**residual body**) gevuld met onverteerbare stoffen. Dit wordt in de meeste gevallen vrijgegeven door het celmembraan via **exocytose**.
86
Welke cellen zijn verantwoordelijk voor regressie (kleiner worden) van weefsels in het lichaam?
lysosomen
87
Wat is een andere specifieke rol, naast verteren en regressie, die lysosomen hebben in de cel?
het verwijderen van beschadigde cel(delen). Schade veroorzaakt door temperatuur, trauma, chemicaliën of andere factoren, zorgt ervoor dat lysosomen scheuren. De hydrolases die dan vrijkomen, breken alle onderdelen van de cel af.
88
Wat is autolyse?
Wanneer een cel veel beschadigd is (en niet meer gerepareerd kan worden) wordt de **hele cel verteerd**.
89
Lysosomen bevatten speciale enzymen gericht tegen gefagocyteerde bacteriën om te voorkomen dat deze cel schade aanbrengen. Welke zijn dit? (3)
1) **Lysozymen** die de bacteriewand oplossen,
2) **lysoferrine** wat aan ijzer bindt
3) zuur met een pH van ca. 5,0 om hydrolases te activeren en het metabolisme van de bacterie stil te leggen.
90
Wat is autofagie?
het absorberen van overbodige organellen en grote eiwitcomplexen, om daarna de stoffen te hergebruiken.
autofagie betekent letterlijk 'jezelf opeten'
91
Wat is een autofagosoom?
Een vesikel, bestaand uit twee lipide dubbellagen, aanwezig in het cytosol wat de vergane/oude organellen omvat.
92
Hoe ontstaat een autolysosoom?
Wanneer een lysosoom fuseert met het buitenste membraan van een autofagosoom. De stoffen worden afgebroken en diffusseren door het membraan om hergebruikt te worden.
93
Waar vind de synthese van de meeste stoffen plaats?
De synthese van de meeste stoffen begint in het ER. De producten die gevormd worden bewegen daarna naar het Golgi apparaat, waar ze verder worden verwerkt voordat ze worden vrijgelaten in het cytosol.
94
Wat is de functie van ribosomen?
Binnen deze ribosomen worden eiwitten gesynthetiseerd. Een deel van deze eiwitten worden direct in het cytosol vrijgegeven, maar het grootste deel gaat door het membraan de endoplasmatische matrix in.
95
Wat is de functie van het SER?
Het SER is verantwoordelijk voor de synthese van lipiden, vooral fosfolipiden en cholesterol. Deze worden vrijwel direct opgenomen in het membraan van het ER, waardoor deze groeit.
96
Wat gebeurt er om te zorgen dat het ER niet te groot wordt?
Continue breken ER-vesikels af die naar het golgi apparaat migreren.
97
Wat zijn de overige functies van het SER? (2)
Enzymen voor glycogeen afbraak en detoxificatie maken.
98
Wat zijn de functies van het golgi apparaat?
hoofdfunctie: het verder verwerken van stoffen gevormd in het ER. Ook kan het golgi apparaat bepaalde koolhydraten syntheseren die niet gevormd kunnen worden door het ER.
99
Het golgi apparaat syntheseert bepaalde koolhydraten die niet gevormd kunnen worden door het ER, dit zijn vooral...?
grote saccharide polymeren met kleine hoeveelheden eiwit, bijvoorbeeld **hyaluronzuur** en **chondroïtine sulfaat**.
100
Wat zijn de belangrijkste functies van hyaluronzuur en chondroítine sulfaat? (4)
(1) Grootste bestanddelen van proteoglycanen die worden uitgescheiden in slijm en andere kliersecreties
(2) Grootste bestanddelen van **ground substance**, nonfibreuze bestanddelen van extracellulaire matrix.
(3) Grootste bestanddelen van organische matrix in kraakbeen en bot
(4) Belangrijk bij migratie en proliferatie van cellen
101
Waar worden transport vesikels voor gebruikt?
Transportvesikels dienen als dragers voor het verplaatsen van moleculen, zoals eiwitten, lipiden, tussen verschillende compartimenten van de cel. Dit omvat het transport van stoffen gevormd in het ER, vooral eiwitten, naar het Golgi-apparaat. Hier komen er wat koolhydraten bij en worden ze compacter gemaakt. Vervolgens transporteren de vesikels van het Golgi-apparaat naar de celmembraan, en tussen andere membranen en organellen.
102
Wat gebeurt er met stoffen die, middels transport vesikels, aankomen in golgi apparaat en hier verder bewerkt worden?
Er worden extra koolhydraatdelen toegevoegd. Ook worden de stoffen compact gemaakt. De complete, compacte stoffen verlaten het Golgi apparaat door kleine en grote vesikels, waarna deze door de cel diffuseren.
103
Waaruit bestaat het grootste deel van de vesikels geproduceerd door secretoire cellen?
**secretoire vesikels,** geproduceerd door het golgi apparaat en gevuld met eiwitten. Deze eiwitten worden via *exocytose* vrijgegeven aan het ECF. Sommige vesikels zijn echter voor intracellulair gebruik.
104
Waarom fuseren sommige intracellulaire vesikels met het celmembraan of het membraan van organellen?
Het celmembraan raakt 'op' nadat er bijvoorbeeld fagocytose of pinocytose heeft plaatsgevonden. De vesikels vullen de voedingsstoffen van het celmembraan weer aan.
105
Wat gebeurt er in de mitochondria wanneer voedingsstoffen (koolhydraten, eiwitten en vetten) de cel binnenkomen?
In de mitochondria vinden er reacties plaats met o.a zuurstof en enzymen, waarbij ADP wordt omgezet in ATP. Deze ATP kan door de hele cel gebruikt worden voor metabole reacties. De ATP is een soort universele energiebron (**energy currency**).
106
Wat is adenosine triphosphate (ATP) en waaruit bestaat het (3) ?
ATP is een nucleotide, opgebouwd uit
(1) adenine
(2) Ribose, een suikergroep
(3) drie fosfaatgroepen. De laatste twee fosfaatgroepen zijn onderling verbonden met bindingen die veel energie bevatten (**high energy bonds**).
Makkelijk te onthouden door adenine + ribose = adenosine en tri = drie phosphate = fosfaten
107
Wat wordt gevormd bij gebruik van ATP?
Bij het gebruik van ATP wordt een fosfaatgroep afgesplitst, en ADP (adenosine diphospate) gevormd.
*di omdat er nog maar twee fosfaten over zijn
108
Wat is glycolyse?
Zodra glucose de cel binnenkomt wordt het omgezet van glucose naar pyrodruivenzuur in het cytoplasma. Hierbij wordt al ADP omgezet in ATP. Dit proces is maar verantwoordelijk voor een klein deel van het energiemetabolisme van de cel, zo'n 5%.
De andere 95% vindt plaats in de mitochondria.
109
Door welk enzym worden pyrodruivenzuur, vet- en aminozuren verwerkt in de matrix van de mitochondria?
Door acetyl-coenzym A (acetyl-CoA). Dit begint aan de citroenzuurcyclus.
110
Wat gebeurt er tijdens de citroenzuurcyclus?
Hierbij wordt acetyl-CoA gesplitst in waterstof atomen en koolstofdioxide. De koolstofdioxide diffuseert uit de mitochondria, uit de cel, en uiteindelijk via de longen uit het lichaam. De waterstofatomen zijn zeer reactief, en reageren met zuurstof dat ook in de mitochondria aanwezig is. De energie die hierbij vrijkomt wordt afgegeven aan het proteïne ATP synthetase, die de energie gebruikt voor het koppelen van een fosfaatgroep aan ADP, waardoor ATP wordt gevormd. Hierna transporteert ATP naar alle delen van de cel om gebruikt te worden.
Plaatje in het boek zegt dat er 36 ATP in dit proces vrijkomen.
111
Hoe wordt het gehele proces van citroenzuurcyclus en ATP formatie genoemd?
Het **chemiosmotische mechanisme** van ATP formatie
112
Voor welke cellulaire functies wordt ATP gebruikt? (3)
(1) **Transport van stoffen** over membranen (bijv. de natrium-kalium pomp/Na+-K+-ATPase)
(2) **synthese van stoffen** binnen de cel (bijv. in ribosomen)
(3) **Mechanisch werk**, bijv. contractie van spieren.
Welke van deze functies het meeste energie gebruikt hangt af van het type cel: in tubulaire cellen (nier) wordt bijvoorbeeld 80% van de energie gebruikt voor transport.
113
De meest duidelijke vorm van beweging die ATP gebruikt is in skeletspieren, cardiale spieren en gladde spieren. Wat zijn andere typen van beweging die ATP nodig hebben? (2)
amoeboïde locomotie en ciliare beweging
114
Wat is amoeboïde locomotie?
Amoeboïde beweging is het kruipen van een gehele cel, bijvoorbeeld witte bloedcellen door weefsels.
115
Hoe komt amoeboïde beweging tot stand?
Er wordt een **pseudopodium **gevormd aan één kant van de cel, die bindt aan het extracellulair weefsel. Hierna wordt de rest van de cel richting dit pseudopodium getrokken. Het membraan wordt continue aan de achterkant van de cel via endocytose richting de voorkant vervoerd, waar het via exocytose er weer bijkomt.
116
Leg het mechanisme voor amoeboïde locomotie uit.
Het pseudopodium hecht zich aan omliggend weefsel met receptoreiwitten, die de binnenkant van exocytotische vesikels bedekken. Als de vesikels deel worden van het pseudopodium membraan, binden de receptoren aan omliggend weefsel. Aan de andere kant van de cel laten de receptoreiwitten weer los, en vormen ze endocytotische vesikels. Deze bewegen weer richting de voorkant.
(Zie plaatje boek)
117
Wat zorgt in het pseudopodium voor structuur en contractie tijdens amoeboïde locomotie? (2)
actinefilamenten .Het polymeriseren van actine kost vrij veel ATP. Ook zorgen contractiele elementen zoals myosine voor de beweging.
118
Welke cellen voeren amoeboïde locomotie uit?
Witte bloedcellen, wanneer ze uit de bloedbaan komen via diapedesis en weefselmacrofagen worden. Sommige andere weefsels zoals fibroblasten, embryocellen of types kanker doen het ook (metastasis = snelle uitbreiding).
119
Hoe wordt amoeboïde locomotie geïnitieerd?
Door chemotaxis. Hierbij zijn specifieke chemische stoffen (chemotactische stof) aanwezig, waarop de cellen reageren.
120
Wat is positieve chemotaxis?
Wanneer cellen van een lage concentratie naar een hoge concentratie bewegen.
121
Wat is negatieve chemotaxis?
Wanneer cellen van een hoge concentratie naar een lage concentratie bewegen.
122
Wat zijn cillia?
Haarcellen op het oppervlak van een cel.
123
Waar worden de cillia door ondersteund?
Van binnenuit door 11 microtubuli, 9 dubbele perifere tubuli en 2 enkele tubuli in het midden. In het ectoplasma ligt het **basale lichaam/basal body** = de onderkant van de cillia.
124
Welke types cilia zijn er? (2)
**Primaire** en **motiele** (bewegende) cilia. Bewegende cilia zijn vooral te vinden in de luchtwegen en eileiders.
125
Wat is het verschil tussen het flagellum van een zaadcel en een bewegend cilium?
flagellum is veel langer en beweegt op een andere manier.
126
Hoe werkt een bewegend cilium?
Een bewegend cilium maakt eerst een snelle beweging één kant op, waardoor de bovenliggende vloeistof mee wordt genomen. Hierna is er een langzame beweging weer terug, die vrijwel geen effect heeft op de vloeistof. Hierdoor is de vloeistof continu in een richting gestuwd.
127
Wat is het **axoneem**?
de totale structuur van tubuli en cross-links (complex van eiwitten) in een cilium.
128
Wat is **dyneïne**?
een motoreiwit dat zich, onder invloed van ATP, over de microtubuli beweegt. Als de voorste bewegen t.o.v de achterste ontstaat er beweging.
129
Wat is de functie van een primair cilium?
bewegen niet en komen vaak in hun eentje voor op cellen, werken waarschijnlijk als sensorisch orgaan.
Defecte primaire cillia komen bijv. voor bij de aandoening **polycystische nieren**
