Hjúkrun sjúklinga eftir háls- nef og eyrna aðgerðir

Question 1

Hversu mörg pör af loftfylltum holum erum við með í andlitsbeinum?

Answer 1

o Maxillary - kinnholur
o Frontal - ennisholur
o Ethmoid – milli ennisholu og kinnholu
o Sphenoid – fleygbeins

Question 2

Hvað gera sinusar?

Answer 2

Sjá nefholi fyrir slími en hafa einnig hlutverki að gegna varðandi hljóm raddarinnar (vocal resonance)

Question 3

Geta komið sýkingar í sinusana?

Answer 3

Já. sýkingar geta orðið langvinnar. Sýkingum og stíflum geta fylgt miklir verkir og langvinnar bólgur

Question 4

Hver eru einkenni skútabólgu

Answer 4

• Nefrennsli
• Grænt hor
• Væg hitahækkun
• Þrýstings -höfuðverkur
• Verkir í andliti

Question 5

Hverjar eru orsakir skútabólgu?

Answer 5

• Ofnæmi
• Vírus
• Bakterírur
• Sveppir

Question 6

Hvernig greinum við skútabólgu?

Answer 6

• Skoðum hjá lækni
• Röntgen
• CT
  -MRI

Question 7

Hvernig er meðferð skútabólgu?

Answer 7

Sýklalyf, bólgueyðandi, skolun, jafnvel skurðaðgerð (FESS) ef mjög slæmt

Question 8

Hvað er FESS

Answer 8

Það er aðgerð sem er gerð ef mikið vandamál er á sinusum.
Það er farið með speglunartæki um nasir og nefhol til að fjarlægja sepa og minnka líkur á endurteknum sýkingum
ss. Opnað inn í sinusa og slímhúðasepar fjarlægðir
Í lok aðgerðar er sett upp tróð í nasir sem er síðan yfrileitt fjarlægt daginn eftir

Question 9

Hvað er Caldwell-luc: aðgerð

Answer 9

kjálkaholuaðgerð. Er gerð vegna langvarandi skútabólgu. Farið eru inn í sinus maxillaris úr munni um skurð í fellinguna milli eftir varar og tannholds

Question 10

Hvað er septumplastic aðgerð

Answer 10

Rétting á skökku miðnesi oftast til að bæta öndun. Tróð eða spelka sett í nef í lok aðgerðar sem yfirleitt er fjarlægt einum til þremur dögum síðar.

Question 11

Hvað er conchotomia aðgerð

Answer 11

Klippt á miðnefskel í nefholi til að bæta öndun um nef. Stundum gert um leið og septumplastic.

Question 12

Hver eru einkenni nefbrota?

Answer 12

• Verkur
• Blæðing
• Aflögun á nefi
• Nef stífla
• Getur valdið mænuvökva

Question 13

Er alvarlegt að sjá mænuvökva koma úr nefi eftir nefbrot

Answer 13

Já, þetta er alvarlegast við nefbrotin, þarf að stixa til að sjá hvort að það sé prótein=mænuvökvo

Question 14

Hvað á að gera þegar það er nefbrot?

Answer 14

• Kæla sem fyrst eftir áverka til aða draga úr bólgu og blæðingu
• Hafa hærra undir höfði
• Skurðaðgerð nær alltaf gerð til lagfæringar en stundum þarf að fresta aðgerð vegna mikillar bólgu í andliti

Question 15

Hvernig er hjúkrun sjúklinga eftir sinus- og nefaðgerðir

Answer 15

Hafa hærra undir höfðinu: 30-45° hækkun
Fylgjast með sjúklingi m.t.t.
- blæðingar frá nefi
- sjónskerðingar
- verkja
- Sýkinga
- (Fráhvarfa)
Skipta á umbúðum eftir þörfum- (eru oftast með tróð sem ekki á að eiga við)
- oft með umbúðir f. neðan nefið til að taka leka
Tíð munnhreinsun
Kæling á nef
Hvetja til að drekka vel
Verkjameðferð

Question 16

Hvað þarf að fræða sjúkling um eftir sinus og nef aðgerðir

Answer 16

• Forðast að snýta sér og hnerra fyrstu 3-5 dagana
• Ekki lyfta þungu né beygja sig fram, getur komið mikill þrýstingur
• Geta búist við svörtum/dökkum hægðum ekki rembast og forðast hægðatregðu
• Geta búist við mari í kringum augu og nef
• Hafa samaband við lækni ef sýkingaleg einkenni
• Taka sýklalyf skv fyrirmælum læknis
• Taka því rólega

Question 17

Hvað er barkakýlisloksbólga ( epiglottis)

Answer 17

Með alvarlegustu sýkingum því barkinn getur lokast og þá kafnar einstaklingurinn

Question 18

Eru sýkingar í hálsi hættulegar?

Answer 18

Sýkingar í hálsi geta verið lífshættulegar, bólgan getur valdið öndunarerfiðleikum og sjúklingar eiga á hættu að kafna – þurfum að þekkja einkennin

Question 19

Hjúkrun sjúklinga með sýkingar í hálsi?

Answer 19

• Yfirleitt fastandi eða á fljótandi fæði
• Hvetja sjúklinga til að sitja þegar þeir drekka - vegna kyngingarörðuleika
• Hitalækkandi lyf
• Vökvagjöf í æð
• Hafa hærra undir höfði
• Fylgjast vel með lífsmörkum, sérstaklega ÖT og súrefnismettun
• Súrefnismeðferð
• Sýklalyf
• Nærvera

Question 20

Hjúkrun sjúklinga eftir hálskirtlatöku

Answer 20

• Hafa hækkað undir höfðalagi
• Fylgjast með blæðingu
• Fylgjast með verkjum og líðan
• Gefa kalda drykki og klaka

Question 21

Hvað þarf að fræða sjúkling eftir hálskirtatöku?

Answer 21

• Forðast að ræskja sig, hósta,hnerra, snýta sér kröftuglega og reyna mikið á sig í 1-2 vikur útaf blæðingarhættu
• Reyna að drekka mikið, það myndast harðarskorpur ef það er ekki drukkið mikið og þá getur blætt
• Borða mjúgt fæði í 1-2 vikur
• Mikilvægi munnhirðu

Question 22

Hvað má fólk búast við eftir hálskritlatöku

Answer 22

• að verkir vari í 7 - 10 daga, stundum lengur
• verri verkjum á 4.-8. degi eftir aðgerð - útaf skorpurnar fara að myndast
• hitaslæðingi í nokkra daga
• svörtum/dökkum hægðum í nokkra daga
• Aukin blæðingarhætta á 7.-10. degi (hrúðrið að detta af

Question 23

Hvernig er hjúkrun nefblæðinga /tons?

Answer 23

• Hafa höfuðlag upphækkað
• Reisa sjúkling vel upp og alla fram
• Hafa sog tilbúið við rým sjúklings
• Ef nefblæðing ö klemma nefið saman
• Kæla háls/nef
• Vökvagjöf í æð
• Blóðstorkulyf samkvæmt fyrirmælum ( octostim eða cyklocapron
• Þurfum að gefa verkjalyf
• Fylgjast með lífmörkum
• Ef mikil blæðing, panta blóðprufu og fylgjast með blóðhag
• hringja á aðstoð ef blæðing er mikil eða stöðvast ekki

Question 24

Hvað er stundum notað til að stoppa nefblæðingar

Answer 24

• þvagleggur settur til að stoppa blæðingu
• háþróaður túrtappi sem er stungið í nefið, hægt að blása hann upp til að stoppa blæðinguna - veldur miklum höfuðverk vegna mikils þrýsting en stoppar blæðingu

Question 25

Hjúkrun sjúklinga eftir skjaldkirtilstöku (Thyroidectomy) og / eða kalkkirtlatöku (parathyroidectomy)

Answer 25

- Hækka undir höfðalagi 30-45° - Fylgjast vel með einkenni blæðinga eins og í umbúðir og undir húð! fylgjast með ummáli háls þar sem ef það er blæðing þá er mikil hætta á köfnun vegna hennar - einnig fylgjast með blæðingu í dreni einkenni blæðinga getur verið hliðrun á barka og erfiðleikar við að anda og kyngja, hafa saumatökusett við rým sjúklings til að opna skurðsvæðið - Þurfum að fylgjast með lífsmörkum þar sem tachycardia og hypotensiun eru einkenni blæðinga - Svo bara fylgjast með sýkingum og jafnvel taugaskaaða

Question 26

Hver eru einkenni calium skorts (kalks skorts)

Answer 26

- erting/dofi við munnvik, á tám og fingrum - Lækkun á se. calsíum - Trousseaus sign: spasmi á hendi þegar blóðþrýstingsmælir er hertur að hendi Chvosteks sign: potað í andlit og munnvik brosir

Question 27

Hvað gerist ef grunur um kalk skort og hver er meðferðin?

Answer 27

Taka blóðprufu til að geta gefið þá calsium gluconat í æð - Krampi ef ekkert er gert

Question 28

Hvað er Thyroid storm?

Answer 28

Þetta er ójafnvægi í skjaldkirtilshormónum, mjög sjaldgæft, gerist í aðgerð eða fyrstu 18 klst eftir hana. Einkennin: hraður hjartsláttur,hiti, ógleði,ofsa kvíði, óróleiki, coma meðferð: minnka einkenni, laga hátt skjalkirtilshormónalevel í blóði

Question 29

Hversu margir greinast árlega með krabbamein í barkakýli og hverjar eru auknar líkur að fá krabbamein?

Answer 29

• 5 til 10 íslendingar greinast árlega • Tóbak, áfengi, krónískt laryngitis, ofnotkun raddar og fjölskyldusaga auka líkur

Question 30

Hvernig er hjúkrun sjúklinga eftir brottnám barkakýlis?

Answer 30

- Góð fræðsla fyrir aðgerð, hafa samband við sjúklingasamtök - ný rodd og fræða um breytta líkamsímynd - sjúklingur leggst inn á gjörgæslu eftir aðgerð eða er á vöknun yfir nótt - Það þarf að hafa hækkað undir höfðalagi 30-45° - Þurfum að fylgjast vel með öndun, meta gæði,dýpt,tíðni, gefa súrefni ef þarf og soga slím úr barkat+upu, munni og nefi eftir þörfum

Question 31

Hvað þarf að gera fyrir sjúkling eftir brottnám barkakýlis?

Answer 31

- Hreinsa og skipta á umbúðum kringum tracheostomy - Munnhreinsun amk 2x á dag - Hafa eftirlit með skurðsári - Eftirlit með dreni, þvaglegg og magaslöngu - Gefa næringu í æð - Þurfum að meta vökvajafnvægi og verki - Hreinsa talventil - Kenna sjúklingi og aðstandana ummönun á barkaopi og hreinsun á talventli - Fá talþjálfun hjá talmeinafræðing

Question 32

Hvaða frábrygði er hjá fólki sem missir barkakýlið?

Answer 32

- Það er ekki hægt að endurlífga á hefðbundinn hátt, þarf að endurlífgast í gegnum opið - Þau finna hvorki bragð né lykt - Finna fyrir einmannaleika, kvíða og þunglyndi - Hafa breytta líkamsímynd og skret lífsgæði - Fá bakflæði og ropa mikið því hringvöðvinn er tekinn - Geta myndast fistlar - Meira ekki fara i sund, bað eða stunda siglingar

Question 33

Hvernig er hjúkrun sjúklgina með tracheosotmy

Answer 33

- Það þarf að vera sog við rúm sjúklings ( þurfum alltaf að muna að tékka á soginu) - Súrefni, súrefnisglas með sæfðu vatni - Öndunarbelgur og maski -Tracheostomiutúpur ein af sömu stæðr og ein númeri minni en sjúklingurinn er með - Sprauta 5 eða 10ml og xylacain krem - BJALLA - Þurfum að skipta um umbúðir - Munngreinsa -Gefa næringu - og passa að setja aldrei talventil á túpu þegar loft er í cuffi

Question 34

Hvað er talventill?

Answer 34

Loft er dregið inn um ventilinn ofan í lungun, loftið kemst ekki aftur út um ventilinn heldur fer upp, framhjá túpunni, í gegnum raddböndin og myndar þannig rödd. Ef cuff er á túpunni þá kemst loftið ekki út aftur

Question 35

Hvað eru barkaraufartúpur?

Answer 35

• Einföld túpa með cuffi (belgur sem blásinn er upp) er alltaf sett fyrst • Cuffið haft uppblásið til að byrja með til að hindra ásvelgingu • Fylgjast þarf með cuff þrýstingi 1 x á vakt • Tvöföld túpa eftir ca. eina viku (er með innri túpu) • Mun einfaldara að hreinsa og hugsa um sjúkling með tvöfalda túpu

Question 36

Sogun úr munni, stómíu og túpu

Answer 36

• Nota granna leggi ef hægt er • Byrja hverja vakt á að tékka á sogi, það sé virkt og poki sé ekki yfirfullur • Aldrei að nota sama legg í stómíu eða túpu sem notaður hefur verið í munn vegna sýkingarhættu • Soga sterilt • Sog að hámarki 10 sek. í einu