Hoorcollege 2: Ethische kwesties Flashcards
(13 cards)
Ethische dilemma’s betreffen…
- Complexe menselijke interacties
- Conflict van waardes
- Meerdere mogelijke opties om te handelen
- Waarvan geen enkele optimaal
Kunnen worden opgelost op basis van individuele waardes (ethiek) of maatschappelijke normen (morelen)
Soorten ethiek
Deontologische ethiek = een actie is moreel goed omdat een bepaald aspect van de actie zelf goed is, niet omdat het gevolg van de actie goed is. Het gaat om de actie zelf.
Teleologische ethiek = de basisstandaard van moraliteit is de exacte waarde van wat de actie tot stand brengt. Altijd kijken naar de gevolgen van de actie; goed of fout?
De 4 principes van gezondheidszorg ethiek
-
Weldadigheid
* Doe wat het beste is voor de patiënt
* Moet gebaseerd zijn op individuele situatie -
Niet-schadelijkheid
* ‘do no harm’
* Includeert anderen in de maatschappij die kunnen worden geschaad -
Autonomie
* Recht om controle over het eigen lichaam te houden
* Respecteren van zelf-determinatie -
Gerechtigheid
* Eerlijkheid in medische beslissingen
* Rechtvaardige verdeling van resources
Problemen met de 4 principes
mentale ziekte kan autonomie in het gedrang brengen. Niet altijd duidelijk voor professionals hoe patiënten hun keuzes te respecteren. Keuzes van patiënten kunnen niet in hun beste interesse lijken (autonomie vs. weldadigheid).
Om psychiatrische patiënten ten goede te komen is het soms nodig om te handelen op manieren die voor de patiënt worden ervaren als schadelijk; bijv.
- Detentie vanuit de Mental Health Act
- Gedwongen voorschrijven en toedienen van medicatie (tegen wil in patiënt)
Onvrijwillige opname in NL
- Mensen kunnen onvrijwillig worden opgenomen in een mentale gezondheidsinstelling in één van de volgende 3 gevallen:
1. Inbewaringstelling: crisismaatregel, max 3 dagen; door burgemeester
2. Rechtelijke machtiging: door rechter
3. Zelfbindingsregeling; als persoon zelf een statement ondertekenen, toestemming geven voor gedwongen opname
Wetgeving rondom verplichte behandeling voor mentale ziekte in mentale gezondheidszorg staat beschreven in de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz); in werking sinds 1 januari 2020.
Human Rights Act of 1998: beschermt rechten van mensen in landen binnen de Raad van Europa. Bindind voor alle instituten en autoriteiten en moet in acht worden genomen bij wetgeving (maar kan worden overschreven). - Recht om niet gemarteld of behandeld te worden op een inhumane of vernederende manier
- Recht op vrijheid
- Recht om niet gediscrimineerd te worden.
Delen zonder toestemming
Wees duidelijk en transparant over welke rol je inneemt tegenover je patiënt.
Ethische principe in algemene gezondheidszorg: er wordt niets gedeeld zonder toestemming, maar….
* Kan worden gebroken wanneer het delen van informatie op schade aan het individu of andere personen substantieel vermindert
* Verschillen tussen landen in wat een geldige reden is voor breken vertrouwelijkheid
* In NL: als er sprake is van acuut gevaar (voor zelf of een ander) moet de psycholoog de politie op de hoogte stellen. Echter voor ze hierop overgaan moeten zij elke inspanning hebben gemaakt om toestemming te verkrijgen.
NIP basisprincipes
- Verantwoordelijkheid
- Integriteit
- Respect
- Deskundigheid
Risico’s bij integriteit van beoordeling
- High-profile casus met berichtgeving in de media
- Samensmelting van risico en kwetsbaarheid slachtoffers (kinderen)
- Vooroordelen en stereotypes tegen bepaalde groepen (daders)
–> Oplossing; gebruik van transparantie en evidence-based instrumenten om beoordeling te maken, maar: - Veel instrumenten die worden gebruikt voor risicobeoordeling hiervoor niet bedoeld.
- Clash belangen professional vs. instituut.
Insanity defense
= De aangeklaagde die een misdaad heeft gepleegd wordt hiervan vrijgesproken vanwege de aanwezigheid van een mentale ziekte gedurende de tijd van de daad.
1. Heeft de persoon de daad gepleegd?
2. Is het een criminele daad? –> ja = Actus Reus
3. Is deze persoon verantwoordelijk? –> ja = Mens Rea (schuldige geest)
Affirmatieve verdediging: aangeklaagde erkent actus reus (en evt. mens rea) maar voert redenen aan tegen toerekeningsvatbaarheid.
Historische tests van krankzinnigheid
A. Wilde beest-test: in de middeleeuwen stelde het Britse legale systeem dat krankzinnigheid iemand ontoerekeningsvatbaar maakt
B. Krankzinnige waanideeën: in sommige gevallen werden mensen ontoerekeningsvatbaar verklaard omdat ze dingen geloofden die krankzinnig zijn (bijv. geloven dat je dochter een heks is).
C. Test om capaciteit te testen om goed en fout te onderscheiden:
Moderne tests van krankzinnigheid
- M’Naghten regel: opgesteld in 1843, mentale ziekte + onvermogen om aard van de daad te begrijpen OF wist niet dat het fout was. Standaard in Engeland, Wales en meerdere VS-staten. Mentaal defect waardoor het begrip van de daad of de fout er niet is, daarom niet verantwoordelijk. Gaat om het stukje kennis, niet om gedrag.
-
Model Penal Code: over insanity defense:
A. Onvermogen om onrechtmatigheid van de daad te begrijpen, OF
B. Onvermogen om eigen gedrag te laten corresponderen met de vereisten van de wet. - Psychose als criterium: gebruikt in Noorwegen tot 2020 (Breivik casus). Specifiek voor psychotische stoornis, benoemt niet specifieke effect van stoornis op functioneren.
-
Open criterium in Nederland: geen specifiek criterium voor de condities waaronder mentale ziekte een insanity defense onderbouwt. Laat veel ruimte voor expert beoordelaars en de rechter + jury.
Wel 3 niveaus van toerekeningsvatbaarheid:
1) Toerekeningsvatbaar
2) Verminderd toerekeningsvatbaar = verminderde gevangenisstraf, daarna TBS instelling (komt vaker voor dan 3)
3) Krankzinnig / compleet ontoerekeningsvatbaar = volledig straf schrappen en direct TBS.
Problemen met de betrouwbaarheid van insanity beoordelingen
A. Beoordeling van een mentale staat in het verleden.
* Mentale staat kan substantieel veranderd zijn
* Toentijdige invloed van middelen kan zijn uitgewerkt
* Er kunnen problemen zijn met het herinneren van de staat tijdens de misdaad
* MAAR: retrospectieve diagnoses worden vaker gesteld en mens rea is ook moeilijk om te bewijzen.
B. Faking good of faking bad
* Gebaseerd op rapportage door aangeklaagde
* Motivatie om wel/niet krankzinnig te worden verklaard
* Belangrijk om ook verifieerbare informatie te gebruiken (medische rapporten, rapporten van getuiges).
Neurowetenschap en insanity beoordeling
Hersenafwijkingen op scans kunnen ondersteunend gebruikt worden, maar de relevantie van de afwijking voor de misdaad moet kunnen worden vastgesteld (neuropsychologische evaluatie nodig). Kan (in uitzonderlijke gevallen) zinvol zijn.
