HS 5 Oceanen en werelddelen

Question 1

Belang mentale kaart

Answer 1

Mentale kaart belangrijk rol in verdere beeldvorming –> alle nieuwe info moet in dit kaartbeeld passen.
Als leerkracht moet je hier dus op inspelen

Question 2

Continenten

Answer 2

1. Europa
2. Azië
3. Noord-Amerika
4. Zuid-Amerika
5. Afrika
6. Oceanië
7. Antartica

Question 3

Zee

Answer 3

• Grote hoeveelheid zout water die in verbinding staat met andere zee of oceaan,
• Heeft een bodem die bij een continent hoort (= continentale plaat)
  vb. Noordzee

Question 4

Oceaan

Answer 4

Zelfstandig geheel van zout water met een eigen circulatie
1. Grote of Stille Oceaan
2. Atlantische Oceaan
3. Indische Oceaan
4. Zuidelijk Oceaan (= rond Antartica)
5. Arctische Oceaan

Question 5

Zeestraat

Answer 5

Smalle verbinding tussen zeeën
Vb. Nauw van Calais, Het Kanaal

Question 6

Binnenzee

Answer 6

Zee die volledig (of bijna volledig) ingesloten door land
Vb. Oostzee, Kaspische Zee

Question 7

Belang oceaan (6)

Answer 7

1. Leefomgeving 2 miljoen dier- en plantensoorten
   = kwart van alle soorten op aarde
2. Bepalende factor voor een stabiel ecosysteem voor de mens
3. Absorberen, bewaren en herverdelen warmte via zeestromingen
   –> stabiliseren van het klimaat
4. Fytoplantkon produceert 50 tot 70% van alle zuurstof op aarde
5. Rechtstreekse bron van eiwitten (vis, schaal- en schelpdieren)
6. Buffer = abosorberen kwart van de CO2
   –> effecten van klimaatverandering afremmen

Question 8

Oceaan als buffer

Answer 8

Koud water ad polen –> makkelijk CO2 opnemen
* deel gebruikt door zeeleven
* deel via zeestroming diep id oceaan terecht
–> lange termijn (tot 100den jaren) wordt het water warmer en komt CO2 terug vrij
Hoeveelheid en hoelang oceanen CO2 openen –> afh. van oa. de temperatuur.
Klimaatopwarming –> opwarming oceanen –> minder efficiënt opnemen van CO2 ==> verminderd buffercapaciteit

Question 9

Dode zone

Answer 9

Warm oppervlakte water dat geen of nauwelijks zuurstof bevat
–> grote impact op ecosystemen en visvangst

Question 10

Oceaanverzuring

Answer 10

Stijging CO2-uitstoot –> meer CO2 in de oceaan –> zuurtegraad daalt
Slecht voor dieren en planten vb. koraalriffen

Question 11

Plastic soup

Answer 11

Ophoping van plastics in de oceanen
Gyres = grote roterende zeestromingen = draaikolken
* Plastic vergaat niet –> valt uit elkaar door verwering zonlicht en golfslag tot miniscule deeltjes –> binden met gifstoffen
==> lijkt op plankton –> gegeten door vissen, schaal- en schelpdieren
* Draagt NIET bij tot klimaatopwarming MAAR voor productie plastic is veel aardolie nodig en kost veel enerigie en dus CO2-uitstoot

Question 12

Bevolkingsexplosie

Answer 12

Een specataculaire grote toename van het bevolkingsaantal op relatief korte termijn.

Question 13

Aantal mensen op aarde

Answer 13

Meer dan 8 miljard

Question 14

Evolutie van de wereldbevolking in cijfers

Answer 14

1800 - 1 miljard –> bevolkingsexplosie, eerst EU + N-Am daarna de rest van de wereld
1930 - 2 miljard
1960 - 3 miljard
1975 - 4 miljard
2000 - 6 miljard
2011 - 7 miljard
2050 - ruim 9 miljard

Question 15

Verklaring vergrijzing

Answer 15

Aantal 60+’ers zal fors toenmenen
Vruchtbaarheidscijfer = het gemiddeld aantal kinderen per vrouw
–> daalt in de loop van deze eeuw ==> tot onder niveau om bevolkingskrimp te voorkomen
* Westerse landen: 2,1 kind/vrouw nodig om bevolkingsaantal in stand te houden
Ontwikkelingslanden: hoger –> meer kindersterfte
* NU: 2,5 kind /vrouw –> 2100: 1,9 kind/vrouw
* Oorzaken daling
1. (hogere) opleiding
2. meer kans op werk
3. wonen in de stad ipv platte land

Question 16

Gevolgen bevolkingsexplosie & vergrijzing

Answer 16

1. Ecologische problemen
2. Sociale problemen
   * toenemende kloof tussen rijk en arm –> 1% rijksten bezitten 50% van de rijkdom

Question 17

VN

Answer 17

Verenigde Naties
* Opgericht in 1945 door 51 landen –> nu 193 landen lid
* Doel:
1. bevorderen internationale vrede en veiligheid
2. samenwerking bij het oplossen van internationale problemen
3. bevorderen van de naleving van de mensenrechten

Question 18

SDG’s

Answer 18

Sustainable Development Goals = duurzame ontwikkelingsdoelen
* verder en dieper werken op de millenniumdoelen (die in 2015 afliepen)
* tegen 2030
* PEOPLE
1. Geen armoede
2. Geen honger
3. Goede gezondheid en welzijn
4. Kwaliteitsonderwijs
5. Gendergelijkheid
6. Proper water en sanitair
PROSPERITY
7. Betaalbare en duurzame energie
8. Eerlijk werk en economische groei
9. Industrie, innovatie en infrastructuur
10. Ongelijkheid verminderen
11. Duurzame steden en gemeenschappen
12. Verantwoorde consumptie en productie
PLANET
13. Klimaatactie
14. Leven in het water
15. Leven op het land
PEACE
16. Vrede, justitie en sterke publieke diensten
PARTNERSHIP
17. Partnerschap om doelstellingen te bereiken

Question 19

Bevolking in de steden

Answer 19

• NU: 55%
• vooral ontwikkelingslanden
• grootste metroplen: meer dan 30 miljoen inwoners

Question 20

Grootste steden (+land)

Answer 20

“Slimme Katten Lopen Soms Naar Mooie Steden Om Tokyo’s Sushi Met Smaak.”
* Shanghai - China
* Kolkata/Calcutta - India
* Los Angeles-VS
* São Paulo - Brazilië
* New York - VS
* Mexico-Stad - Mexico
* Seoul - Zuid-Korea
* Osaka - Japan
* Tokyo - Japan
* Mumbai/Bombay - India

Question 21

Gevolgen verstedelijking

Answer 21

• steden zijn er niet op voorzien –> toevlucht tot krottenwijken of achtergestelde gebieden
• milieuproblemen (vb. watertekort) –> problemen volksgezondheid

Question 22

Globalisering

Answer 22

= verspreid raken over de hele wereld –> mensen staan steeds meer met elkaar in verbinding
* handel, media, politieke ideeën en mensenrechten
* Geen nieuw fenomeen:
Middeleeuwen: handel tussen China en Oostkusten Afrika + Europa en Arbische wereld
* Nieuw: omvang en snelheid

Question 23

Azië

Answer 23

**GEOGRAFISCH **
* Grootste continent
* Grenzen:
W: Europa + Afrika
N: Arctische oceaan
O/ZO: Grote oceaan
Z: Indische oceaan
BEVOLKING
* 4,5 miljard mensen (!meer dan de helft van de wereldbevolking!)
**LANDSCHAP EN NATUUR **
* Hoogste berg = Himalaya
* Grootste binnenzee = Kaspische zee
* Diepste meer = Baikalmeer
**ECONOMIE EN INDUSTRIE **
* Snelle economische groei
* Sterk gericht op export
- lage lonen –> productie verplaatst
- kinderarbeid
- weinig regels ivm milieuvervuiling

Question 24

Deelgebieden Azië (11)

Answer 24

1. Turkije en Kaukasus
2. Rusland en Kasachstan
3. Midden Oosten
4. Centraal Azië
5. Zuidelijk Azië
6. China
7. Mongolië
8. Taiwan
9. Noord- en Zuid-Korea
10. Japan
11. Zuidoost Azië

Question 25

Turkije en de Kaukasus

Answer 25

* Turkije in Azië en Europa * geen officiële godsdienst - meeste moslim * Economisch belangrijk: West-Turijke (industrie) gebieden langs Middelandse Zee (toerisme) * Kaukasische landen: Georgië, Azerbeidzjan en Armenië (vroeger Sovjet-Unie)

Question 26

Rusland en Kazachstan

Answer 26

* Rusland = grootste land * Kazachstan (Z v. Rusland) = groot + dunbevolkt * veel vruchtbare grond + enorme mineraal voorraden * uiteenvallen Sovjet-Unie --> geleidelijk tot demorcratische staten

Question 27

Midden Oosten

Answer 27

* Woestijn (+ vructbare kustvlakten): Israël, Jordanië, Syrië & Libanon * Bakkermat beschaving + centrum Islamitische wereld: Iran, Irak, Oman, Koeweit, Saudi-Arbië, Verenigde Arabische Emiraten en Jemen * grootste olieproducent na VS --> rijkdom in Saudi-Arabië & Golfstaten

Question 28

Centraal Azië

Answer 28

* Afghanistan, Oezbekistan, Turkmenistan, Tadsjikistan en Kirgizië * Woestijnen + koude bergketens * Natuurlijke hulpbronnen (olie, gas en mineralen) * Water is schaars

Question 29

Afghanistan

Answer 29

* 1979 aangevallen door Sovjet-Unie --> 20 jaar burger oorlog * 2002: VS + andere Westerse landen --> fundamentalistisch islamitisch regime omver * jaren oorlog --> 1 van de armste landen * 2021: VS trok zich terug --> taliban probeert regime terug in handen te krijgen ==> explosieve situatie

Question 30

Zuidelijk Azië

Answer 30

* Pakistan, India, Nepal, Sri Lanka, Bhutan en Bangladesh * gescheiden van rest Azië door Himalaya gebergte * meer dan 1/5de van de wereldbevolking --> meeste mensen in armoede * vaak getroffen door natuurrampen * officiëel geen kinderarbeid (wel id realiteit)

Question 31

China

Answer 31

* grote geografische verschillen + wondelijke landschappen * West-China dunbevolkt uitgestrekte woestijnen afgelegen gebergten extreme temperaturen * regeert over Tibet

Question 32

Mongolië

Answer 32

1911 onafhankelijk van China

Question 33

Taiwan

Answer 33

Niet als onafhankelijke staat herkent door Volkrepubliek China

Question 34

Noord-Korea

Answer 34

* communistisch * Grote armoede --> veel handelpartners verloren sinds uiteenvallen Sovjet-Unie * Goed onderwijssysteem --> weinig analfabetisme

Question 35

Zuid-Korea

Answer 35

* Bloeiende elektronische industrie * 1/4 bevolking in of rond hoofdstad Seoul

Question 36

Japan

Answer 36

*4 grote eilanden + > 3000 kleine eilanden * strenge sociale regels: respect en beleefdheid * moderne + bloeiende economie: elektronica + auto's

Question 37

Zuidoost Azië

Answer 37

* Myanmar, Thailand, Vietnam, Cambodja en Laos * + 1000den eilanden ih zuiden = Maleisë, Indonesië, Filipijnen en Nieuw Guinea

Question 38

Deelgebieden Amerika

Answer 38

1. Noord-Amerika 2. Midden-Amerika 3. Zuid-Amerika

Question 39

Noord-Amerika Landen Natuur Bevolking economie industrie

Answer 39

LANDEN & GEBIEDEN * Canada, VS, Groenland, Mexico en Caraïben of Antillen = 1000den eilanden (vb. Haïti, Cuba) NATUURLIJKE KENMERKEN * Grote meren * Missouri-Mississippie riviersysteem = grootste continentale watersysteem * uitgestrekte onbewoonde zones = Noordpoolgebied + centrum Canada BEVOLKING * dichtbevolkte zones = Kust Atlantische en Stille Oceaan + gebied rond Grote Meren * oorspronkelijke bevolking = Inuit en Indianen --> beperkt tot leven in reservaten * demografische kenmerken lichte of matige bevolkingsgroei hoge levensverwachting middelmatige vruchtbaarheid ECONOMIE & LANDBOUW * omvangrijke landbouwsector gunstige klimatologische omstandigheden vruchtbare gronden technologie * belangrijke producten granen (tarwe, maïs) vlees, katoen, sojabonen, tabak GRONDSTOFFEN & INDUSTRIE * delfstoffen overvloedig = steenkool, ijzerts, bauxiet, koper, aardgas, aardolie, kwik, nikkel, potas en zilver * invloedrijke film- en muziekindustrie

Question 40

Grote meren

Answer 40

= Grootste niet-bevroren zoetwaterbekken 1. Bovenmeer 2. Huronmeer 3. Michiganmeer 4. Eriemeer 5. Ontariomeer --> 100m lager ==> onstaan Niagarawatervallen

Question 41

Midden-Amerika Landen Natuur Geschiedenis

Answer 41

LANDEN * Belize, Guatemale, Honduras, El Salvador, Nicaragua, Costa Rica en Panama + verschillende kleine eilanden NATUUR * actieve vulkanen, * aardbevingen * Orkanen (vooral langs de Oost-kust) GESCHIEDENIS * lange tijd burgeroorlogen en armoede --> laatste jaren vrede en economisch herstel * resten Mayacultuur

Question 42

Zuid-Amerika Ligging Economie Geografie Natuur

Answer 42

LIGGING * Omringt door Carribische zee, Altantische en grote oceaan * verbonden met Midden-Amerika via het Panama kanaal ECONOMIE * onevenwicht in verdeling rijkdom GEOGRAFIE * Amazone-rivier = 1 na langste rivier ter wereld = 6500 km Andesgebergte Peru --> Atlantische oceaan in Brazilië * Andesgebergte = langste bergketen ter wereld --> Westkust Z-Am NATUUR * Amazoneregenwoud = grootste tropische regenwoud = 5,5 miljoen km² 9 landen - 60% in Brazilië

Question 43

Afrika Algemeen Ligging Natuur Geschiedenis Bevolking

Answer 43

ALGEMEEN * 1 na grootste continent ter wereld (opp. en bevolking) --> 20% vh landopp. * 800 miljoen mensen --> 1/8ste van de wereldbevolking LIGGING * Westkust = Atlantische oceaan * Oostkust = Indische oceaan * NW = straat van Gibralta --> Europa NATUUR * Sahara = grootste woestijn ter wereld --> 1/3 vh continent Toenemende droogte --> uitbreiding naar Sahel * Nijl = langste rivier ter wereld = 6671 km Tanganyikameer --> middellandse zee * Meren 1. Tanganyikameer = 3de grootste zoetwatermeer 2. Victoriameer = 2de grootste zoetwatermeer * Kongobekken = 2de grootste tropisch regenwoud GESCHIEDENIS * Gekoloniseerd ± 2 eeuwen geleden * België: Democratische Republiek Congo (1908–1960) → Na onafhankelijkheid: burgeroorlogen & vluchtelingenstromen BEVOLKING * Bevolkingsspreiding volgt natuurlijke hulpbronnen * 62% woont op het platteland → leegloop naar steden → snelle verstedelijking * Vruchtbaarheidscijfer daalt, maar blijft hoog * Levensverwachting laag door o.a. aids en hongersnood

Question 44

Oceanië LANDEN NATUUR PROBLEMEN

Answer 44

LANDEN * Papoea-Nieuw-Guinea Groot deel bedekt met tropisch regenwoud * Nieuw-Zeeland Bestaat uit 2 grote + meerdere kleine eilanden Maori's = oorspronkelijke bewoners Meeste inwoners = van Britse afkomst * Australië Weinig inwoners (± 20 miljoen) Outback = heet, halfdroog woestijngebied → ongeschikt voor landbouw Aboriginals = oorspronkelijke bevolking NATUUR Groot Barrièrerif (Australië) = Grootste koraalrif ter wereld → Grootste constructie gebouwd door levende wezens * Breedte: Noord: 15 km Zuid: 300 km * Opgebouwd uit: Algen Skeletten van koraalpoliepen PROBLEMEN * 50% van het koraal verdwenen in laatste 30 jaar → Door klimaatverandering * Koraalverbleking: Algen zorgen voor kleur en leven Warmere watertemperatuur → algen afgestoten Te lang weg = koraal sterft

Question 45

Antartica Ligging Klimaat Uniek Bevolking

Answer 45

LIGGING * Continent rond de zuidpool * omringt door zuidelijk coeaan KLIMAAT * Koudste plek ter wereld * bijna volledig bedekt met ijs * 90% van het ijs ter wereld * gem 2200 m dik UNIEK FEIT in tegenstelling tot de zuidpool --> onder de noordpool ligt GEEN land BEVOLKING * geen permanente bewoners = tijdelijke onderzoekers in wetenschappelijk stations