Metody cytologiczne
- pozwalają na mikroskopową ocenę izolowanych komórek, muszą być zweryfikowane badaniem histopatologicznym (analizą całych wycinków tkankowych a nie pojedynczych komórek)
- metoda złuszczeniowa - ocena materiału, do którego komórki same się złuszczają (np. płyn z otrzewnej, mocz) lub mechanicznie złuszczonego za pomocą narzędzi (wymaz, zeskrobiny)
- metoda odbitkowa - odbicie powierzchni przekroju świeżo usuniętego guza na szkiełku podstawowym
- metoda aspiracyjna = biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (B.A.C.) - komórki aspirujemy z głębi zmiany lub guza z pomocą igły i strzykawki
Metody histopatologiczne pobrania materiału
- pozwalają na analizę całych wycinków tkankowych a nie pojedynczych komórek. Umożliwia to ostateczne rozpoznanie zmian patologicznych
- oligobiopsja - otrzymujemy niewielkie wycinki tkankowe z pomocą narzędzi: igła “tru-cut”, automatyczna strzykawka do biopsji, endoskopy
- biopsja chirurgiczna - całkowite lub częściowe wycięcie zmiany: np trepanobiopsja
Zasady pobierania materiału do badań histologicznych
- pobranie materiału do badania powinno nastąpić jak najszybciej po jego usunięciu z ciała/ po śmierci zwierzęcia
- fragment powinien być stosunkowo niewielki - jeden wymiar nie powinien przekraczać 0,5cm
- pobieramy z makroskopowo widocznej strefy wzrostu nowotworu (margines głęboki) lub z granicy linii cięcia (marginesy boczne - informują, czy zmiana została usunięta w całości)
Co powinno zawierać skierowanie na badanie cytologiczne/ histopatologiczne?
- dane o miejscu pochodzenia materiału
- dane id właściciela
- dane id zwierzęcia
- rodzaj materiału (z lokalizacją anatomiczną, topograficzną)
- rozpoznanie kliniczne
- ocena wg klinicznego systemu TNM (nowotwory)
- kierunek badania (cytologiczne/ histopatologiczne/ immunohistochemiczne)
- data pobrania materiału
- dane z wywiadu, dotychczasowe leczenie
- uwagi
- podpis i pieczątka lekarza + środek do kontaktu (nr tel)
Co powinien zawierać raport histopatologiczny?
- dane pacjenta
- dane właściciela
- dane kierującego
- opis makroskopowy otrzymanego materiału
- opis mikroskopowy
- rozpoznanie histopatologiczne
- uwagi - rokowanie, diagnostyka różnicowa, ewentualne sugestie dot. dalszej diagnostyki
- podpis patomorfologa
Zasady opisu zmian nienowotworowych
- narząd/ tkanka
- umiejscowienie, rozmieszczenie i rozmiar zmian
elementy opisu:
- opis zmian w tkance (makro i mikroskopowy)
- elementy komórkowe
- elementy bezkomórkowe - włóknik, przesięk/ wysięk/ obrzęk, wynaczynienia krwi, masy martwicowe itp
- czynnik etiologiczny - bakterie, strzępki grzybni, pasożyty, ciałka wtrętowe
- Rogowacenie nadmierne lub nieprawidłowe
- Hiperkeratoza ortokeratotyczna (hiperkeratosis) - nadmierne rogowacenie naskórka przy zachowaniu fizjologicznego przekształcania komórek - komórki rogowaciejące tracą jądro komórkowe
- Parakeratoza = hiperkeratoza parakeratotyczna (parakeratosis) - nadmierne, przyspieszone i niepełne rogowacenie naskórka, komórki rogowaciejące zachowują jądro komórkowe. Obserwowane najczęściej przy niedoborze cynku przy nieprawidłowym żywieniu (parakeratosis diaetetica)
2.Róg skórny
cornum cutaneum
Pojedynczy twór przypominający prawidłowy róg, wystający ponad powierzchnię skóry
- Modzel
callus
Rozrost warstwy rogowej naskórka, powstały wskutek długotrwałego ucisku. Typowy dla dużych ras psów w okolicy guza łokciowego. Jest niebolesny i fizjologiczny, o ile nie ma torbieli podmodzelowych, w których zbiera się chłonka.
- Nagniot, odcisk
clavus
Praktycznie nie występuje u zwierząt. Ma kształt stożka, który wpukla się w skórę właściwą tworząc ból
6.Rybia łuska
Ichtyosis
Wrodzona, zwykle obejmuje całą powierzchnię skóry lub znaczną jej część. Polega na nadmiernym rogowaceniu całego naskórka, który w postaci łusek pokrywa całą skórę.
7.Łuszczyca
psoriasis
Nadmierne rogowacenie powierzchniowych warstw naskórka przy nadmiernym pobudzeniu warstwy rozrodczej, wskutek czego powstają na skórze łuski.
8.Rogowacenie ciemne
acanthosis nigrans
Rozrost warstwy kolczystej skóry (stratum spinosum) z równoczesnym pojawieniem się dużej ilości melaniny. Najczęściej u psów (predysponowane jamniki)
9.Rogowacenie brodawkowate
acanthoma papillare
Dotyczy wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej koni starszych, bez odkładania barwnika. Przebiega z udziałem wirusów papillomaviridae, wektorem przenoszącym je są muchy.
10.Rogowacenie starcze
keratosis senilis
Dotyczy osobników starszych. Okres nadmiernego rogowacenia naskórka, po czym następuje jego zanik. Może być punktem wyjścia do rozrostu nowotworowego (raka płaskonabłonkowego)
11.Dyskeratoza
dyskeratosis
Nieprawidłowe rogowacenie nabłonka wielowarstwowego płaskiego - powstają tzw perły rogowe -> perły rakowe -> rak płaskonabłonkowy
12.Rogowacenie błon śluzowych
leucoplakia
Rzadka choroba. Ogniskowe zgrubienie nabłonka wielowarstwowego płaskiego błon śluzowych. Ogniska są białoszare, płaskie i dobrze odgraniczone od niezmienionej (lub zgrubiałej) błony śluzowej.
Powstaje najczęściej na tle przewlekłego nieżytu i dotyczą jamy ustnej, przełyku, żołądka, pochwy. W krtani podobne zmiany nazywamy skórzastością krtani (pachyderma laryngis). Czynnikiem sprzyjającym są niedobory wit.A i zakażenia wirusowe
Zasady opisu zmian nowotworowych
typ histologiczny nowotworu
lokalizacja
rozpoznanie patomorfologiczne
Wrzód trawienny żołądka lub dwunastnicy
ulcus pepticum
Proces rozpłynięcia się tkanki nosi nazwę malacji: żołądek (gastromalatio), dwunastnica (duodenomalatio)
Wrzód trawienny to ograniczona martwica błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy, spowodowana trawieniem przez sok żołądkowy.
owrzodzenie
ulcus
Głęboki ubytek zmienionej chorobowo tkanki nabłonka, przekraczający barierę błony podstawnej i wnikający w podścielisko. Poprzedza go martwica nabłonka z niedokrwienia, zapalenia, nowotworu
Skutek - gojenie (z bliznowaceniem), owrzodzenie przewlekłe, perforacja (krwawiący wrzód, bezpośrednie zagrożenie życia -> zapalenie otrzewnej)
Nadżerka
erosio
Powierzchowny ubytek błony śluzowej, nie przekraczający błony podstawnej (brak blizny po wygojeniu)
Martwica kory mózgowej
necrosis cerebrocorticalis, encephalomalatio
Występuje głównie u nieprawidłowo żywionego młodego bydła i owiec (niedobór wit.B1 - tiaminy), najczęściej w okresie zimowym (brak dostępu do zielonki).
Przyczyny niedoboru tiaminy: zaburzenia fermentacji w żwaczu (nagła zmiana karmy, pasza zanieczyszczona, bogata w węglowodany przy niedoborze włókna surowego, terapia antybiotykowa), spożywanie roślin bogatych w tiaminazę (np skrzyp)
Objawy: zaburzenia koordynacji, chwiejność chodu, sztywność karku, ślepota, nadmierne pobudzenie ruchowe, drżenia mięśniowe i konwulsje
Diagnozujemy naświetlając powierzchnię mózgu światłem UV (wznieca autofluorescencję). Różnicujemy z listeriozą, wścieklizną, zatruciem miedzią
Zgorzel
gangrena
Martwica wymagająca specjalnych warunków, przy której w obumarłych tkankach namnaża się flora bakteryjna. Jest efektem działania 2 procesów- martwicy i gnicia
- zgorzel sucha (gangrena sicca)
- zgorzel wilgotna (gangrena humida)
- zgorzel gazowa (gangrena emphysematosa)
Zgorzel sucha
gangrena sicca
Dotyczy skóry i tkanek o małej zawartości wody, z naturalną florą bakteryjną. Pojawia się przy ucisku, odmrożeniach, braku krążenia -> martwica tkanek -> zaczynają się namnażać bakterie.
Zgorzel wilgotna
gangrena humida
Dotyczy narządów dobrze ukrwionych.
Zdarza się na skórze przy odleżynach (decubitus)
W płucach rozwija się przy zachłystowym zapaleniu płuc
W zgorzelowym zapaleniu gruczołu mlekowego
Zgorzel gazowa
gangrena emphysematosa
Odmiana zgorzeli wilgotnej, gdy do organizmu dostaną się bakterie beztlenowe pojawiają się pęcherzyki gazu.
- Clostridium chauvoei (szelestnica)
- Clostridium septicum (obrzęk złośliwy)
Tętniak
aneurysma
Odcinkowe nieprawidłowe rozszerzenie światła tętnicy/ serca połączone z przebudową ścian
Najczęściej lokalizują się w tętnicach krezkowych (u koni), aorcie, sercu i tętnicach mózgowych.
U koni przyczyna to najczęściej larwy słupkowców -> tętniaki robacze (aneurysma verminosa) -> kolki zakrzepowo-zatorowe (colica thrombo-embolica)
Podział tętniaków
- prawdziwy (aneurysma verum) - ścianę tętniaka stanowi ściana tętnicy
- rzekomy (aneurysma spurium) - pozanaczyniowy, który przez ubytek ściany tętnicy komunikuje się z jej światłem
- rozwarstwiający = śródścienny (aneurysma dissecans) - w następstwie pęknięcia błony wewnętrznej tętnicy, przemieszczenia krwi do jej błony środkowej -> wytworzenie w niej kanału naczyniowego
Powikłania tętniaków
- pęknięcie i krwotok (np do jamy otrzewnowej)
- ucisk na okoliczne strukturyj
- zamknięcie światła naczynia powyżej tętniaka
- zator materiałem zakrzepowym z tętniaka
Żylak
varix
Nieregularne poszerzenie naczyń żylnych na przemian z ogniskowymi zwężeniami, zaburzeniami funkcjonowania zastawek i zastojem krwi.
Jest odpowiednikiem tętniaka w żyle, najgroźniejszym powikłaniem jest jego pęknięcie. Najczęściej lokalizuje się w :
- przełyku (varices oesophagi)
- odbycie (varices haemorrhoides)
- powrózku nasiennym (varices funiculi spermatici)
- kończynach - u ludzi
Prawidłowe pH płynów ustrojowych
7,36-7,44
Kwasica
obniżenie pH płynów ustrojowych poniżej 7,36, poniżej 7,0 powoduje smierć
Zasadowica
Wzrost pH płynów ustrojowych powyżej 7,44, powyżej 7,8 powoduje śmierć zwierzęcia
Kwasica metaboliczna
- wywołana nieprawidłowością przemian metabolicznych, np przy: uporczywych biegunkach, niewydolności nerek, cukrzycy z ketozą, chorobach infekcyjnych
- organizm dąży do wyrównania powstających wahań przez zwiększenie intensywności oddychania (wydalanie nadmiaru CO2) i przywrócenie właściwego stosunku między HCO3- i H2CO3
Kwasica oddechowa
- powstaje wskutek wzrostu stosunku H2CO3 do HCO3-
- pojawia się w chorobach układu oddechowego, np zapaleniu płuc, rozedmie pęcherzykowej płuc, zastoju żylnym w płucach (niewłaściwa wymiana gazowa)
Zasadowica metaboliczna
- wzrost stosunku HCO3- do H2CO3
- pojawia się przy uporczywych wymiotach (utrata nadmiaru HCl), nadmiernej utracie K, niedrożnościach PP głównie u bydła (!), po zabiegach operacyjnych
Zasadowica oddechowa
- zmniejszenie stężenia H2CO3
- przy hiperwentylacji (np przy gorączce i zaburzeniach nerwowych)
Nieprawidłowości w budowie ścian naczyń krwionośnych
- arteriosclerosis = stwardnienie tętnic - pogrubienie i utrata elastyczności tętnic
- atheromatosis = kaszowatość tętnic - odkładanie się lipidów i powstawanie kaszowatych złogów w ścianie naczynia
- atherosclerosis - współistnienie ognisk kaszowatych i stwardnienia naczyń - miażdżyca tętnic
Budowa naczyń krwionośnych
- tunica intima - błona wewnętrzna
- tunica media - błona środkowa
- tunica externa - błona zewnętrzna (przydanka)
Miażdżyca tętnic
- Przewlekła postępująca choroba zapalno-zwyrodnieniowa tętnic
- powstawanie płytek miażdżycowych (ognisk kaszowatych), zwężenie światła tętnic, osłabienie ściany naczynia
- przyczyny: hipercholesterolemia, nadciśnienie tętnicze, reakcje immunologiczne, toksyny i infekcje
- u zwierząt znaczenie ma wiek, żywienie, uszkodzenia śródbłonka naczyń, choroby wątroby i nerek i inne. Najczęściej dotyczy brzusznego odcinka aorty!
- powikłania: zmniejszenie przepływu krwi przez naczynie, powstanie zakrzepów, krwotok do blaszki miażdżycowej, osłabienie ściany naczynia (-> tętniak), zwapnienie
Patogeneza miażdżycy
- uszkodzenie śródbłonka naczyniowego -> uwolnienie czynników mitogennych (stymulujących procesy naprawcze) -> proliferacja uszkodzonego śródbłonka i miocytów mięśniówki tętnicy, które to zaczynają gromadzić i odkładać lipidy z krwi -> powstaje blaszka miażdżycowa (atheroma, ognisko kaszowate) w ścianie -> pojedyncze blaszki mogą się ze sobą zlewać i powodować zaburzenia przepływu krwi
Budowa blaszki miażdżycowej
cześć rdzenna: masy kaszowate (cholesterol), komórki fagocytujące cholesterol (m.in. miocyty mięśniówki + makrofagi), złogi wapnia
cześć włóknista: miocyty gładkie, macierz pozakomórkowa
