Le Corbusier Flashcards
(14 cards)
Le Corbusier
(pseudonim Charlesa Edouarda Jeannereta, 1887-1965), Szwajcara z pochodzenia, który od 1917 mieszkał stale w Paryżu. Zrazu obok architektury zajmował się malarstwem i teorią sztuki, czego rezultatem było sformułowanie tez puryzmu, ale w początku lat 20. jego zainteresowania skupiają się głównie na budownictwie i wraz z kuzynem Pierre Jeanneretem rozpoczyna żywą działalność, bezkompromisową w swej „nowoczesności” (Dom Ozanfanta, 1923). Kapitalną zasługą Corbusiera jest zwrócenie uwagi na urbanistykę jako na ważną gałąź architektury. Ale wiele jego pomysłów urbanistycznych było tak zuchwałych, że trudno było je przyjąć do realizacji.
Właściwie C.E. Jeanneret, 1887-1965, uczeń A. Perreta (Pa (Paryż) i P. Behrensa (Berlin), pod wpływami F.L. Wrighta, H. van de Velda, E. Freyssineta. Budow-le m.in. we Francji, Rosji, Niemczech, Brazylii, północnej Afryce, Japonii. Architekt, malarz i rzeźbiarz, zapalony publicysta. W jego czasopiśmie „L’Esprit Nouveau”, 1920, i książce „Vers une architecture”, 1923, osiągnęły kulminację idee futuryzmu, Deutscher Werkbundu, ugrupowania De Stijl i rosyjskiego konstruktywizmu. Silne zaangażowanie w sprawy socjalne zaowocowało projektami masowej produkcji domów mieszkalnych wg pięciopunktowego planu (1925):
- wolno stojące podpory
- swobodny plan (por. Wright, 382*)
- ściany niezależne od szkieletu konstrukcyjnego
- fasady kurtynowe (ściany osłonowe), szerokie okna
- płaskie dachy z ogrodami.
Po 1947 architekt projektuje również budowle mniej doktrynalne, bardziej poetyckie, jak np. kościół pielgrzymkowy w Ronchamp, o rzeźbiarskich formach i dowolnie rozrzuconych otworach okiennych.
program kształtowania budynku
Niebawem (1926), wykorzystując właściwości konstrukcji betonowych, określa swój program kształtowania budynku: powinien być wzniesiony na słupach i mieć swobodny układ wnętrz, oświetlonych przez pasma wydłużonych poziomo okien, zajmujących całą elewację domu. Płaski dach i ziemia pod budynkiem miały (rzekomo) zwiększać powierzchnię zieleni w mieście.
Temperament twórczy, pomysłowość i pasja polemiczna wysuwają wkrótce Le Corbusiera na czoło awangardy europejskiej. To on rzuca hasło „dom to maszyna do mieszkania”, zyskując opinię bezdusznego funkcjonalisty,
jednak pełny tekst tej wypowiedzi brzmi: „Dom ma dwa cele. Przede wszystkim jest to maszyna do mieszkania, jeżeli można tak rzec, maszyna przeznaczona, aby dostarczyć skutecznej pomocy do szybkiej i dokładnej pracy, maszyna gorliwa i uprzedzająca, stworzona dla zaspokajania wymagań: wygodna. Lecz jest to również miejsce przydatne do rozmyślań i wreszcie miejsce gdzie istnieje piękno, które przynosi ukojenie ducha, niezbędny spokój. Nie utrzymuję, że sztuka ma być pożywieniem dla wszystkich, mówię po prostu, że pewnym umysłowościom dom powinien dawać wrażenie piękna. To, co dotyczy celów praktycznych domu, wnosi inżynier, to co dotyczy zadumy, ducha piękna, panującego porządku podpory tego piękna, to będzie architektura, a więc praca inżyniera z jednej strony, architekta z drugiej” (1925).
Wielkie gmachy publiczne to inny temat zainteresowań Le Corbusiera,
którego dziełem jest projekt konkursowy Pałacu Narodów w Genewie (1927-28), budynek Centrosojuzu w Moskwie (1928-33), piękny dom studentów szwajcarskich w paryskim miasteczku uniwersyteckim (o pełnym prześwicie w parterze, 1930-32) i schronisko Armii Zbawienia w Paryżu (1930-32).
Radykalne rozwiązania architekta często budziły sprzeciwy użytkowników.
W istocie wiele można by im od strony funkcjonalnej zarzucić, jednak zawsze były rewelacjami plastycznymi.
Le Corbusier, Unité d’habitation (Jednostka mieszkaniowa) w Marsylii
(1947-52) potężny wydłużony blok o układzie korytarzowym z dwukondygnacyjnymi mieszkaniami, sklepami, ulicą wewnętrzną”. Do opracowania tego budynku Le Corbusier zastosował przez siebie stworzony modulor, czyli system wymiarowania oparty na proporcjach złotego podziału i wymiarach człowieka wzrostu 6 stóp (183 cm). Jedną z wątpliwych tez urbanistycznych Le Corbusiera była propozycja skupienia ludności w bardzo dużych budynkach po 1200-2000 mieszkańców. Unité d’Habitation w Marsylii, 1952, z apartamentami półtora-poziomowymi, każdy po 2,26 m wysokości, zachodzącymi jeden na drugi i wychodzącymi na centralny korytarz. Jednostką miary jest „modulor”* (1951).
Le Corbusier, Chandigarh
W 1951 powierzono mu opracowanie planu Chandigarhu, nowej stolicy Pendżabu w Indiach. Jest to głęboko przemyślany układ dzielnic, sektorów mieszkalnych i zróżnicowanej funkcjonalnie sieci ulic. Ośrodek miasta stanowi bogato i różnorodnie ukształtowany zespół budynków rządowych.
Le Corbusier, Kaplica Notre Dame du Haut w Ronchamp
Wybitnym dziełem, które powstało w ostatnim okresie życia twórcy jest kaplica Nôtre-Dame-du-Haut na wzgórzu w Ronchamp (1954) o krzywolinijnych, ekspresyjnych kształtach i nieregularnie rozłożonych maleńkich okienkach, przekryta dachem wygiętym jak fantazyjny kapelusz dziwnego grzyba. Dalekie jest to od zasad „stylu międzynarodowe-go” (który w końcu lat 50. zaczyna wyraźnie zamierać) lub nawet architektury .,racjonalnej”; jest natomiast doskonałym rozwinięciem możliwości, zawierających się w materiale, jakim jest beton zbrojony i otwiera drogę licznym następcom.
Funkcjonalizm w najbardziej typowej formie występuje w projektach i teoriach Le Corbusiera.
Architekt ten wyszedł od protestu przeciwko nieludzkim warunkom mieszkaniowym w dziewiętnastowiecznych miastach przemysłowych oraz marzenia o “zielonym mieście”, wciąż rozumianym jako konkretyzacja koncepcji otwartej przestrzeni. Le Corbusier nie akceptował jednak w pełni idei miasta-ogrodu, a jako alternatywę proponował pionowe miasto-ogród, czyli bardzo wielką unité d’habitation, otoczoną wolną przestrzenią. Było to ujęcie w nowej formie niektórych własności i tożsamości tradycyjnej wioski, równocześnie zaś przywrócenie “podstawowych radości”: światła słonecznego, przestrzeni i zieleni. Unité była pomyślana jako “typ”, można ją jednak było dostosowywać do warunków lokalnych, a Le Corbusier zawsze planował swe osiedla w relacji do krajobrazu, ogólnie, przyrody. W wyniku tego jego koncepcja łączy w sobie cechy ogólne i szczegółowe w nowy, obiecujący sposób.
Le Corbusier nie wierzył jednak, że duże jednostki mieszkalne, swobodnie rozmieszczone w zielonej przestrzeni, stworzą miasto.
“Miasta to zjawiska biologiczne. Mają serca i organy niezbędne dla ich wyspecjalizowanych funkcji”. Określając podstawowe funkcje miejskie jako “mieszkanie, praca, kształcenie ciała i umysłu, komunikacja”, Le Corbusier wprowadzał centrum miejskie jako element miasta, tak samo jak inne, pomniejsze rozwinięcia mieszkania. Szczególnie ważna jest sformułowana przez niego idea zróżnicowanego ruchu, która przede wszystkim zakłada oddzielenie. komunikacji pieszej od samochodowej. Idea ta miała na celu nie tylko względy praktyczne, ale wychodziła z założenia, że różne prędkości wymagają różnych rytmów, a zatem potrzebują różnych rodzajów przestrzeni. Le Corbusier zastosował swe ogólne zasady do trzech podstawowych typów osiedli ludzkich: „jednostki produkcji rolnej”, “linearnego miasta przemysłowego” oraz “radialnokoncentrycznego miasta społecznego”. Wszystkie one miały być miejscami o określonej strukturze, połączonymi drogami. Ponadto wypracował wizjonerskie plany dla kilku istniejących miast, w których zasady i warunki miejscowe współdziałają w różny sposób. Szczególnie wyrazistą ilustracją jego idei jest projekt dla Nemours na północnym wybrzeżu Afryki (1934 r.).
Niestety Le Corbusier nie miał okazji zrealizować żadnego ze swych projektów.
Dopiero w latach 1947-52 zbudował w Marsylii unité d’habitation; ponieważ jednak budynek pozostał wyizolowanym elementem, nie oddaje on w pełni idei miasta jako organizmu biologicznego. Nie czynią tego również niemieckie Siedlungen z tamtych lat, jak na przykład Siemensstadt w Berlinie (1929 r.). zaprojektowany przez Gropiusa. Osiedle to przytacza się zazwyczaj jako przykład niepowodzenia urbanistyki funkcjonalistycznej, ponieważ Gropius, nadmiernie skupiony na związkach między nasłonecznieniem a rozmieszczeniem budynków, stworzył dość sterylny układ miejski, złożony z równoległych rzędów budynków mieszkalnych. Pomimo tego, zasady i wizje Le Corbusiera pozostają prawdziwie wielkim wkładem w rozwój nowoczesnego, humanistycznego miasta.
Już w 1914 r. Le Corbusier wysunął podstawową koncepcję swobodnego rzutu w związku z domami Domino.
“Stworzyliśmy zatem sposób budowania strukturę szkieletową - która jest całkowicie niezależna od funkcjonalnych wymagań planu domu […] pozwala na wiele wariantów dyspozycji wnętrza i na każde możliwe potraktowanie światła na fasadzie”. Uznał w ten sposób naturalny związek między konstrukcją szkieletową a otwartą przestrzenią, umożliwiając coś, co dotychczas intuicja podpowiadała jedynie kilku pionierom.
5 points d’une architecture nouvelle (1926 r.).
Wymienił w nich konkretne zalety nowego podejścia, tym samym definiując ogólne cechy obiektu funkcjonalistycznego. Podpory unoszą budynek nad poziom ziemi, dzięki czemu zostaje zachowana ciągłość przestrzenna i swobodna komunikacja; ogród na dachu oddaje nam teren utracony pod budynkiem i łączy go z otaczającym krajobrazem; swobodny rzut uniezależnia od siebie kondygnacje i umożliwia znaczące i ekonomiczne wykorzystanie przestrzeni; pasy okien sprawiają, że przestrzeń jest otwarta i łączy się z przyrodą na zewnątrz; i w końcu swobodna elewacja przekształca pełną ścianę w osłonę, którą można dowolnie otwierać i zamykać. Le Corbusier zastosował te zasady w głównych swych dziełach, powstałych pod koniec lat dwudziestych. Wynikające z nich rozwiązania wpływają na ogólny charakter architektury Weissenhofsiedlung (1927 r.), Palais des Nations w Genewie (1927-28), willi Savoye w Poissy (1928-29) i Pavillion Suisse w Paryżu (1930-32). Co więcej, połączył określenie zasad z rozwinięciem typów. Maison Citrohan (by nie powiedzieć “Citroen!”) z 1921 r. stanowiła punkt wyjścia do długich badań nad standardowym mieszkaniem, uwieńczonych projektem unité d’habitation w Marsylii, gdzie dwa apartamenty o podwójnej wysokości obsługiwane są przez jeden korytarz na każde trzy kondygnacje. Dążenie do typów ilustruje także spiralne muzeum, którego koncepcja po raz pierwszy pojawiła się w 1929 г.
Le Corbusier , Willa Savoye w Poissy
Zbudowana w latach 1928-31 willa Savoye w Poissy od samego początku stała się klasycznym przykładem architektury funkcjonalistycznej. Le Corbusier (1887-1965) zilustrował w niej swoich pięć punktów, tworząc dzieło o niezrównanej sile i poetyckich walorach. Tekst, towarzyszący prezentacji willi w Oeuvre Complète 1929-1934 wykazuje, że i cele, i środki były głęboko przemyślane. Na projekt w zdecydowany sposób wpłynęło dążenie architekta do połączenia strukturalnego rygoru i przestrzennej swobody, a także szczególne własności terenu oraz konieczność zapewnienia dojazdu samochodem. Dla uzyskania lepszego widoku oraz ze względu na zawilgocenie terenu, główną bryłę budynku uniesiono na podporach. Dzięki temu poziom parteru można było wykorzystać jako podjazd, obiegający hol wejściowy i przestrzenie użytkowe. Ruch samochodu narzucił ogólną symetrię planu. Wejście umieszczono na osi podłużnej, pośrodku łukowo poprowadzonej, szklanej ściany, biegnącej wzdłuż podjazdu i wskazującej na jego dość reprezentacyjny charakter. W samym środku willi biegnie w górę wspaniała rampa, łącząca trzy poziomy. Le Corbusier daje tu przekonującą, nowoczesną interpretację funkcji przybycia, równocześnie integrując wymiar pionowy ze swobodnym rzutem. Dotychczas swobodny rzut był równo znaczny z przezroczystością lub swobodnym ruchem na płaszczyźnie poziomej. W willi Savoye mamy do czynienia z przestrzenią trójwymiarową, czyli nową, symboliczną wolnością. Odczuwamy ją w ramach równie symbolicznego porządku nauki i technologii; możemy nawet powiedzieć, że dzięki temu porządkowi. Le Corbusier pisał zatem: W tym domu napotykamy prawdziwą architektoniczną promenade, oferującą prospekty widokowe, nieustannie zmienne i nieoczekiwane, nawet zaskakujące. Ciekawe, że tyle różnorodności uzyskano właśnie wtedy, gdy przyjęto rygorystyczny z projektowego punktu widzenia układ słupów i belek, Rampa prowadzi na główną kondygnację, stanowiącą mistrzowskie ćwiczenie w przestrzennej adaptacji do różnych funkcji, a następnie do “solarium” na dachu, gdzie miękko poprowadzona ściana stanowi syntezę swobody, prywatności i kontaktu z otaczającym krajobrazem. Szczególnie znaczącym detalem jest otwór w ścianie, biegnącej na wprost wchodzącego do solarium człowieka. Oznacza to, że rampa nie tylko prowadzi na dach, ale i w otwartą przestrzeń oraz sprawia, że architektoniczny temat drogi staje się żywą rzeczywistością. Przestrzenne bogactwo i dynamizm willi Savoye ujęto w niemal kwadratowej bryle, co pozwoliło Le Corbusierowi spełnić dwa podstawowe zamiary: pragnienie przestrzennej swobody i dążenie do formy elementarnej. Długie, ciągłe otwory wskazują na swobodny rzut wnętrza, ale ogólny wygląd zewnętrzny cechuje klasyczna czystość. W Vers une architecture Le Corbusier nazywał sześcian, stożek, koło, walec i piramidę “wielkimi formami pierwotnymi”, mówiąc także: “architektura to mistrzowska, właściwa i wspaniała gra brył w świetle, Willa Savoye wyraża zatem żywione przez oświeconego człowieka pragnienie powrotu do podstawowych prawd. Platońskie bryły, jako archetypowe abstrakcje, odwołują się do ogólnych właściwości przyrody, a ich znaczenie jest wybitnie publiczne. Prosta główna bryła willi Savoye pozwala zintegrować dom z otoczeniem przyrodniczym i miejskim, podczas gdy wnętrze konkretyzuje topologiczne związki strefy prywatnej. Znaczenie willi polega na połączeniu tych dwóch charakterów, co zauważył Venturi: „jej surowa, niemal kwadratowa forma zewnętrzna otacza skomplikowaną konfigurację wnętrza, dostrzeganą przez otwory i z wysuniętych części, umieszczonych powyżej”. Jej porządek wewnętrzny mieści różne funkcje domu, domowej skali i częściowej tajemnicy, zawartej w poczuciu prywatności. Porządek zewnętrzny wyraża jedność idei domu w łatwej skali, odpowiedniej dla zielonego pola, nad którym się wznosi, i być może miasta, którego pewnego dnia stanie się częścią “.
