Ludwig Mies van der Rohe Flashcards
(4 cards)
Ludwig Mies van der Rohe
Wybitnym przedstawicielem „stylu międzynarodowego” był też trzeci z kolejnych dyrektorów Bauhausu Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969), który bryłę budynku chętnie doprowadzał do najprostszego kształtu prostopadłościanu. W 1937 Mies van der Rohe, autor pomnika Karola Liebknechta i Róży Luxemburg w Berlinie (1926), musiał emigrować z Niemiec. Jego dziełem w USA są świetne wieżowce mieszkalne Lake Shore Drive w Chicago (1950-55) i wieżowce Seagram w Nowym Jorku (1956/58), osłonięte jakby przezroczystą membraną ze szkła i okładzin ujętych w obojętną, modularną siatkę metalową. Wszystko co zdziałał, potwierdza jego credo estetyczne oparte na zasadach umiaru, wstrzemięźliwości oraz piękna proporcji. Był przekonany, że architektura nie ma nic wspólnego z wynajdywaniem nowych formuł; nie jest to pole do zabawy ani dla małych, ani dla dużych dzieci”.
Mies van der Rohe, drugi główny przedstawiciel architektury funkcjonalistycznej, w jeszcze większym stopniu niż Le Corbusier skupił się na wypracowaniu typów i zasad.
W latach 1919-24 stworzył pięć projektów budynków biurowych i domów jednorodzinnych. Każdy projekt to koncepcja „typowa”, opracowana możliwie jak najbardziej ekonomicznymi środkami. Mies usiłuje w nich określić zasadnicze cechy amerykańskich prototypów. Pierwsze dwa projekty to drapacze chmur, a trzeci jest horyzontalnym budynkiem o ciągłej powierzchni kondygnacji, przez co przypomina dom towarowy Carson-Pirie-Scott, zaprojek-towany przez Sullivana. Dwa ostatnie to domy, w których wyraźnie dostrzega się nawiązanie do stosowanego przez Wrighta planu w kształcie krzyża. (Później Mies zajął się także problemem hali oraz rozwinął osobny typ domu z dziedzińcem). W obu drapaczach chmur budynek zredukowany jest do szkieletowej konstrukcji, otoczonej wyłącznie szklaną ścianą osłonową. Mies wyjaśnił swe intencje w 1922 r., co wskazuje, że punktem wyjścia była dla niego nowa technologia, szczególnie zaś konstrukcja szkieletowa ze stali i szkła: „Drapacze chmur ujawniają swój śmiały układ konstrukcyjny podczas budowy… Gdy zamontuje się ściany zewnętrzne, system konstrukcyjny podstawa wszelkiego artystycznego projektu zostaje ukryty w chaosie nic nie znaczących, trywialnych form… Najdokładniej możemy zobaczyć nowe zasady strukturalne, gdy zamiast zewnętrznych ścian zastosujemy szkło. Jednak w dwóch projektach domów szkielet nie występuje w ogóle, zaś największą wagę przypisuje się problemowi ciągłości przestrzennej. W Ceglanym Domu (1923 r.), długie, ukierunkowane ściany à la Wright są oddzielone i zestawione, definiując płynną przestrzeń, która nigdzie nie uspokaja się całkowicie. W późniejszych pracach Mies rozwinął swą metodę w systematyczną gramatykę artykulacji przestrzennej. Decydującym krokiem okazał się Pawilon w Barcelonie (1929 r.), gdzie definiujące przestrzeń osłony połączono z regularnym, stalowym szkieletem, porządkującym swobodny rzut; jest to synteza dwóch głównych innowacji dziewiętnastowiecznych: otwartego, powtarzalnego porządku konstrukcji szkieletowej oraz płynnej, ale artykułowanej przestrzeni Franka Lloyda Wrighta. Syntezę tę przewidział Le Corbusier, a do logicznego zakończenia doprowadził ją Mies van der Rohe. Mies w pełni rozumiał znaczenie swego osiągnięcia; według jego słów: „Swobodnego rzutu i klarownej konstrukcji nie można rozdzielić. Konstrukcja to kręgosłup całości, umożliwiający swobodny rzut. Bez tego kręgosłupa, plan nie byłby swobodny, lecz chaotyczny, a zatem pełen zahamowań”.
Ludwig Mies van der Rohe, Pawilon niemiecki na wystawie w Barcelonie (1929)
Projektem z wczesnego okresu jego działalności był pawilon niemiecki na wystawie w Barcelonie (1929), programowa manifestacja nowego stylu. Tradycyjne podziały wnętrza zostały tam rozbite, natomiast wprowadzono układ wolno stojących ścian parawanowych ekranów. Elementy konstrukcji z polerowanej stali i wykładziny ze szlachetnych materiałów kamieniarskich dopełniały doskonałości kompozycji.
Ludwig Mies van der Rohe, Dom Tugendhatów w Brnie
Dom Tugendhatów w Brnie jest dla Miesa van der Rohe (1886-1969) tym, czym willa Savoye w twórczości Le Corbusiera. Podczas gdy dwa inne wczesne arcydzieła Miesa - Pawilon Barceloński i dom na Berlińskiej Wystawie Budowlanej w 1931 r. były studiami teoretycznymi, dom Tugendhatów stanowi rozwiązanie konkretnego zadania budowlanego i pokazuje, jak zasady Miesa można dostosować do złożonych funkcji mieszkania. Dom zbudowano na pochyłej działce, z wejściem na poziomie górnej kondygnacji mieszczącej sypialnie. Schody prowadzą w dół, do salonu, połączonego przez taras i szerokie schody z leżącym niżej ogrodem. Plan jest złożony i w kilku ważnych aspektach odbiega od tego, co zwykło się uważać za ideał Mie-sa: zwykłego, prostokątnego szklanego pudełka, umieszczonego na poziomej platformie. Dom Tugendhatów określano zatem mianem „kompromisu”27, ale osąd ten jest krzywdzący. Dom należy trakto-wać raczej jako szczególnie bo-gate ćwiczenie w artykulacji przestrzeni, ilustrujące możliwości, zawarte w meto-dzie Miesa.
Z ulicy dom wygląda na niski, rozcią-gnięty w poziomie budynek. Górna kon-dygnacja składa się zasadniczo z trzech, przestrzennie wyodrębnionych bryl. W jednej znajduje się sypialnia właścicie-li, w drugiej sypialnie dzieci, w trzeciej -garaż i mieszkanie szofera. Bryly potrak-towano jak pudełka, z oknami w formie otworów w ścianie, wyrażające stosunko-wo zamknięty i prywatny charakter po-mieszczonych w nich funkcji. Zestawione są jednak w taki sposób, że zachodzą na siebie i wskazują na plynną prze strzeń wnętrza. A zatem pudełka mają funkcję przestrzenną, analogiczną do funkcji wolno stojących ścian w Pawilo-nie Barcelońskim, tylko że tutaj ściany stały się grube i płytkie28. W domu Tugendhatów przestrzeń między pudel-kami prowadzi od wejścia aż na taras, na wpół przekryty dachem łączącym pudełka i częściowo spoczywającym na stalowych kolumnach, stanowiących kontynuację systemu konstrukcyjne-go głównej kondygnacji. Wchodząc do domu, trzeba przejść wzdłuż mięk-kiej, szklanej ściany, dzięki której prze-strzeń wewnętrzna i zewnętrzna zlewa-ją się w miejscu ich funkcjonalnego połączenia.
Główna kondygnacja składa się z bar-dzo dużej, otwartej przestrzeni pobytu dziennego, oraz bardziej zamkniętej czę-ści kuchennej. Przestrzeń pobytu dzien-nego jest artykułowana prostą ścianą z onyksu i krzywolinijnie poprowadzoną ścianą z hebanu z Makasar; razem dzie-lą one przestrzeń na cztery podporząd-kowane strefy: pokój dzienny, jadalnię, pracownię i hol. Pracownia umieszczona jest w najbardziej wewnętrznej części i ma charakter na wpół zamkniętej „kie-szení”, natomiast pokój dzienny i jadal-nia otwierają się na krajobraz dzięki cią głym, szklanym ścianom, które za naci-śnięciem guzika mogą wsunąć się w podłogę. Boczna szklana ściana jest podwójna, a przestrzeń pośrednia zawie-ra szklarnię, przez cały rok dostarcza-jącą zieleni. Zamknięcie i podział głów-nej przestrzeni można regulować prze-suwnymi kurtynami. Dla uchwycenia mie-sowskiej artykulacji przestrzeni ważne jest zrozumienie, jak połączono różne typy ścian, bowiem wszystkie złącza i detale są funkcją kompozycji prze-strzennej i wyrażają ogólną, fundamen-talną koncepcję otwartej przestrzeni 29. Określające przestrzeń elementy są tak-że starannie powiązane ze szkieletem konstrukcyjnym, który na całym głównym poziomie tworzy regularny rytm. Chromo-wane kolumny o przekroju w formie krzy-ża wyrażają precyzję i ogólną otwartość układu. Poświadczają w ten sposób stwierdzenie Miesa, że czysta” konstruk cja umożliwia wprowadzenie swobodne-go rzutu, czyli czyni go znaczącym. W domu zbudowanym na Berlińską Wy-stawę Budowlaną w 1931 r. Mies w szcze-gólnie przekonujący sposób zademon-strował połączenie czystej konstrukcji i swobodnego rzutu, natomiast w projek-towanych w latach trzydziestych domach z dziedzińcami stosował tę zasadę do przeważnie zamkniętych organizmów na stosunkowo małych miejskich działkach. Jego późniejsze, już powojenne domy wykazują rosnące zainteresowanie pro-blemem artykułowanej konstrukcji (dom Farnsworth, od 1946 r.), ale zasadnicza koncepcja pozostaje ta sama.
