lever & leverfunctietesten Flashcards
(75 cards)
1
Q
anatomie & histologie lver
A
- aanvoer bloed via arteria hepatica (20%) & vena porta (80%)
- 1500ml/min bloed door lever = 1/4 hartdebiet
- stoffen & metabolieten verlaten lever via leverader of gal (duodenum)
2
Q
hepatocyten
A
- 2 belangrijke functies
- afbreken & opbouwen belangrijke stoffen
- meer wateroplosbaar maken endogene & exogene stoffen
3
Q
kupffercellen
A
- behoren tot RES (milt, beenmerg & lever)
- fagocytose RBC
- Hb > bilirubine
4
Q
functie lever
A
- bloed in darmen circuleert bevat bijna alle voedingstoffen
> AZ
> monosachariden
> korte vetzuurketens
> mineralen
=> nr poortader > lever > hepatocyten - hepatocyten ontvangen voedingsstoffen & verwerken ze
- via leverader nr circulatie of via gal nr duodenum
- chylomicronen opgenomen via lymfevaten
5
Q
anabole functie
A
opbouw:
- nieuwe AZ
- EW, behalve gamma-globuline
- cholesterol, CE, vetzuren, FL, endogene TG, lipoproteinen
- glucose uit andere monosachariden, uit AZ & glycerol (TG)
- glycogeen uit glucose
6
Q
katabole functie
A
afbraak:
-AZ
- lipiden (vetzuren, cholesterol & TG)
- glucose & glycogeen
- hormonen
- geneesmiddelen
7
Q
H2O-oplosbaarheid doen verhogen
A
door oxidatie, reductie, acetylatie, hydroxylatie, dealkylatie, sulfatatie & glucuronidatie > excretie via nieren of gal
8
Q
koolhydratenstofwisseling
A
- hepatische interconversie van monosachariden tot glucose
- glycolyse & glycogenese onder stimulatie insuline
- glycogenolyse onder stimulatie glucagon & andere hormonen
- gluconeogenese onder stimulatie adrenaline, glucocorticoïden, groeihormonen & glucagon
9
Q
eiwitstofwisseling
A
- transaminering & desaminering AZ (ALT & AST)
- synthese alle eiwitten behalve Ig
10
Q
lipidenstofwisseling
A
- fosfolipiden
- cholesterol & CE
- vetzuren(VZ) & triglyceriden (TG)
- lipoproteïnen (LP)
in lever
- synthese FL, cholesterol, CE, VZ, endogene TG & LP
- afbraak =/= lipiden (cholesterol, VZ & TG)
11
Q
fosfolipiden
A
- nodig voor structuur & metabolisatie LP en structuur celmembranen & CZS
- zijn lipiden veresterd met fosfaat & fosfaat veresterd met hydrofiele structuur
p47 dia 10
12
Q
cholesterol
A
-in lever & andere plaatsen in lichaam gevormd
- in lever gemetaboliseerd tot glazuren
- in lever veresterd met poly-onverzadigd VZ tot CE
13
Q
vetzuren VZ & triglyceriden TG
A
- acetyl-CoA > VZ > endogene TG > VZ
- VZ > acetyl-CoA > krebs cyclus
-> oxidatie, afbraak > energie
14
Q
lipoproteïnen
A
= associatiecomplexen lipiden & proteïnen
- lipide: TG, FL, cholesterol & CE
- proteïne: apo(lipo)proteinen
-> dankzij lipoproteinen transport wateronoplosbare lipidecomponenten mogelijk in bloed
15
Q
tekening lipideproteinen
A
p47 dia 12
16
Q
vitaminestofwisseling
A
- absorptie vetoplosbare vit (ADEK) gedeeltelijk
- vit B12, vit A&D in lever opgeslagen
- vit K-afhankelijke stollingsfactoren in lever geproduceerd
17
Q
detoxicatie
A
- stoffen in lever gemetaboliseerd > meer wateroplosbaar om te excreteren
-> endogene stoffen: NH3, steroïd & thyroïdhormonen, bilirubine
-> exogene stoffen: GM - in vele gevallen ontgiftiging van lichaam (soms giftiger/activer)
18
Q
NH3
A
- vrij bij desaminering AZ & andere stoffen
- toxisch CZS
- via 2 biochemische processen in lever > minder tox stoffen
-> NH3 > ureum (ureumcyclus)
-> NH3 + glutamaat > glutamine
19
Q
metabolisatie van:
A
- steroïdhormonen: ox, red, methylatie, alkylatie, glucuronid, sulfatatie
- thyroïdhormonen
- bilirubine: glucuronide
- geneesmiddelen: ox, red, hydroxylatie, dealkylatie, sulfatatie, glucuronidatie
20
Q
galsecretie
A
- geproduceerd & uitgescheden door lever
- waterige oplossing
-> 95% water
-> galpigment: gekleurde afbraakproduct heem
-> galzouten: emulgatoren > emulgeren vetstoffen in darm - cholesterol
21
Q
galzuren/galzouten
A
- in lever gesynthetiseerd
- uit cholesterol
- uitgescheiden in galkanalen
- gal opgeslaan in galblaas
- voorraad galzouten circuleerd >6/dag
- kleine hoeveelheid uitgescheden via feaces
22
Q
voedsel in duodenum
A
- galblaas trekt samen
- gal in duodenum
- galzouten vormen micellen met vetter voedselbestanddelen
-> enzymen bereiken vetten
-> vetten gemakkelijker geabsorbeerd door enterocyten > galzouten vrij & ondergaan EHC (enterohepatische circulatie)
23
Q
EHC
A
- verstoring > minder galzouten, micellen & malabsorptie vetten
- stoffen via lever > gal > dunne darm > vena porta > lever > gal > dunne darm > …
24
Q
cholesterol
A
- 2 bronnen
> exogene holesterol van voeding
> endogene cholesterol van lever - excretie door lever
> deel gemetaboliseerd tot galzuren
> deel vormt moleculair complex galzouten > galblaas > duodenum
25
overloop cyclus metabolisme bilirubine
p51 dia 21
26
metabolisme bilirubine
- urobilinogeen (kleurloos) & beetje bilirubine DG (oranje-geel)
-urobilinogeen > ox > urobiline (oranje-bruin)
- urobiline en billirubine uitgescheiden via feaces
- bilirubine & metabolieten gekleurd > pigmenten (door uitgebreid geconjugeerd systeem dubbele bindingen > licht uit zichtbaar golflengte gebied absorberen
27
totale bilirubine
- verschillende vormen bilirubine
1) geconjugeerde bilirubine = bilirubine(D)G, wateroplosbaar
-> in bloed zwak proteïn gebonden
2) omega-bilirubine = covalente bilirubine, irreversible gekoppeld in bloed op albumine
=> deze samen = direct bilirubine
3) niet-geconjugeerd bilirubine, wateronoplosbaar
-> in bloed sterk gebonden op albumine
-> = indirecte bilirubine = verschil tot - direct
28
katabolisme Hb
- RBC in RES (reticulo-endotheel systeem) gefagocyteerd > Hb vrij > heem & globine
29
pathologie lever 5 types
- 3 types met hyperbilirubinemie (geelzucht)
-> meerdere lichaamsdelen geel (ogen, slijmvliezen, huid)
-> serum sterker geel dan N
-> onderscheid verhoging geconjugeerd of niet geconjugeerd bilirubine of beide
- 4e secundair aan prim genetische afwijking
- 5e levercirrose, chronisch
30
referentiewaarden bilirubine
- volw: > 45 µmol/L
- neonaten: > 70 µmol/L
31
1e type tot 5e type
1) pre-hypatische icterus/ hemolytische icterus
2) hepatische icterus
- verminderde/deficiente conjugatie og intrahepatocytair transport bilirubine
- leverbeschadiging
3) post-hepatische icterus/ obstructieve geelzucht
4) leverpathologie sec aan prim genetische afwijking
- ziekte wilson
- hemochromatose
- tyrosinemie
5) levercirrose
32
pre-hepatische icterus
- VOOR lever
1) meer afbraak RBC tgv hemolytische aandoening
> overmaat bilirubine in RES
2) max conjugatiecapaciteit lever overschreden
3) niet-geconjugeerd bilirubine terug plasma
4) hyperbilirubinemie
5) ongeconjugeerd bilirubine verhoogd in serum
of
2) lever werkt op max conjugatiecapaciteit
3) bilirubine(D)G verhoogd in gal & darm
4) gering of geen verhoging in serum
5) meer urobilinogeen & urobiline gevormd
6) urobiline verhoogd in feaces (donker)
7) urobilinogeen verhoogd in urine
8) na blootstellen lucht, urine donkerder
33
hepatische icterus
- systeem nog immatuur bij geboorte verdwijnt icterus na dagen (fototherapie kan)
= niet hemolytische ziekte pasgeboren of fysiologische icterus
- genetische afwijking: daling/def uridine-difosfo-glucuronyl-transferase of intrahepatocytair transportsysteem
-sommige geneesmiddelen treden in competitie (bilirubine voor glucuronidatie & intrahepatocytair transport)
1) daling of deficientie glucuronidatie van bilirubine of intrahepatische transport bilirubine
> niet geconj verhoogd
2) leverbeschadiging > cytolyse& zwelling
-> geconj bilirubine stijgt
34
daling of deficientie glucuronidatie van bilirubine of intrahepatische transport bilirubine
-> bilirubine(D)G nauwelijks gevormd
-> weinig nr darmen, weinig urobiline & feaces bleker
-> weinig bilirubine(D)G & urobilinogeen in bloed
-> weinig in urine & bleker
35
oorzaken leverbeschadiging
OORZAKEN
- toxisch: exogene stoffen ondergaan metabolisatie in lever (meer wateroplosbaar, daardoor toxiciteit hoger of lager, soms hepatotoxisch)
- tumoraal: prim & sec levertumoren
- viraal: verschillende types virale hepatitis
36
leverbeschadiging zwelling & cytolyse
-> vorming bilirubine(D)G kan dalen
-> vermogen gevormde bilirubine(D)G > galkanalen daalt want dichtgebrukt
- intrahepatische cholestase
-> bilirubine(D)G & andere gereguteerd naar bloed
-> urine donkerder
-> gevormd bilirubine > galkanalen daalt
-> urobilinogeen in darmen daalt
-> uroviline in feaces daalt (bleker)
=> vorming bilirubine kan dalen terwijl bilirubine in bloed stijgt!!!
-> minder capaciteit lever & EHC
-> het nog gevormde uroobilinogeen van darm naar vena porta
-> minder opgenomen door zieke hepatocyten
-> urobilinogeen hoger in V porta & algemene circulatie
-> urobilinogeen in urine stijgt > donkerder bij lucht
-> ernst bepaalt galpigmenten in bloed, urine & feaces
=> minder vorming bilinogeen & meer in bloed & urine
37
post-hepatische icterus
- NA lever
- obstructie thv galwegen (galsteen, tumor)
- gal (bilirubine(D)G -/-> dunne darm
-> geregurgiteerd in bloed
- extra-hepatische cholestase
-> buiten lever
-> weinig feaces pigmenten gevormd (urobiline)
-> bilirubine(D)G verhoogd in bloed & urine > donkerder
-> urobiline daalt in bloed (versch leverschade)
38
leverpathologie sec aan prim genetische afwijking
- geassocieerd hyperbilirubinemie
- ziekte van wilson
- hemochromatose
- tyrosinemie
- levercirrose
-> sommige chronische path leverparenchymcellen > bindweefsel of fibrose
-> eindstadia = levercirrose > leverinsufficiëntie
39
leveninsufficiëntie
- ureumproductie verlaagd > NH3 hoog in bloed > hepatische coma
- productie albumine daalt > vochtophoping (ascitesvocht)
- productie stollingfactoren daalt > stollingstijd stijgt > uitwendig verlies (neus, mond, feaces, urine) > inwendig bloedverlies (huid, organen)
40
levercirrose als gevolg van
- alcoholisme: hepatotoxisch & alcoholisch vetlever
- chronische virale hepatitis B/C
- onvoldoende doorbloeding door hartdecompensatie vanaf V porta
- destructie thv galwegen
- ziekte van wilson
- hematochromatose
- tyrosinemie & andere
41
testen bij leveraandoening
- testen in combinatie beoordelen
- geven idee resterende leverfunctie & aard omgeving leverlijden
SCREENING
- teststroken urine (geconj. bilirubine & urobilinogeen
- AST &ALT vroeg pos, niet specifiek
DIFFERENTIELE DIAGNOSE/OPVOLGING
- bilirubine (direct & indirect)
- leverenzymen
INSCHATTING STADIUM FIBROSE
- serumfibrose merkers
42
bilirubine
- serum/plasma/urine
- idee conj capaciteit bilirubine door lever
- idee klaring bilirubine door lever
- direct = geconjugeerd bilirubine
-> post-hepatische icterus & levercelbeschadiging
- indirect = niet geconj.
-> pre-hepatische icterus & deficiente conjugatie of daling intrahepatisch transport bilirubine (hepatische icterus)
43
staalname bilirubine
- nuchter serum/plasma
- niet lipemisch of gehemolyseerd (Hb reageert met diazoreagens)
- stalen in donker > bilirubine & bilirubine(D)G > ox
- 2-8°C (praktisch KT en snel uitvoeren)
- urine
44
principe diazorreactie
DIRECTE BILIRUBINE
- reageert direct met diazoreactie
TOTAAL
1) caffeïne & nNa-benzoaat
2) diazoreactie
INDIRECTE
- niet meten, wel berekenen
BILIRUBINE URINE
- teststrook: semi-kwantitatief
=> 600nm
45
reactie diazoreactie
p57 dia 7
46
screening baby's verhoogd bilirubine met bilicheck
- soort zaklamp op voorhoofd
- meet transcutaan bilirubine
- alleen screening
- niet opvolging therapie
> fototherapie = N verhouding plasma/huid verstoord
47
referentiewaarden bilirubine plasma tabel
VOLW & KIND
- tot < 17 µmol/L
- geconj < 5 µmol/L
BABY (& te vroeg)
- tot < 100-140-200 µmol/L
- tot < 140-200-275 µmol/L
48
ref bilirubine urine
VOLW/ZUIGELING
- urobilinogeen 1-7 µmol/24u
- ongec 0
- geconj gering
KLEUTER
- urobilinogeen 7-13 µmol/24u
49
klinische relevantie urobilinogeen
- pre-hepatische icterus
-> verhoogd urobilinogeen in bloed & urine & verhoogd urobiline in feaces
- hepatische icterus
-> conjugatie/intrahepa transport daalt > urobilinogeen & urobiline daalt
-> levercelbesch: urobilinogeen stijgt in bl & urine EN urobiline daalt
- post-hepatische icterus
-> urobillinogeen daalt in bloed & urine
-> urobiline daalt in feaces
50
staalname & bepaling urobilinogeen
- verse urine bij 2-8°C
- afgeschermd licht (urobilinogeen>urobiline)
- ASAP (urobilinogeen + EHRLICH reagens = dimethylaminobenzaldehyde)
- teststroken
51
staalname & bepaling urobiline
- soms op waterige feaces
- urobiline > urobilinogeen & dan EHRLICH (red door alkalische ferrohydroxide)
- kleurloze urobilinogeen > rood complex (562nm)
52
ref waarden urobilinogeen/urobiline
-Urine (urobilinogeen)
0,5-4,0 Ehrlich eenheden/24 uren
of
0,3 - 2,8 mg/dag
-Faeces (urobiline)
75-400 Ehrlich eenheden/dag
of
50-280 mg/dag
53
testen gebaseerd op substanties gemetabolisserd of geproduceerd door lever
- albumine
- PT/PTT
- galzuren/zouten
54
albumine functie
= transportfunctie & handhaven oncotische druk
55
klinische relevantie albumine
- synthese in hepatocyten (cap heel hoog)
- bij langdurige leverziekte > probleme synthese
- niet gevoelig
- niet specifiek (ook door verlies nier, ondervoeding, verhoogde afbraak bijj hyperkatabolisme)
56
staal & bepaling albumine
SERUM
- kleurbindingstesten (broomcrysolgroen)
- immunologische bepalingen (turbidimetrie of nefelometrie met anti-albumine)
- elektroforese van serumproteïnen
> benaderende bepaling door berekening uit de totaal concentratie van eiwitten via de % aandelen van de 5 eiwitgroepen
- α- en β-globulines worden door de lever geproduceerd.
57
PT/PTT
- meting extrinsieke stollingstijd in vitro in plasma
- idee bloedstollingsfactoren in extrinsieke & gemeenschappelijke deel bloedstolling
58
klinische relevantie PT/PTT
- bloedstollingsfactoren gemaakt in lever
- lever te weinig factoren > PT stijgt
- opgevolgd bij leverproblemen maar niet specifiek
59
parameers berekening prognotische index
- PT
- tot bilirubine
- albumine
60
galzuren/zouten klinische relevantie
- probleem synthese zuren
-> aangeboren (meestal leverziekte)
-> individuele gakzuren meten in serum
- probleem conjugatie zuren met glycine & taurine
-> leverprobleem kan conj dalen
-> zuren/zouten in serum verhoogd
- probleem afvoer via galkanaaltjes
-> extra/intra-hepatsche cholestase
-> gal niet of verminderd afgevoerd naar duodenum
-> regulatie componenten gal verhogen, postprandiaal vooral
- problemen ECH
-> 90% zouten in recirculatie
-> verlies zouten door probleem reabsorptie darm of heropname hepatocyten (respectievelijk verlaagd en verhoogd in serum)
=> nuchter & postprandiaal staal meer info differentiele diagnose
61
staalname galzuren/zouten
- serum nuchter & 2u postprandiaal
- feaces 24u
62
bepalingsmetjode galzouten/zuren
tot bepaling & individuele galzouten
- chromatografische technieken
- enzymatische technieken
- immunologische bepalingen
63
referentiewaarden zouten/zuren
SERUM
- nuchter: 0.3-2.3 µg/ml
- 2u post-prandiaal: 1.8-3.2 µg/ml
FEACES
- 120-225 mg/dag
64
leverenzymen
- act in serum belangrijk diagnose & opvolging leveraandoening
-> lever produceert veel enzymen
-> lever sterk doorbloed
- leverenzumen in levercellen, galkanaaltjes, bloedvaten & serum
- door cholestase, beschadiging cellen of cytolyse > E loslaten of meer geproduceerd > verhoogd in bloedbaan
- GGT & ALT specifiek levercelbesch
- AST, LDH, AF niet specifiek
65
testen gebaseerd op substanties losgelaten of geproduceerd door beschadigde cellen
- alkalische fosfatase
- gamma-glutamyltransferase
- alanine transferase & asparaat transferase 34
- lactaatdehydrogenase
=> leverenzymen
66
klinische relevantie leverenzym AF
- leveraandoening > meer loslating AF > verhoogd
- leveraandoening > meer productie AF > meer in serum
67
GGT/gamma-GT klinische relevantie
- elke vorm leverbeschadiging doet GGT verhogen in serum
- zeer gevoelig
- bepaald bij vermoeden lever/galweg aandoening of alcoholmisbruik
NADEEL
- GGT weinig info differentiële diagnose leveraandoening
- ook verhoogd bij GM die lever belast, niet hepatobilaire aandoeningen (niet specifiek lever)
68
ALT & AST klinische relevantie
- belangrijk leverfunctie
- AST niet specifiek (ALT meer)
- levercellen meer AST, cytoplasma meer ALT
- bij beschadiging lekt cel > verhoging
- AST in mitochondriën: weefselnecrose > mitochondriale fractie stijgt
- ALT lang in serum (meer dan dubbel AST)
69
klinische relevantie LDH
- niet veel aangevraagd leverpathologie
70
testen op substanties geklaard door lever
- bilirubine
- ammoniak
71
ammoniak
- giftig CZS
- elk levend organisme vormt het, vooral darmen
- AZ + ureum > NH3 > via poortader nr lever
- lever detoxificatie via 2 systemen:
1> NH3 > ureum > geëxcreteerd in urine/feaces
2> NH3 + glutamaat/glutaminezuur > glutamine > NH3 > NH4+ > urine
72
ammoniak klinische relevantie
NH3 onder toxisch nivea kan falen op 2 manieren
LEVER
- ureumcyclus daalt tgv acute/chr leverziekte > NH3 stijgt > hepatische coma > bewustzijn daalt
NIER
- nierexcretie daalt > uremie > ureum in darmen stijgt > ureum nr NH3 door darmbac > uremische coma
73
staalname ammoniak
- EDTA/heparine plasma
- roken > verhoogd - nuchter & 8u niet roken
- AZ - NH3 gaat verder na opname > onmiddelijk op ijs & gecentrigufeerd
74
bepalingsmethode ammoniak
1) 2-oxolutaraat + NH4+ + NADH <-> glutamaat + NADP+ + H2O
-> GLDH & pH 7.4
2) NH3 + broomfenolblauw > blauw product
-> 600 nm
75
serumfibro(se)merkers
- levercellen > leverfibrose > levercirrose
1 omgezet BW
2 laatste stadium (F4)
- gouden standaard diagnose: leverbiopsie
