malarstwo Flashcards
(12 cards)
Tematyka dzieł akademickich
Preferowano obrazy przedstawiające
historię antyczną, która była okazją do prezentowania postaw i wartości uniwersalnych oraz
społecznie pożądanych, jak np. patriotyzm, szlachetność, prawość. Gatunkiem uprawianym
przez malarzy akademickich był też akt, ale do jego ukazania – podobnie jak w antyku,
renesansie i baroku – pretekst stanowiły sceny mitologiczne. Antykizacja aktu, czyli
ukazywanie piękna ciała w antycznej scenerii i tak, jak robili to dawni artyści, a przede
wszystkim jego odrealnienie, pozwalały na eksponowanie scen, gestów i póz, nawet tych
o zabarwieniu erotycznym. Te same sceny, które przedstawiane we współczesnej scenerii gorszyły opinię publiczną, w tym wypadku budziły podziw i nie raziły poczucia przyzwoitości.
Tworzono także sceny religijne, które ze względu na swój ilustracyjny charakter były
wierne tradycji, a schematy ikonograficzne często powielano. Także i w tym gatunku dokonały się jednak pewne przemiany, na które wpływ miały fascynacja Bliskim Wschodem
(orientalizm) i pogłębiająca się wiedza historyczna. Sceny religijne sytuowano w sceneriach
znanych z podróży artystów na Bliski Wschód, a stroje postaci wyglądały tak jak w czasach, których dotyczyły. Zapotrzebowanie kościołów na malarstwo religijne w XIX wieku było
mniejsze, gdyż większość z nich miała już wystrój, a prywatne domy potrzebowały malarstwa odmiennego w charakterze, w tym scen modlitw, nabożeństw i ceremonii religijnych.
Inna ich funkcja wpłynęła na nastrój powstających obrazów. Powszechnie posługiwano się symbolem i alegorią. Tworzono sceny alegoryczne lub
wprowadzano symbole i alegorie do innych gatunków dzieł sztuki. Ponieważ malarstwo
traktowano jako dyscyplinę intelektualną, to za jego pośrednictwem przekazywano treści
polityczne, filozoficzne i etyczne. Akademicy malowali także portrety oficjalne i idealizowane.
Typowe dla akademizmu były wielkie cykle o charakterze propagandowym,
przedstawiające np. dzieje ludzkości, dzieje narodu, dzieje sztuki. Miały one formę scen z korowodami
postaci. Dzieje przedstawiano poprzez ukazywanie wybitnych jednostek. Ich wizerunki
zazwyczaj zdobiły gmachy publiczne.
Akademicy malowali także pejzaże,
zwłaszcza heroiczne, z ruinami i budowlami antycznymi. Wciąż jednak były to pejzaże idealne, komponowane jako wyobrażenia, w których
krajobraz stanowił przetworzenie elementów występujących w rzeczywistości.
Ponieważ malarstwo było uznawane za dziedzinę intelektualną, istotne znaczenie miała
kompozycja obrazu.
Każdy jego element musiał być częścią całości podporządkowaną
dominancie. Nauka komponowania obrazu w XIX wieku była innowacją wprowadzaną
w akademiach.
W malowaniu ściśle przestrzegano reguł, które stanowiły gwarancję doskonałości artystycznej.
Należały do nich: stosowanie perspektywy linearnej i powietrznej,
odpowiednie rozmieszczenie świateł i cieni, właściwe proporcje postaci i przedmiotów,
gładki sposób nakładania farby. Przed przystąpieniem do malowania wykonywano szkice
kompozycyjne, które Francuzi określili terminem esquisse. Sztuka była oparta na dokładnym, studyjnym rysunku, na który dopiero nanoszono kolor. Z precyzją oddawano detale,
a farbę nakładano wielowarstwowo, stosując liczne laserunki. Przykładem dzieła
o typowo akademickiej formie jest Egzekucja Lady Jane Grey francuskiego malarza Paula
Delaroche’a
W wieloetapowym kształceniu akademickim istotne znaczenie miał proces poznawania
tajników warsztatu.
Zaczynano od kopiowania fragmentów rysunków i rycin wielkich
mistrzów, potem odwzorowywano całe ich obrazy. Prace takie często wykonywano metodą
en grisaille, czyli monochromatycznie, w odcieniach szarości, gdyż w ten właśnie sposób
ćwiczono operowanie światłocieniem. Dopiero po niej nakładano kolor. Kolejnym etapem
było wykonywanie rysunków studyjnych z odlewów rzeźb antycznych, a dopiero potem wprowadzano studium nagiego modela, na którego patrzono zawsze przez pryzmat
idealizującej estetyki wywiedzionej z antyku. Istotnym elementem w procesie powstawania obrazu było odpowiednie opracowanie powierzchni malarskiej dzieła, czyli tak zwany
efekt fini. Niektórzy historycy sztuki uważają więc, że wspomniany efekt jest istotnym
wyróżnikiem malarstwa akademickiego.
Sposób opracowania dzieła zmieniał się, ponieważ także malarstwo akademickie przechodziło przemiany.
Dokonana w 1863 roku reforma Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu
sprawiła, że niektórzy twórcy ulegali wpływom nowatorskich kierunków zarówno w zakresie
kolorystyki dzieł, jak i sposobu kładzenia farby, preferując szkicowy charakter opracowania. Thomas Couture ukazywał swoim uczniom walory szkicowego wykonania obrazu.
W efekcie współcześni badacze uważają, że malarstwo akademickie miało charakter kompilacyjny, czyli łączono w nim różne sposoby wypowiedzi zaczerpnięte z najlepszych wzorów
sztuki dawnej i współczesnej artystom. W tym właśnie kryło się „oswajanie” nowoczesności.
Stosowanie alegorii było w XIX wieku bardzo powszechne.
Uważano, że zabieg ten
nadaje dziełom powagę i doniosłość. Posługiwano się utrwalonym w tradycji schematem
przedstawiania personifikacji pojęć abstrakcyjnych, jak Wiara, Miłość, Prawda lub
Sprawiedliwość. Tę ostatnią przedstawiano jako kobietę z przepaską na oczach i z wagą.
Prawdę wyobrażano jako nagą postać, a personifikacji Wiary towarzyszył krzyż. Poszukiwano
jednak sposobów na przedstawianie nowych pojęć, dla których brakowało wzorców, takich
jak np. Republika, Demokracja lub Postęp.
Ekspresja pozy i gestu w malarstwie akademickim
była zjawiskiem pożądanym, ale pod warunkiem, że wynikało to
z tematu dzieła. Ludzkie emocje nie mogły mieć w obrazach charakteru przypadkowego.
Dla ich przedstawień wprowadzono wzorniki. Twarze wyrażające strach, cierpienie, radość
lub ekstazę zaczerpnięte z wzorników dowolnie ze sobą zestawiano.
foyer
główny hol w budynku teatru, opery, filharmonii, hali widowiskowej, kina itp
Francuzi określili terminem esquisse.
szkice
kompozycyjne
metodą
en grisaille
czyli monochromatycznie
