Habsburg bestaande uit:
- 17 Nederlandse gewesten
- Duitse rijk + Oostenrijk
- Spanje + koloniën
- Bourgondië
- en meer
Een bede
Heer vraagt om belasting van de gewesten zodat hij hen verdedigt wanneer nodig.
Staten generaal kan dit goed of afkeuren
Karel V wil centraliseren:
- 1 bestuur met professionele ambtenaren
- 1 geloof: het Rooms-katholieke geloof
Weerstand bij: steden en lage adel
De Reformatie
Kritiek op Rooms katholieke kerk
- Desiderus Erasmus kijkt of de Vulgaat wel klopt: is niet zo. Hij bekritiseert de rijkdom van de kerk
- Maarten Luther stichtte een eigen kerk: Lutherse kerk, 95 stellingen tegen katholieke kerk 1517 op de deur van de kerk van Wittenberg
Lutherse kerk
- niet de paus maar vorst is leider
- de bijbel richtinggevend
- sola Fides alleen door geloof kom je in de hemel
- afschaffing pausschap, celibaat, veel sacramenten, heiligenverering en kloosterorden.
- regels rooms katholieke kerk waren onterecht
Vrede van Ausburg
1550
Cuius regio, eius regio
Karel V ondertekende
Johannes Calvijn
Calvinisme
Iedere gemeente zichzelf die een raad van gekozen ouderlingen bestuurde de kerk
Tegen de vorst in verzet als het tegen Gods gebed is
Landvoogd
Iemand die op het land let voor de heer
Drie Collaterale raden:
-Raad van State
-Raad van Financiën
-De Geheime Raad
1531
Adviseerden Karel en zorgden voor uitvoering van zijn beleid
Smeekschrift aan Margaretha van Parma
In 1566 door het Verbond der Edelen.
Verzochten de kettervervolgingen te stoppen en de SG te betrekken bij het bestuur
Stadhouders die Margaretha van Parma hielpen
Egmont, Horne, Willem van Oranje
De beeldenstorm
1566
Protestanten maakten de katholieke kerk geschikt voor protestantse kerkdiensten -> geen versieringen
Begon in Vlaanderen
De hertog van Alva
1567-1573
Hij moest orde terug brengen in het land na beeldenstorm
Veel lage edelen vluchtten, ook naar zee dit werden (water)geuzen
Filips 2 nam 2 maatregelen na de beeldenstorm:
- invoer van De Tienden
- invoer Raad van Beroerten (Bloedraad)
Raad van Beroerten
Ook wel Bloedraad
Vervolgt beeldenstormers en Smeekschriftondertekenaars
Karel V twee nieuwe plakkaten in 1550
Iemand die ook maar iets met ketterij te maken had kreeg de doodstraf
Slag bij Heiligerlee
- Willem van oranje trekt met huurlegers de nederlanden binnen en verslaat het Spaanse leger in Heiligerlee, watergeuzen vielen vanuit het Westen aan.
- begin tachtigjarige oorlog
Tachtigjarige oorlog
1568-1648
Inname den Briel
1 april 1572
Door de watergeuzen, vestigden een protestants stadsbestuur
De eerste statenvergadering in Dordrecht
Hier werd besloten:
- gezamenlijke financiële lasten voor de verdediging op zich te nemen
- Willem van oranje te erkennen als stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht
1573: veldtocht van Alva
- Don Frederik neemt op bloederige wijze steden over
- Zutphen-Naarden-Alkmaar
- Leids ontzet
Leids ontzet
Bij Alkmaar waren de dijken doorgestoken en zetten geuzen de sluizen open. Soldaten trokken zich terug naar Leiden. Daar ontstond grote hongersnood, de Spaanse soldaten vluchtten
Spaanse furie
Verwoesting van Antwerpen
De pacificatie van Gent
- Spaanse troepen moesten de Nederlanden verlaten
- geen religieuze vervolgingen meer
- religieuze situatie moest gehandhaafd worden
Parma nieuwe landvoogd
1578-1592
Unie van Atrecht
Drie Waalse gewesten die vrede sloot met Filips 2
Katholieke gewesten
1579
De pacificatie viel uiteen door hertog van Parma
Alteratie van Amsterdam
Amsterdam bleef katholiek en trouw aan Filips II. Amsterdam raakt steeds meer geïsoleerd.
26 mei 1578 trok de schutterij naar het stadhuis en een gewapend deel van de bevolking bezette de dam. Het stadsbestuur werd gearresteerd en met katholieke geestelijken de stad uitgezet
Unie van Utrecht
Protestantse gewesten in het Noorden (+enkele Vlaamse steden)
De republiek ontstaat in 4 fasen:
- Unie van Utrecht wordt gesloten
- Filips II verklaart Willem van Oranje vogelvrij in 1580
- In het plakkaat van verlatinghe/acte van verlatinghe wordt Filips afgezet in 1581
- De republiek der verenigde Nederlanden ontstaat in 1588
Deductie van Vrancken
1580
- hoogste macht ligt altijd bij het gewest
- soevereiniteit van gewest, in opdracht van Holland
Plakkaat van Verlatinghe
Unie van Utrecht verlaat Filips en het Habsburgse rijk
De gewesten verklaren dat ze het recht hadden om het rijk te verlaten
Hertog van Anjou en Graaf van Leicester
Nieuwe heren van de Nederlanden 1581 maar mislukte omdat ze net als Filips wilden centraliseren
Val van Antwerpen
Verovering van Parma
De Spaanse armada
Ging ten onder na gevochten te hebben met Engeland in 1588
Raadspensionaris
Secretaris van het gewest, bereid GS voor en is vaak voorzitter van de delegatie bij de SG
De stadhouder
Altijd een oranje, legerleider van het gewest.
Aanvankelijk zijn er twee: Een Friese en een Hollandse Oranje
Oorlog: dan wordt hij kapitein generaal
Staten generaal ging over:
- buitenlandse politiek: oorlog en koloniën
- generaliteitsgebieden in de republiek
Maurits van Oranje
Na zijn vader stadhouder met als raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt.
Die gingen later niet zo goed samen
Maurits moest van Johan naar Duinkerken vanwege piraterij maar toen vond de slag van Nieuwpoort plaats (1600)
Maurits wilde oorlog Johan niet
Het twaalfjarige bestand
Tijdelijke wapenstilstand met Spanje door Oldenbarnevelt
Gomaristen
Streng calvinistisch, willen 1 staatsreligie, strikte predestinatieleer. Eisen hun Nationale Synode
Arminianen
Remonstranten, vinden dat men wel invloed op zijn lot heeft.
Nationale synode
1618 in Dordrecht
De arminiaanse visie werd verboden
Verdrag van Munster/ Westfalen
1648
Vrede met Spanje
-gunstig voor handel en oorlogskosten
Gevolgen
-de republiek werd internationaal als onafhankelijke staat erkend
-erkende de grens met Zuidelijke Nederlanden
-Spanje verdedigde zuidgrens zuidelijke Nederlanden