Paul Gauguin Flashcards
(18 cards)
Paul Gauguin (1848–1903)
to malarz, który łączył w sobie dwie tożsamości: Francuza
i Peruwiańczyka. Jego ojciec, jako radykalny dziennikarz francuski, po zamachu stanu
Ludwika Napoleona Bonaparte, musiał wraz z rodziną emigrować do Peru, skąd pochodziła
matka artysty. Młody Paul kilka lat spędził wśród pejzaży Ameryki Południowej. Przez całe
życie towarzyszył mu konflikt wewnętrzny. Ścierała się w nim osadzona w chrześcijaństwie
tradycja europejska z marzeniami o dalekich krajach, tajemniczych bóstwach i egzotycznym
raju. Już jako nastolatek marzył o podróżach, dlatego przez pewien czas pływał na statku
handlowym. Po powrocie do Francji ożenił się i – będąc ojcem pięciorga dzieci – musiał
zapewnić byt rodzinie. Pracował w Paryżu w charakterze urzędnika bankowego. Malarstwem
zajął się dość późno i traktował je początkowo hobbystycznie. Poznał impresjonistów
oraz brał udział w ich wystawach. Na początku lat osiemdziesiątych porzucił posadę urzędnika i poświęcił się wyłącznie malarstwu. W 1888 roku artysta przebywał kilka tygodni z wizytą u Vincenta van Gogha w Arles.
W 1888 roku Paul Gauguin osiadł w Bretanii (północno-zachodni region Francji), w miejscowości Pont-Aven, a później w Le Pouldu
Wokół siebie zebrał przyjaciół i naśladowców,
a grupa, która w ten sposób powstała, została później nazwana szkołą z Pont-Aven.
W wyniku bliskiej współpracy z jednym z jej przedstawicieli – Émile’em Bernardem,
skrystalizowały się cechy jego indywidualnego stylu. Odrzucił malowanie z natury na rzecz
syntetyzmu, nazywanego też symbolizmem syntetycznym
twórczość Paula Gauguina
Syntetyzm Gauguin czerpał przede wszystkim z grafiki japońskiej. Przedmiot lub postać stały się
jedynie znakiem – symbolem. Zestawienia plam barwnych, wprowadzanych często
w postaci dużych płaszczyzn czystej, nasyconej barwy bez tonów pośrednich, nie zawsze
harmonizowały ze sobą. Aby zminimalizować ten brak harmonii, artysta stosował zasadę
kluazonizmu.
Kontur był konstruowany albo czernią, albo powstawał w wyniku przebijania podobrazia
w miejscu niedostatecznie precyzyjnego dociągania do siebie plam barwnych. Okonturowanie
przedmiotów i posługiwanie się płaską plamą barwną nadawało obrazom dekoracyjny
charakter.
Paul Gauguin
Wizja po kazaniu
(Walka Jakuba z aniołem)
Obraz z 1888 roku został
namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
92 x 73 cm. Współistnieją
na nim dwa światy: rzeczywisty,
w którym artysta ukazuje
klęczące na pierwszym planie
Bretonki w białych czepcach,
oraz nierzeczywisty, który jest
ich wizją. Oczami wyobraźni
kobiety zobaczyły biblijną
walkę Jakuba z aniołem.
Kolor w obrazie ma znaczenie
symboliczne. Scena rozgrywa
się w sadzie, trawa nie jest
jednak zielona, lecz czerwona,
bo taka barwa, w zestawieniu
z czernią i skontrastowana
z innymi, z jednej strony
kojarzy się z walką, a z drugiej
wprowadza nastrój religijnej
żarliwości. Płaskie plamy
barwne obwiedzione są
konturem. Obraz znajduje się
National Gallery of Scotland
w Edynburgu w Wielkiej
Brytanii.
Opisana w Biblii walka Jakuba z aniołem
to motyw, którego nie interpretuje się dosłownie,
lecz symbolicznie. Najczęściej przyjmuje się, że jest to walka materii z duchem, ale też walka
człowieka o wolność i niezależność. Jakub wygrał, bo mu na to pozwolono, a jego prośba
o błogosławieństwo została wysłuchana.
Paul Gauguin, Autoportret (Les Misérables)
W dedykowanym Vincentowi van Goghowi płótnie malarz porównał się do Jeana Valjeana, bohatera powieści Victora Hugo Nędznicy, akcentując
swoją trudną sytuację materialną i niezrozumienie, z którym borykać się muszą nowocześni artyści. Ukryty przekaz dzieła stanowi jeden z powodów, dla których Gauguin został
okrzyknięty symbolistą. W intensywnie żółtym, dekoracyjnie potraktowanym tle obrazu
artysta umieścił też profil swego przyjaciela, malarza Émile’a Bernarda.
Paul Gauguin
Żółty Chrystus
Obraz został namalowany w roku
1889 farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach ok. 73 x 92 cm.
Jego wymowa – jak w wypadku
każdego dzieła Gauguina – nie jest
jednoznaczna. Bezpośrednią inspiracją
stał się drewniany krucyfiks
w kościele w Trémalo koło Pont-Aven.
Na pierwszym planie widnieją
Bretonki, a postać Chrystusa na
krzyżu jest wyrazem ich wiary. Trudna
do jednoznacznego wyjaśnienia jest
scena w tle, ukazująca mężczyznę
przechodzącego przez mur. Obraz
cechuje syntetyzm i kluazonizm.
Dzieło znajduje się w Muzeum Sztuki
Buffalo w Stanach Zjednoczonych
Paul Gauguin, La Belle Angèle
Niespotykaną dotąd kompozycję ma obraz La Belle Angèle. We wspólnych ramach zostały połączone dwie całkowicie autonomiczne sceny: ujęty w wycinek medalionu portret
Bretonki i ceramiczny posążek peruwiańskiego bóstwa. Obie części dzieła spaja kolorystyka
– intensywny błękit i cynober
W 1891 roku Gauguin
wyruszył na wyspy Polinezji, których część wschodnia była wtedy pod protektoratem Francji (tzw. Polinezja Francuska).
Osiadł na Tahiti, a ponieważ cywilizacja europejska już tam
dotarła, malarz w poszukiwaniu pierwotnych rajów przemieszczał się na coraz bardziej
oddalone wyspy. Ucieczka od cywilizacji i wszelkich konwencji, tak artystycznych, jak
i społecznych, zaowocowała powstaniem wielu scen rodzajowych ukazujących Maorysów
żyjących w harmonii z naturą. Gauguin usiłował uchwycić także to, co kryje się poza
światem materialnym: wierzenia Tahitańczyków, ich zabobony i lęki. Do Francji powrócił
po dwóch latach, ale po tak egzotycznej podróży trudno mu było odnaleźć się ponownie
w dawnych realiach, a jego obrazy nie były dobrze przyjmowane przez krytyków. W 1895
roku ponownie wyjechał więc na Tahiti, by pod koniec życia przenieść się na Markizy.
Pobyt na wyspach Gauguina zaowocował powstaniem obrazów, które cechowała niezwykła intensywność i jaskrawość koloru.
Gauguin poszukiwał wówczas środków artystycznych
najpełniej oddających specyfikę klimatu i życia z dala od cywilizacji europejskiej, ale jednocześnie ukazujących głębię i symboliczne znaczenie malowanych scen. Łączył w obrazach
tych świat realny z fantastycznym. Artystę pochłaniały wówczas rozmyślania nad sensem
istnienia i egzystencją ludzką. Obrazy pod względem formalnym nawiązywały do wypracowanej już w Pont-Aven estetyki posługiwania się płaską plamą barwną i dekoracyjną
linią oddzielającą barwne płaszczyzny. Malarz odrzucił tradycyjne metody budowania
iluzji głębi. Kilkakrotnie posłużył się kolorem w sposób autonomiczny, czyli niezależny
od barwy w naturze, malując np. zielonego konia czy różowy piasek. W tej kwestii będą
się na nim wzorować na początku XX wieku fowiści.
Paul Gauguin, Nevermore
Gauguin namalował wiele scen ukazujących mieszkanki polinezyjskich wysp. Nevermore to obraz przedstawiający akt kobiecy
w egzotycznej scenerii z czarnym krukiem w tle. Jego tytuł nawiązuje do popularnego we
Francji poematu Edgara Allana Poe mówiącego o nieodwracalności losu. Malarz przeniósł
na płótno panujący w wierszu nastrój grozy
Paul Gauguin
Manao Tupapau
(Duch zmarłych czuwa)
W wierzeniach rdzennych
mieszkańców wysp Polinezji
istnieje silne przeświadczenie
o nieustannej obecności
zmarłych przodków i sił
nadprzyrodzonych w ich życiu.
Malując ten akt w 1892 roku,
Gauguin chciał oddać uczucie
strachu, którego doznała jego
młoda żona przekonana,
że w izbie przebywa złośliwy
demon. Uczucie grozy artysta
oddał za pomocą ciemnej
kolorystyki, skontrastowanej
z jaskrawymi akcentami. Obraz
namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
ok. 92 x 73 cm znajduje się
w Muzeum Sztuki Buffalo
w Stanach Zjednoczonych
Paul Gauguin, Ta Matete (Ławeczka),
Na Tahiti powstał także obraz Ta Matete (Ławeczka), którego kompozycja wskazuje na
inspirację sztuką starożytnych Egipcjan. Widać to w sposobie ukazania sylwetek kobiet.
Gauguin tworzył także sceny religijne
takie jak Ia orana Maria (Ave Maria) i Boże
Narodzenie. Maria jest w nich przedstawiona jako kobieta o maoryskiej urodzie, ubrana
w typowe dla tego rejonu chusty, zwane pareo.
Paul Gauguin Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
Obraz o kompozycji fryzowej, powstawał w latach 1897–1898. Został namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 3,75 x 1,39 m. Dzieło to artysta uważał za podsumowanie swoich poglądów
na sztukę i refleksji nad życiem. Jest pełne ukrytych znaczeń. Gauguin pisał o obrazie w listach,
sugerując, aby „czytać” go od prawej ku lewej stronie, czyli odwrotnie niż tekst w kulturze
europejskiej. Ukazał w nim cykl życia od narodzin (postać małego dziecka) aż po starość i śmierć
(staruszka i biały ptak trzymający w szponach jaszczurkę). W obrazie zawarte są zarówno elementy
odnoszące się do maoryskich wierzeń (posążek bóstwa), jak i umieszczona w centrum scena zrywania
owocu kojarząca się z biblijnym rajem. Duży format związany jest
z tym, że artysta pragnął stworzyć monumentalne dzieło godne dawnych wielkich mistrzów.
Zaprezentowany w Paryżu w 1898 roku stał się wydarzeniem sezonu. Obraz znajduje się w Muzeum Sztuk Pięknych w Bostonie
w Stanach Zjednoczonych.
Malarstwo Gauguina zaważyło na charakterze twórczości wielu artystów,
przede wszystkim z jego otoczenia we Francji – szkoły z Pont-Aven, ale też symbolistów i fowistów.
Syntetyzm stał się dzięki niemu metodą obrazowania bardzo często stosowaną na prze-
łomie XIX i XX wieku. Malarz rozpropagował także czerpanie inspiracji z dorobku kultur
pozaeuropejskich
Paul Gauguin i skupieni wokół niego artyści upraszczali formę i stosowali płaskie,
nasycone plamy barwne.
Artysta świadomie nie wprowadzał zbyt dużej liczby szczegółów,
aby pokazać to, co najistotniejsze. Taki sposób ukazywania świata nazwano syntetyzmem.
Gauguin, podobnie jak impresjoniści, stosował kompozycje otwarte, ujmujące rzeczywistość w pozornie przypadkowych kadrach. Kolor dla Gauguina miał pełnić zupełnie inną
funkcję niż u impresjonistów. Barwy stosowane przez niego i artystów skupionych wokół
malarza miały niekiedy nieść ze sobą symboliczne znaczenie, wprowadzać w pożądany
nastrój. Dla uniknięcia kakofonii barw artyści stosowali kluazonizm. Gauguin inspirował symbolistów, fowistów, a także – podobnie
jak Toulouse-Lautrec – artystów związanych z secesją
Paul Gauguin Autoportret z żółtym Chrystusem,
obraz namalowany w roku 1889 farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 46 x 38 cm znajduje się
w Musée d’Orsay w Paryżu. Gauguin w powstałym podczas pobytu w Bretanii Autoportrecie
z żółtym Chrystusem zastosował typowe dla swojej twórczości środki wyrazu – syntetyzm i obwodzenie
plam barwnych wyraźnym konturem. Wyeksponował swoje rozdarcie między dwoma światami: kulturą
pozaeuropejską, reprezentowaną przez naczynie ceramiczne przypominające peruwiańską sztukę,
i europejską, którą symbolizuje bretoński krucyfiks.
