Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych – prewencja pierwotna Flashcards
Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych (ChSN) opiera się na
ocenie/wykrywaniu i modyfikacji/eliminacji czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego podlegające modyfikacji
*nieprawidłowe żywienie,
*palenie tytoniu,
*mała aktywność fizyczna,
*podwyższone ciśnienie tętnicze,
*zwiększone stężenie cholesterolu LDL (LDL-C) w osoczu,
*zwiększone stężenie triglicerydów (TG),
*stan przedcukrzycowy lub cukrzyca,
*nadwaga lub otyłość,
*nieprawidłowa jakość/ilość snu.
Z dodatkowych czynników ryzyka znaczenie kliniczne ma stężenie
–> lipoproteiny (a)
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego niepodlegające modyfikacji
*wiek (mężczyźni ≥45 lat, kobiety ≥55
lat)
*płeć (M> K przed menopauzą),
*wczesne występowanie w rodzinie choroby niedokrwiennej serca (ChNS) lub chorób innych tętnic na podłożu miażdżycy
(u mężczyzn <55. rż., u kobiet <60. rż.)
Kategorie ryzyka sercowo-naczyniowego - umiarkowane
*dobrze kontrolowana krótkotrwała cukrzyca (np. <10 lat)
[ typu 2 lub cukrzyca typu 1 u chorego >40. rż]
^bez uszkodzeń narządowych
^bez dodatkowych czynników ryzyka ChSN na podłożu miażdżycy
LDL-C <100 mg/dl
nie‑HDL‑C <130 mg/dl
Kategorie ryzyka sercowo-naczyniowego - duże
– cukrzyca
^bez ChSN na podłożu miażdżycy
^bez ciężkiego uszkodzenia narządowego
^bez spełnionych kryteriów umiarkowanego ryzyka
– hipercholesterolemia rodzinna z istotnie zwiększonym stężeniem cholesterolu
– umiarkowana PChN
(eGFR i albuminuria)
LDL-C <70 mg/dl i zmniejszenie stężenia wyjściowegoi o ≥50%
nie-HDL-C <100 mg/dl
Kategorie ryzyka sercowo-naczyniowego - bardzo duże
– ChSN na podłożu miażdżycy udokumentowana klinicznie lub udokumentowana jednoznacznie na podstawie badań obrazowych
– cukrzyca
^rozpoznana ChSN na podłożu miażdżycy
i/lub
^ciężkie powikłania narządowe
– ciężka PChN
^eGFR <30 albo
^eGFR 30–44 i wskaźnik albumina/kreatynina >30 mg/g
—————————————————
LDL-C <55 mg/dl i zmniejszenie stężenia wyjściowegoi o ≥50%
nie-HDL-C <85 mg/dl
Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego
*co 5 lat u osób, u których to ryzyko jest zwiększone
^rodzinne występowanie przedwczesnej ChSN,
^rodzinna hiperlipidemia,
^główne czynniki ryzyka (palenie tytoniu, wysokie ciśnienie tętnicze, cukrzyca lub zwiększone stężenie lipidów w osoczu)
^choroby współistniejące
[częściej u osób z ryzykiem bliskim wartościom granicznym stanowiącym wskazanie do wdrożenia określonej interwencji]
U osób w wieku 40-69 lat
oszacuj 10-letnie ryzyko ChSN (zawału serca, udaru mózgu) zakończonej albo niezakończonej zgonem za pomocą algorytmu
SCORE2
u osób w wieku 70-89 lat
bez objawów chorobowych i ww. chorób za pomocą algorytmu
SCORE2-OP
Leczenie zalecane gdy
SCORE2 / SCORE2-OP
Ryzyko -bardzo duże
<50 lat - ≥7,5%
50-69 lat - ≥10%
≥70 lat - ≥15%
przy dużym można rozważyć
(dolna granica dużego to ok połowa wartości dolnych bardzo dużego)
SCORE2 i SCORE2-OP - kryteria
Populacja
*płeć
*wiek
*SBP
*nie-HDL
*palenie tytoniu
Warunki zastosowania SCORE2(-OP)
^bez objawów chorobowych,
^bez rozpoznanej ChSN na podłożu miażdżycy,
^bez cukrzycy,
^przewlekłej choroby nerek (PChN),
^genetycznie uwarunkowanych rzadkich postaci nadciśnienia tętniczego i
^zaburzeń lipidowych
Cele profilaktyki
- Niepalenie papierosów.
- Przestrzeganie zasad zdrowego żywienia.
- Aktywność fizyczna
- Masa ciała:
- SBP <140 mm Hg,
a jeśli jest tolerowane – <130 mm Hg;
u osób >70. rż. <140 mm Hg.
- Stężenia LDL-C w zależności od kategorii ryzyka
- Odsetek HbA1c u chorych na cukrzycę typu 2 <7%
Jaka masa ciała?
w wytycznych ESC (2021) nie podano ani zalecanej wartości BMI,
ani zalecanego obwodu talii;
zwrócono natomiast uwagę, że zmniejszenie masy ciała już o 5–10% przynosi efekty zdrowotne poprzez korzystny wpływ na stężenia lipidów w osoczu, ciśnienie tętnicze i glikemię.
Aktywność fizyczna
150 - 300 min/tydz. wysiłku aerobowego (tlenowego) o umiarkowanej intensywności
/
75-150 min/tydz. wysiłku tlenowego o dużej intensywności
treningi rozłożyć na kilka dni w tygodniu (najlepiej codziennie)
U osób w wieku:
1) >35 lat:
a) obciążonych małym lub umiarkowanym ryzykiem ChSN – rozważ dopuszczenie do uprawiania wszystkich sportów rekreacyjnych bez dalszej oceny układu sercowo-naczyniowego;
b) prowadzących siedzący tryb życia lub obciążonych dużym lub bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym – przed intensywnym programem ćwiczeń lub wyczynowym uprawianiem sportu
–>rozważ ocenę kliniczną, w tym wykonanie maksymalnej próby wysiłkowej
c) bez rozpoznanej ChSN, ale obciążonych bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym, które chcą wykonywać ćwiczenia o dużej lub bardzo dużej intensywności
-–> możesz rozważyć ocenę ryzyka za pomocą czynnościowego badania obrazowego, angio-TK tętnic wieńcowych lub USG tętnicy szyjnej lub udowej
2) ≥65 lat sprawnych fizycznie i niemających ograniczeń ruchowych –
^zaleć ćwiczenia aerobowe o umiarkowanej intensywności przez ≥150 min/tydz.,
^ natomiast u prowadzących siedzący tryb życia rozważ pełną ocenę kliniczną, w tym maksymalną próbę wysiłkową przed podjęciem aktywności fizycznej o dużej intensywności.
^Osobom starszym, narażonym na upadki, zaleć ćwiczenia siłowe poprawiające równowagę i koordynację przez ≥2 dni/tydz. (8–10 ćwiczeń, 10–15 powtórzeń).
