uned 1.1

Question 1

pwysigrwydd cyfansoddiad

Answer 1

darparu cyfreithlondeb
amddiffyn rhyddid
annog sefydlogrwydd llywodraethol

Question 2

nodweddion cyfansoddiad: ysgrinfenedig/anysgrifenedig

Answer 2

a) cyfundrefnol- gosodiadau i gyd yn cael ei rhoi at ei gilydd mewn un dogfen awdurdodol
statws o gyfraith sylfaenol/uwch nag unrhwy deddfau arall
b) anghyfundrefnol- nad wedi cael ei ysgrifennu, yn lle yn ffynonellau amrywiol (rhai wedi ysgrifennu fel cyfraith statud) (rhai heb fel confensiynau)

Question 3

nodweddion cyfansoddiad: hyblyg/anhyblyg

Answer 3

hyblyg- nid yw un gyfraith yn sylfaenol ac mae proses ffurfiol i gwelliant
anhyblyg- egwyddorion a sefydliadau sy’n penderfynu ar gyfraith sylfaenol- anodd newid

Question 4

nodweddion cyfansoddiad: unol/ffederal

Answer 4

unedol- pwer yn nwylo’r llyw ganolog.
ffederal- raniad rhwng llyw canolog ac undebau rhanbarthol

Question 5

nodweddion cyfansoddiad: brenhinol/weriniaethol

Answer 5

brenhinol- pwer yn cael eu rhoi i’r pennaeth yn ol llinach
weriniaethol- pwer i nwylo’r bobl
datbklygiad brehiniaethau cyfansoddiadol fel prydain- raniad rhwng y dau

Question 6

nodweddion cyfansoddiad: arlywyddol/seneddol

Answer 6

arlywyddol: rhaniad clir rhwny y dwy gangen
seneddol: gangen weithredol yn dod o’r gangen deddfwriaethol

Question 7

cyfansoddiad prydain:

Answer 7

anghyfundrefnol
unedol
hyblyg

Question 8

prif egwyddorion y cyfansoddiad: sofraniaeth seneddol

Answer 8

senedd awudurdod anghyfyngedig
elfen allweddol o’r gyfansoddiad
dim ond y senedd gall creu, addasu neu dadwneud cyfraitha
adolygiad barnwrol wedi cyfyngu

Question 9

prif egwyddorion y cyfansoddiad: rheol y gyfraith

Answer 9

egwyddor bod neb yn uwch na’r gyfraith

Question 10

prif egwyddorion y cyfansoddiad: ymddodiad yn lle gwahaniad o bwer

Answer 10

gweinidigion s’yn arwain yr adrannau gweithredol hefyd yn eistedd fel aelod y deddfwrfa ac yn atebol iddo
allweddol i llwyddiant system gyfansoddiadol
cabinet yn gwneud penderfyniadau- deillio o’r senedd

Question 11

ffynonellau cyfansoddiad prydain: cyfraith statud

Answer 11

cyraith wedi creu gan y senedd
rhaid pasio yn y TC, TA a’r frenin cyn bod yn llyfr statud
gweithredu gan gweithgor a’i orfosi gan y llysoedd
ffynhonnell pwysicaf

Question 12

ffynonellau cyfansoddiad prydain: cyfraith gwlad

Answer 12

cynnwys egwyddorion cyfreithlon sydd ‘di datblygu a’i gymwhyso gan y llysoedd
cynnwys arferion a chynseiliau wedi ei derbyn yn cyffredin
e.e pwerau y frenhiniaeth yn cael ei weithredu gan y llyw yn enw’r goron (uchelfreintiau frenhinol)

Question 13

ffynonellau cyfansoddiad prydain: confensiynau

Answer 13

set o reolau a normau sefydliedig- ymwneud gyda ymddygiad gwleidyddol
ddim yn ygfundrefnol neu orfodol gan y llysoedd
ystyried yn orfodol
e.e rhaid i’r teyrn caniatau deddfau seneddol
apwyntio p.w- y teyrn. angen mynd i’r palas yn dilyn ertholiad i ffurfio llyw
cyfrifoldeb gweinidogaethol- amgylchiadau amddiswyddo yn confensiwn. confesniwn o gyfrifoldeb gweinidigaethol cyfunol- nad yw’n gallu cytuno ar polisi
unigol- os mae camgymeriadau ffurfiol

Question 14

ffynonellau cyfansoddiad prydain: cytundebau

Answer 14

dehonlgi egwyddorion sylfaen e.e
magna carta- teyrn ‘di rheoli gan y bobl
‘treatsie on the law, priveleges, proceedings and usage of parliament’- gosod yn glir rheolau ac ymarferion y senedd

Question 15

ffynonellau cyfansoddiad prydain: newid cyfansoddiadol

Answer 15

newid ffordd o lywodraethu/ perthnasau o fewn y wladwriaeth
e.e deddf cymru 1998- datganoli

Question 16

ffynonellau cyfansoddiad prydain: cyfraith undeb ewropeiaidd

Answer 16

roedd yn blaenoriaethu cyfraith DU

Question 17

pam angen newid i’r cyfansoddiad?

Answer 17

teimlad cyff bod y llyw yn dod yn gynyddol bwerus ac anemocrataidd
dim datganoli i’r alban a chymru yn 1970-80
lleihad ym mwherau’r llyw- cynyddu nifer y quangos
cydbwysedd ei peryglu gan 18 mlynedd o llyw ceidwadol ddi-dor

Question 18

newidiadau llafur wedi 1997

Answer 18

deddf rhyddid gwybodaeth 2001- hawliau i ddinasyddion gweld wybodaeth sy’n cael ei gadw arnynt
deddf diwygio cyfansoddiadol 2005- digwyddiad pwysicaf rhwng gweithgor + barnwrfa- sefydlu goruchaf llys a cymryd dros rol barnwrol y TA a rol wedi lleihau i’r arglwydd canghellor
defnydd o gynrychiolaeth am etholiadau i’r sefydliadau datganoledig a senedd ewrop

Question 19

o blaid cyfansoddiad ysgrifinedig DU

Answer 19

dim unman ble gellid gweld y cyfansoddiad
darparu datganiad clir i waredu ansicrwydd
darparu datganiad cyfoes o hawliau sydd yn mwy berrthnasol na’r ECHR sydd bron 50 blwydd oed
haws i’r barnwrfa dehongli’r hyn sy’n ymddygiad cyfreithiol er mwyn cynnal egwyddorion y cyfansoddiad

Question 20

yn erbyn cyfansoddiad ysgrifinedig DU

Answer 20

cyfansodddiad yn gweithio’n iawn ac wedi goroesi canrifoedd gan darparu wlad gyda sefydlogrwydd a rhyddid sylfaenol
dim gwir diddordeb am newid
prydain gyda record hawliau cryf- amddiffyniad da

Question 21

datganoliad: senedd yr alban

Answer 21

sefydlu ar ol refferenda llwyddiannus 1997 a deddf alban 1998
1999 ymlaen- 129 aelod a brif weinidog

Question 22

datganoliad: cynlluniad gogledd iwerddon

Answer 22

pleidiau gwbl wahanol
cytundeb gwener y gorlith- hawl cael AW gyda 10 gweinidog

Question 23

datganoliad: cynlluniad cymru

Answer 23

50.3% yn dewis cael pwerau datganoledig
deddf cymru 1998 yn caniatau cynulliad gyda 60 aelod
yn wreiddiol roedd 18 maes penodol i gael deddfwriaeth eilaidd
mwy pwer yn 2006 deddf cymru
hawl i pasio deddfau yn 20 maes penodol gyda caniatad
2011- heb caniatad

Question 24

sefyllfa cyfansoddiadol y llysoedd

Answer 24

sefydlu ar ol deddf diwygio gyfansoddiadol 2005 ac ymgemerwyd pwerau barnwriaethol y TA
ni all dileu y gyfraith neu barnu deddf i fod yn angyfansoddiadol
goruchafiaeth senedd yn cadarn

Question 25

annibynniaeth farnwrol

Answer 25

os nad yw'n annibynnol- peryg bod y llyw yn rhy bwerus- troi i wlad gormoesol angen teimlo bod unrhyw achos llys yn cael ei drin mewn ffordd deg ac yn dilyn cyfraith gwlad

Question 26

sut i sicrhau annibynniaeth farnwrol? diogelwch swydd

Answer 26

apwyntio am cyfnod pen agored ddim ond angen gqadael cyn 75 oed ni all gweinidigion dylanwadu arnynt trwy bygwth diswyddiad rhoi siawns i mynd yn erbyn gweinidigion

Question 27

sut i sicrhau annibynniaeth farnwrol? cyflogau gwarantedig

Answer 27

cylfog ddim yn gallu newid- rhydd i wneud pendrrfyniad heb meddwl am cosb ariannol

Question 28

sut i sicrhau annibynniaeth farnwrol? reolau is barnwrol

Answer 28

dirmyg llys i unrhyw was o'r llyw cieiso ymyrryd gyda canlyniad llys neu i drafod achos yn gyhoeddus yn y senedd atal pwysau gwleidyddol ar barnwyr

Question 29

sut i sicrhau annibynniaeth farnwrol? system apwyntio annibynnol

Answer 29

comisiwn apwyntiadau annibynnol- mwy eglur a weladwy

Question 30

adolygiad barnwrol

Answer 30

adolygu camau'n arwain at gyfraith ers 2000 deddf hawliaub dynol gall adolygu gweithredau'r llyw yn groes i'r confensiwn ewropeiaidd ar hawliau dynol deddf ryddid gwybodqaeth 2005- caniatau i dinasyddion a llysoedd gweld mwy o dogfennau swyddogol

Question 30

sut i sicrhau annibynniaeth farnwrol? hyfforddiant a phrofiad y barnwyr hyn

Answer 30

gyrfa hir fel cyfreithwyr- ymwybodol o'r egwyddorbod angen barnu achosion ar y gyfraith byn lle barn personol

Question 31

chris grayling digwyddiadau sydd di arwain at ostyngiad o adolygiad barnwrol

Answer 31

anodd i bobl sy'n cael legal aid mynd a'u achosion o adolygiad barnwrol; i'r llys- mewnfudwyr ddim gallu afforddio ffioedd eu cyfereithwyr sefydlu uwch trtibiwnlys mewnfudo- gwrando ar achosion yn ymwneud gyda mewnfudo yn unig cost o wneud cais wedi codi

Question 32

ydy barnwyr yn rhy bwerus? ydy

Answer 32

gwleidyddiomn yn parhau'n gydymdeimladol i ddymuniadau eu hetholwyr ddim yn atebol a ty hwnt i atebolrwydd a realiti'r presennol tueddiads i ddiorddebau sefydliedig

Question 33

ydy barnwyr yn rhy bwerus? nac ydy

Answer 33

ymwybodol o sut mae'r bobl wedi pleidleisio rol hanfodol i chwarae gyda hwliau dynol

Question 34

apwyntio'r llys goruchaf

Answer 34

angen bod yn nai llai ymarferwr cymwysedig am gyfnod o 15 mlynedd neu wedi bod mewn swydd uchel yn y farnwriaeth am o leiaf 2 flynedd

Question 35

proses apwyntio gl

Answer 35

llenwi gan comisiwn dethol yn lle comisiwn apwyntiadau barnwrol comisiwn yn gynnwys: arlywydd y gl dirprwy arlywydd y GL 1 aelod o'r comisiwn apwyntiadau barnwrol 1 aelod bwrdd apwyntiadau barnwreol yr alban ac un o gogledd iwerddon ystyried enwebion arlywydd ganghellor gallu: derbyn y dewisiad a hysbysebu i'r P.W gwrthod y dewisiad gofyn am ail ystyried

Question 36

pam cafodd y deddf hawliau dynol ei gynnig?

Answer 36

angen i dod a cyfansoddiad prydain y debyach i gweddill ewrop cynydd ym mwherau'r heddlu a'r llysoedd yn y 90au yn cael ei wed fel bygwth hawliau llyw prydain wedi dod ger bron y ECHR dros 50 gwaith a colli rhan fwyaf o'r achosion

Question 37

sut mae deddf hawliau dynol yn gweithio?

Answer 37

effeithio'n uniongyrchol ar: system gwleidyddol cymru, alban a gogledd iwerddon awdurdodau lleol gweinidigion y llyw, gweision sifil a'i adrannau quangos unrhyw sefydliad busnes cyhoedd e.e cyufrryngau

Question 38

perthynas y du a'r CU

Answer 38

siarted y CU- 1945 cytundeb sylfaenol y Cu caiff e arwyddo yn san francisco 4 prif pwrpas: heddwch a dioglewch rhyngwladol datblygu cysylltiadau ymhlithb cenhedloedd cyflawni cydweithrediad rhyngwladol canolbwynt i sicrhau bod gweithredoedd cenhedloedd yn gytun er mwyn cyrraedd yr amcanion pob aelod yn rhwymo i'r siarter cyrmyd blaenoriaeth dros cytundebau eraill

Question 39

6 prif sefydliad y CU

Answer 39

6 prif sefydliad: cynulliad cyff, cyngor diogelwch, economaidd, yr ysgrifenyddiaeth, llys barn rhyngwladol