week 1 hoorcolleges Flashcards

Question

cyclusstoornissen anamnese

Answer 1

anamnese: leeftijd, cyclusanamnese, puberteitsontwikkeling (menarche, Tanner stadia), lichaamsgewicht, hisutisme (overbeharing), huidafwijkingen, stress en fysieke belasting, CONTEXT (vg etc), familieanamnese cyclusanamnese: 1. begin laatste menstruatie ivm zwangerschapskans, 2. regelmaat cyclus, 3. cyclische veranderingen (zoals mastodynie = pijn in de borsten). hirsutisme (= overbeharing) wijst op oestrogeen tekort, of relatief overschot aan steroïde androgenen. huidafwijkingen: vette huid en acne --> PCOS, dunne huid --> tekort oestrogeen. context: meds, chronische ziekten, schildklierlijden, galactorroe (melk van borsten), hoofdpijn, visusklachten

Answer 2

anatomie en aanleg puberteitsontwikkeling (Tanner stadia 1-5) BMI en waist-hip ratio (WHR) hisutisme/huidafwijkingen AO: lab standaard: LH, FSH, oestradiol, (prolactine) lab op indicatie: androgenen, steroïden, sex hormone binding globulin (SHBG), TSH/F4 echoscopie

Answer 3

1-4 beharingspatroon, om hirsutisme te beoorden.

Answer 4

75% endocriene disbalans 11% ovarieel 7% uterien 5% hypothalaam

Answer 5

secundair: uitblijven van eerder wel aanwezige menstruatie na 3 a 4 maanden aanleiding voor verder onderzoek primair: uitblijven van een eerder niet aanwezige menstruatie - als na 14jr nog geen, en AFwezigheid van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken - als na 16jr nog geen met AANwezigheid van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken. prevalentie: 1-7 per 1000 inwoners

Answer 6

5-10% oorzaak van oligomenorroe prolactine: op gang brengen van melkproductie in de klieren door toename prolactine: verstoort GnRH-pulsatiliteit, door dopaminerge werking in de hypothalamus. bij sterke verhoging --> amenorroe en verlaagd oestrogeen. milde verhoging --> luteale fase afnemen in duur en wordt de cyclus korter. veroorzaakt door micro-adenoom (75%), of macro adenoom of maligniteit. (macro adenoom kan ook chiasma opticum doen) altijd serumprolactine bepalen bij amenorroe/cyclusstoornissen. behandeling: toediening van dopamine-agonisten (parlodel, norprolac, dostinex)

Answer 7

WHO I (10%): centrale oorzaak (hypothalamus/hypofyse) met laag FSH/LH en laag oestradiol WHO II (80%): tussengroep met normaal FSH, normaal/verhoogd LH, en normaal oestradiol WHO III (10%): perifere oorzaak (ovaria) met hoog FSH/LH en laag oestradiol. PCOS is WHO II.

Answer 8

10% centrale oorzaak alles verlaagd (FSH, LH, oestradiol) presentatie: amenorroe, vaak secundair. oorzaak: hypothalamus aanleg (trauma, tumor, kallmann syndroom) hypothalame functiestoornis (idiopathisch stress, eetstoornis, etc) hypofyse functiestoornis (aanleg of tumor)

Answer 9

behandeling: cyclusherstel door OAC (orale anticonceptie) of hormoonsubstitutie. --> hierdoor preventie osteoporose en cardiovasculaire complicaties. evt. psychiatrische stoornissen behandelen EN fertiliteit/ovulatie herstellen met GnRH of gonadotrofines.

Answer 10

diagnostiek gewichtsafname, lichamelijke inspanning, psychiatrische voorgeschiedenis, galactorroe, neurologische verschijnselen, visusstoornis, groeistoornis beeldvorming: MRI-hypofyse en -hypothalamus. AO: prolactine, TSH, vrij T3 en T4, LH, ACTH, cortisol, androgenen en GH.

Answer 11

80% alles normaal (FSH, LH, oestradiol), oestradiol evt. verhoogd. oorzaak: multifactorieel, veelal disbalans in hypofyse-gonaden-as (=verstoorde endocriene regulatie).

Answer 12

WHO cyclusstoornis II aanwezigheid van veel kleine follikels in het ovarium.

Answer 13

gewichtstoename, hirsutisme, acne, gebruik van orale anticonceptiva, familie voorkomen. LO: striae, BMI, WHR beeldvorming: transvaginale echoscopie AO: androgenen, SHBG, glucose, 17-OH-progesteron, dexamethason suppressietest, syn-ACTH test.

Answer 14

korte termijn: subfertiliteit/anovulatie hyperandrogenisme meer miskramen lastiger te behandelen fertiliteitsstoornis (minder succes met ovulatie-inductie en IVF) lange termijn: DM2 endometriumcarcinoom cardiovasculaire aandoeningen despressiviteit

Answer 15

reduceren van overgewicht cyclusherstel dmv OAC herstel ovulatie dmv. gonadotrofinen of oestradiol-receptor modulatie met clomifeencitraat.

Answer 16

10% meest funky: verhoogd FSH en LH, verlaagd oestradiol amenorroe, in begin: verkorting van cyclus. oorzaken natuurlijke veroudering (menopauze) prematuur ovarieel falen (climacterium praecox) turner syndroom (45X)

Answer 17

climacteriële verschijnselen (=overgangsverschijnselen), puberteitsontwikkelingen, groei, autoimmuunziekten, kankertherapie LO: chromosoomonderzoek, Tanner stadia, dysmorfe kenmerken beeldvorming; transvaginale echoscopie AO: inhibine B, auto-antistoffen tegen thyroïd en steroïd producerende cellen, FMTR-premutatie (frag-X)

Answer 18

korte termijn infertiliteit/anovulatie beperkte kans op succesvolle behandeling hoge kans op miskraam of congenitale afwijkingen lange termijn osteoporose bijnierinsufficientie cardiovasculaire aandoeningen

Answer 19

korte termijn infertiliteit/anovulatie lange termijn osteoporose cardiovasculaire complicaties

Answer 20

herstel van cyclus mbv hormoonsubstitutietherapie, preventie osteoporose (OAC, SERM's, bisfosfonaten) androgeen substitutietherpie bij bijnierinsufficientie. fertiliteit herstel dmv. IVF of eiceldonatie.

Answer 21

gravida 0, para 0 nooit eerder zwanger, nooit eerder bevallen.

Answer 22

eencellige samenstelling van spermacel en oöcyt

Answer 23

vorming van spermacellen en oöcyten: spermatogenese en oögenese meiose, mitose essentie: haploïdizatie

Answer 24

= afwijkende hoeveelheid chromosomen door fouten in chromosoomparen of segregatie bij meiose

Answer 25

1. verdubbelen van DNA, er moeten wel paren van chromosomen op het metafaseplaat liggen om ervoor te zorgen dat elke dochtercel van een homoloog chromossom beide zusterchromatiden ontvangt. (bruh) vind alles plaats bij vorming van gameten. meiose 1 en meiose 2 meiose 1: homologe chromosomen over dochtercellen verdelen, chromatiden blijven nog aan elkaar. hierna wordt de cel haploïd meiose 2: homologe chromatiden worden uitelkaar getrokken. --> reductiedeling, de hoeveelheid genetisch materiaal neemt bij elke deling af.

Answer 26

S-fase - metafase - DNA verdubbelt in de S-fase van de celcyclus. chromosomen over metafaseplaten liggen en worden zusterchromatiden uit elkaar getrokken. alle dochtercellen van een mitotische deling zijn diploïd.

Answer 27

meiose 1 homologe chromosoomparing is het samenkomen van chromosoomparen waarbij ze verbindingen maken (cross-over), alvorens weer gesplitst en over cellen verdeeld worden. afhankelijk van 2 dingen: 1. beweging van chromosomen (bouquet formation); beweging waarbij uiteinden van chromosomen bij elkaar komen te liggen, homologe hebben zelfde lengte, dus die zullen elkaar opzoeken. 2. maken van dubbelstrengs DNA-breuken; door vorming en herstellen van DNA breuken vind cross-over tussen homologe chromosomen plaats. gebeurt op verbindingsplek tussen zusterchromatiden. door cross-over en zusterchromatiden-cohesie wordt deze verbinding verbroken en kunnen chromatiden dus uit elkaar bewegen.

Answer 28

in testis, in tubuli seminiferi (=testisbuisje). hierin zitten sertolicellen --> stim. ontwikkeling van geminale cellen (=voorlopercellen) naar zaadcellen. spermatogonia (stamcellen) zitten op basale lamina, onder bloed-testis barrière. meiotische profase: dan bewegen spermatogonia meer naar binnen. na meiotische profase in meiose 1 heten de spermatogonia, primaire spermatocyten. meiose: heten de cellen secundaire spermatocyten. na verdere meiotische delingen gaan ze meer naar binnen, naar het lumen. na meiose 2: zijn ze spermatiden. nu kunnen ze zich differentiëren in spermatozoa rijpe spermacellen worden in het lumen losgelaten. continu proces.

Answer 29

hetzelfde bij X en Y chromosomen hierdoor kunnen X en Y chromosomen dus paren en kan cross-over plaatsvinden.

Answer 30

?? XY-body vorming zorgt ervoor dat alle genen van X en Y chromosomen tijdelijk worden uitgeschakeld. doordat genen op geslachtschromosomen dus worden uitgeschakeld worden sommige onmisbare eiwitten gemaakt op een autosomaal testis-specifiek PGK gen. (niet tijdens oögenese)

Answer 31

ontwikkeling van de ronde spermatide tot een rijpe zaadcel dit is de laatste fase van spermatogenese expressie van testisspecifieke genen nodig.

Answer 32

acrosine: enzym dat de zaadcel ndoig heeft om de eicel te bereiken. protamine: wordt in de kern van de zaadvel gemaakt. functie: DNA wordt hierom opgerold, ipv histonen voor compactere kern. en hierdoor kan RNA-polymerase niet bij DNA komen waardoor geen transcriptie meer. voor acrosine en protamine productie is expressie van testisspecifieke genen nodig. worden enkel in de laatste fase van de spermiogenese gemaakt.

Answer 33

ICSI = intracytoplasmatische sperma-injectie. zaadcellen worden opgezogen en in eicel geïnjecteerd. nadeel: geen natuurlijke selectie van spermacel ronde spermatiden injectie in oöcyten, als spermatogenese niet volledig doorlopen kan worden. er heeft bij deze soort geen histon-protamine transitie plaatsgevonden, dus het is anders ingepakt dan natuurlijk. onduidelijk of dit gevolgen heeft.

Answer 34

de meiose van oöcyten gebeurt prenataal, en stopt voor metafase 1. dan stopt het dus in diplotene stadium van de profase. de oöcyt blijft hierin zolang geen ovulatie optreedt, dus er zitten ong. 7 mil hierin. naarmate ouder dan wordt minder. onder invloed van FSH en LH piek voor de ovulatie wordt de blok opgegeven, dan gaat er dus 1 oöcyt.

Answer 35

uit 1 cel komt 1 rijp eilichaam, en komt het eerste poollichaampje. dit arrest wordt opgeheven door bevruchting van een spermacel.

Answer 36

in lab gameten vormen uit embryonale stamcellen. relevant voor onderzoek om IVF te optimaliseren.

Answer 37

maturatie competentie

Answer 38

1. groei in diplotene arrest: synthese van maternaal mRNA en rRNA voor vroeg-embryonale fase 2. vorming zona pellucida 3. vorming gap junctions, tussen granulosacellen van het follikel en de eicel 4. vorming corticale granula corticale granula = blaasjes met enzymen, spelen rol bij bevruchting: kunnen smelten net onder zona pellucida om polyspermie te voorkomen. zona pellucida wordt hard na bevruchting om polyspermie te voorkomen

Answer 39

meiose inhibitory factor (MIF) uit follikel houdt concentratie cAMP in de oöcyt hoog. bij LH-piek verdwijnen de gap junctions --> MIF kan oöcyt niet meer beïnvloeden. --> cAMP daalt --> meiose hervat tot metafase 2

Answer 40

meiose 2 arrest calciumconcentratie neemt toe in de cel, hierdoor arrest in metafase 2 opgeheven. meiose voltooid, pronucleus formatie --> vorming zygote.

Answer 41

G2/M checkpoint is vergelijkbaar met diploteenarrest exit-M-checkpoint is vergelijkbaar met metafase 2 arrest oögenese heeft echter een echt arrest ipv. controlepunten

Answer 42

mendeliaans: enkel ziekte-alles op een locus zorgt voor een aandoening. complex: multifactorieel, een klein aantal loci (oligogenci) of meerdere loci (polygenic) zorgt voor het onstaan van een ziekte

Answer 43

SNP's (single nucleotide polymorphisms) diploïd genoom (2 sets chromosomen) CNV (copy number variation) recombinatie (cross-over tijdens meiose) inversies repeats epigenetica

Answer 44

1. hoeveelheid: mist genetisch materiaal (deletie) of te veel genetisch materiaal (duplicatie/gain) 2. functie gen/eiwit: disruptie van structuur van het gen (translocatie, inversie, insertie), verandering aminozuurvolgorde (missense, framshift, stopcodon), effect op mRNA (nonsense mediated decay), effect op splicing, gain of function

Answer 45

chromosomaal (translocatie, inversie, deletie, aneuploïdeu) mendeliaans (automosaal dom, autosomaal rec, X-linked, Y-linked) mitochondrieel imprinting complex (multifactorieel)

Answer 46

numerieke afwijkingen meeste zijn niet met het leven verenigbaar 2 chromosomen fuseren met elkaar, 1 lijkt dan langer = aka robertsoniaanse translocatie. voorbeeld: trisomie 21 met 13 --> down syndroom gebalanceerde translocaties wel overerfbaar, extra chromosoom: klinefelter syndroom XXXY ontbrekend chromosoom: Turner syndroom X0 monogeen: 1 gen verantwoordelijk voor ziekte autosoom: mutatie ligt op 1 van de 22 niet-geslachtschromosomen. structurele afwijkingen: deleties, inserties, translocaties, inversies, promotor disruptie, mRNA-fout, splicing-fout, frameshift, stopcodon.

Answer 47

zeldzaam autosomaal dominant

Answer 48

meerdere generaties heterozygoot heeft het fenotype mannen en vrouwen beide aangedaan nageslacht 50% kans op aandoening novo mutatie of lage penetratie

Answer 49

autosomaal dominante overerving genetische (locus) heterogeniteit (dus meerdere genen kunnen een vergelijkbaar fenotype veroorzaken) onvolledige penetratie (niet iedereen krijgt kanker) wisselende expressie (verschillende presentatie van de ziekte)

Answer 50

enkele generatie/gezin is aangedaan heterozygoot is drager van de ziekte homozygoot is aangedaan mannen en vrouwen even vaak aangedaan nageslacht heeft 25% kans aangedaan en afwezigheid, 50% drager

Answer 51

bloedverwantschap, geeft verhoogd risico dat beide ouders drager zijn van dezelfde (recessief overervende) mutatie

Answer 52

autosomaal recessief mutatie in CFTR gen (chloridekanaal) meest prevalente recessieve ziekte in europa

Answer 53

1 mutatie kan meer dan 1 fenotypisch effect geven voorbeeld: fenylketonurie (PKU): mutatie in leverenzym (PAH), met als gevolg stapeling van phenylalanine in weefsel. verschillende fentoypen: mentale retardatie, tumoren, eczeem, pigment defecten (lichte huid).

Answer 54

geen overerving man op man indoen moeder drager: zoon 50% kans aangedaan, dochter dragen 50% kans indien vader aangedaan: dochters worden drager mannen vaker aangedaan dan vrouwen (vrouwen in milde mate aangedaan) voorbeeld duchenne spierdystrofie, hemofilie

Answer 55

geen overerving man op man indien moeder aangedaan: kids 50% kans aangedaan indien vader aangedaan: dochters aangedaan vrouwen milder aangedaan dan mannen, omdat ze nog een ander X chromosoom hebben kan dit compenseren (soms komt het alleen bij vrouwen voor als mannen niet levensvatbaar zijn) voorbeeld: fragiele-X-syndroom (verstandelijke beperking, gedragsproblemen, autisme, ADHD, epilepsie) dynamische mutatie --> verlenging CGG-repeat. anticipatie ziekte, dus wordt erger naarmate meer wordt doorgegeven. vrouwen zijn niet of milder aangedaan

Answer 56

alleen mannen zijn aangedaan alle aangedane mannen hebben een aangedane vader alle zoons van een aangedane vader zijn aangedaan

Answer 57

mitochondriale DNA transmissie is alleen bij moeder op kind (niet via vader) heteroplasmie bepaalt de mate waarin iemand is aangedaan, verschillende typen mitochondriaal DNA komen in een cel voor. iemand is nooit volledig gemuteerd en verschilt heel erg in mate.

Answer 58

= verschil in expressie van genen is afhankelijk van of het gen van maternale of paternale afkomst is. activatie en inactivatie van genetische materiaal wordt bepaald door epigenetische veranderingen: methylatie en acetylatie, deze veranderingen worden meegegeven door ouders.

Answer 59

voorbeelden: Silver-Russel syndroom (maternale UPD11) Beckwith-Wiedemann syndroom (paternale UPD11). beide chromosomen zijn afkomstig van 1 ouder, dus tweemaal het chromsoom van 1 ouder komt tot uiting. en sommige genen komen dan ook niet tot uiting

Answer 60

voorbeelden: diabetes, alzheimer, reuma, schizofrenie, ADHD. genetische factoren en omgevingsfactoren (genexpressie, epigenetica) en levensstijl (microbioom, inflammatie, immuunsysteem) spelen een rol bij het onstaan van de ziekte. verschil tussen nature en nurture wordt onderzocht via tweelingstudies.

Answer 61

= testen of een bepaald genotype vaker bij een bepaalde ziekte betrokken is dan verwacht op basis van kans. grote onderzoekspopulatie nodig (zowel zieken als controle) grote hoeveelheid SNP s(single nucleotide polymorphisms) nodig onderzoek: relatie tussen genetica en ziekte kan worden uitgevoerd mbv. genome wide association studies (GWAS) en Manhatten plots.

week 1 hoorcolleges Flashcards

(86 cards)