ғалымдар Flashcards
(643 cards)
1
Q
соғдылардың Жетісуға көшудегі басты себебі - сауда деді
A
В. Бартольд
2
Q
Соғдылардың арасында түрікше сөйлемейтіні жоқ
A
Махмұд Қашқари (11ғасыр)
3
Q
Қарлұқтар ит жылы (746) батысқа қарай он оқ еліне қашты деп жазды
A
ұйғыр жазбалары
4
Q
10 ғасырда қарлұқтар - көне түркілер деп жазды
A
Ибн әл - Факих
5
Q
қарлұқтар түргештер еліне аттанып, басып алды. Оларды бағындырып құлатты
A
шығыс деректері
6
Q
қарлұқтар жерін батыстан шығысқа дейін жүріп өту үшін 30 күн қажет болған
A
10 ғасырда араб деректері
7
Q
қарлұқтарда қанша қала болды
A
25
8
Q
оғыздардың мемлекет болғаны туралы айтты
A
әл - Якуби
әл - Факих
9
Q
оғыздардың тайпалық құрамы туралы дерек қалдырған
( 24 тайпадан тұрды, БОЗ ОҚ + ҮШ ОҚ деп екіге бөлінді)
A
Махмұд Қашқари
10
Q
оғыздарды ТОРК деп атады
( печенег, хазар, еділ бұлғарларына қарсы күреске байланысты)
A
орыс жылнамаларында
11
Q
оғыздардың соңғы билеушісі, оғыздар қайта күшейіп, 1041 жылы Хорезмді басып алды
A
Шахмәлік (1043те салжұқтар өлтірді)
12
Q
Янгикент қаласының ерекшелігі
A
көшпелі және отырықшы мәдениет тоғысында орналасқан
13
Q
Оғыздардың қалалары
A
Жент
Сығанақ
Сауран
14
Q
оғаздардың әлсіреу себебі
A
ұзақ жылғы соғыстар
ауыр салыққа қарсы көтерілістер
15
Q
қимақтардың басшысы
A
шад-түтік
16
Q
неліктен қимақтар 7ғасыр ортасында Батыс Моңғолиядан -> Алтай мен Ертіс бойына көшті
A
жайылым қажеттілігі
Енисей қырғыздарымен қақтығыс
Ұйғыр қағанатының қысымы
17
Q
қимақтардың бөлектенуі басталды
A
656 жылы Батыс Түрік қағанаты құлаған соң
18
Q
қимақтардың билеушісі
A
қаған
19
Q
қимақтарда 16 қала болған, басым бөлігі Ертіс және Алакөлде орналасқан
A
әл - Идриси
20
Q
Қимақтар қандай болды
A
көне түркі әліпбиін қолданды
Тәңірге табынды
ата-баба рухына сиынды
21
Q
9 ғасыр ортасында қимақтар
A
шығыста Алтайдан, батыста Жайыққа дейінгі тайпаларды біріктірді
22
Q
қимақтардың басқа тайпалармен ара қатынасы
A
1)Енисей қырғыздарына баса көктеп кірді
2)оғыздармен бейбіт қарым-қатынас
3)қарахандықтар қимақтарға жорық жасап отырды, Ертіске дейін жетті
23
Q
қимақтардың шегарасында тыныштық орнады
A
10 ғасырда
24
Q
қимақтардың құлау себебі
A
1) жеке жер иеліктері билеушілері дербестікке ұмтылды
2) қыпшақ көсемдері дербес мемлекет үшін күресті
25
көптеген қамал қалалары болған қағанат
Қимақ
26
деректер бойынша қимақтарда жергілікті басқарушылар саны
11
27
қимақтардың егіс алқаптары, қалалары мен қоныстары туралы айтты
әл - Идриси
28
қимақтардың тұтас қамал жүйесі қорғаған аймағы
Алакөл
29
адам бейнесіндегі мүсін тастар
БАЛБАЛдар
( 3метр шамасында болды, негізінен ер адамды бейнеледі, қабірге және ғибадат өткізілетін жерге қойылды, 12-13 ғасырға дейін қойылды)
30
6-9 ғачырларда тастан салынған киіз үй тәрізді ескерткіштер
ДЫҢ ескерткіштері
( қаза болған адамның басына салынды)
31
түркілер мал шаруашылығында аса мән бермеді
ірі қара малға (сиырға)
32
түркі қағанының киіз үйінде болған Византия елшісі
Менандр
(900 адам сыйған киіз үйден таң қалды, алтын тақ пен алтын тауысты көрді)
33
қарлұқтар көшпелі адамдар, алайда олар жер өңдейді деп айтты
әл - Идриси
34
қаланың орталық бөлігі, ішкі бекіністе қала билеушісінің ордасы орналасты
Цитадель
қуатты қорғаныс жүйесі, салтанатты дәліздер, сақтау қоймалары болды
35
цитадельдің сыртын қоршап тұрды
Шахристан
қала ақсүйектері қоныстанды
36
қаланың негізгі халқы өмір сүрді
Рабад
Шахристанмен іргелес орналасты, шеберханалар мен мекенжайлар орналасты, қорғанмен қоршалды
37
деректерде әйгілі түрік қаласы деп аталды
Тараз
38
көне түркі ескерткішінде БАЛЫҚ сөзінің мағынасы
қала
39
көне түркі ескерткішінде БАРҚ сөзінің мағынасы
ғимарат
40
6-9 ғасырлардағы көне түркі сәулет ескерткіші
Кедер мен Жамукет сарайы
41
Будда храмдары мен мүсіндері табылды
Суяб пен Науакентте
42
Жамбыл облысындағы қарлұқтардың ескерткіші
Ақыртас ғимараты
43
Жамбыл облысындағы қарлұқтардың ескерткіші
Ақыртас ғимараты
44
Қаратаудағы 6-8 ғасырларда салынған
Баладж қаласы
45
6-8 ғасырға жататын ғимараттар табылған жер
Баба - Ата қаласы
46
айырбас сауданың үлкен жәрмеңкелері болған қала
Испиджаб
Отырар
Тараз
47
Будда монахы Мөлдір теңіз деген
Ыстықкөл
48
ерте ортағасырларда көпестер қаласы деп аталған
Тараз
49
629 жылы Жетісуге келген Будда монахы сипаттап жазған қала
Суяб
50
қарлұқтарда 25 қала мен қоныс болғандығы айтылатын еңбек
Хұдуд әл - алам
51
қай жылы алғашқы түркі қағандарының ерлік істері жазылған құлпытас орнатылды
582 жылы БҰҒЫТЫ құлпытасы
52
1893 түркі жазуының құпиясын ашты
В. Томсен ТӘҢІР сөзінің құпиясын ашты
“Кілті ашылған орхон жазулары” кітабында
53
түркі жазуы ұқсас
Герман және скандинавиялық руна жазуына
54
150ден астам руна жазулары табылған жер
Енисей алқабы
55
Жартас жазулары табылған жерлер
Алтай
Шығыс Түркістан
56
Түркі әдебиеттерінде өз атымен аталған алғашқы автор
Йолығ - Тегін
57
Түркілердің жазудағы жетістігі
алғашқы ОЙМЫШ, КСИЛОГРАФИЯ әдісімен басып жазу
(ол мөрден шықты)
58
Шығыс Түркістандағы қағаз өндіру, Қытайдағыдай сол кезеңде басталдв деп жазған
С.Е.Малов
“Көне түркі жазуының ескерткіштері” еңбегі бар
59
көне түркілердің арғы ата-бабалары көк тәңіріне табынған деді
Жан Поль Ру
60
тәңірге табыну бзб 3 ғасырда пайда болды деді
қытай тарихшылары
61
тәңіршілдік - адамзаттың бір құдайға табынушылық діндерінің бірі
Г. Дерфер
62
Көк тәңірі, Ұмай ана, қасиетті Жер-Су, міне, осылар бізне жеңіс сыйлайды деп жазылған ескерткіш
Тоныкөк
63
түркілерде халықты тәңірмен жалғастырушы болып саналады
Қорқыт ата
64
Орталық Азияда соғдылар таратқан дін (6-8 ғасыр басында)
Буддизм
65
3 ғасырдың соғында Иранда негізі қаланған дін
Манихейлік
(бейнелеу мен музыка дамуында үлкен рөл атқарды)
66
бзб 7-6 ғасырда Иранда пайдв болған дін
Зороастризм
(оның ескерткіштері Сырдария мен Жетісудан табылды)
67
Несториандықтар Византиядан қуылып паналады
Арабия
Сирия
Иранды
68
7-8 ғасырларда христиан діни орындары салынған қалалар
Тараз
Мерке
69
қарахандықтар Самани мемлекктін талқандады
999 жылы
70
Қараханның шығыс шегарасы
Қашғар
71
10 ғасырдағы араб геограытары түркілерді исламға мүлдем жат халық ретінлк сипаттайды деді
В. Бартольд
72
қарахандықтар екіге бөлінді
1030 жылдары
73
Саманилер талқандалған соң Қарахан мемлекетінің билігі жүрді
Әмударияға дейін
74
Түркілерде исламның таралуы тығыс байланысты
Қарахан қағаны Сатұқ Боғра ханмен
алғаш ислам дінін қабылдады
75
Қарахан мен қарақытай арасындағы соғыс
1141 жылы КАТУАН шайқасы
76
Қытайдың біріккен күштері Қидан мемлекетін талқандады
1125 жылы
77
Елюй Даши қарақытай гурханы қайтыс болды
1143 жылы
78
Елюй Даши өлген соң билік кімге өтті
әйелі Табуянға
оның қызы Иле де билікте болған
79
Қарақытайлардан жеңіліп, жылына 30000 алтын динар салық төлеуге міндеттелді
Хорезмшах (сосын олар Самарканмен бірге одақтасып қарақытайды жеңді)
80
Хорезмшах пен қарақытай соғысқан жер
Талас өзені
81
Қидандар туралы дерек қалдырдв
әл - Марвази
82
Керейіттердің аумағы (билеушісі Тоғрұл хан)
Солт. - Орхон өзені
Оңт. - Хуанхэ өзені
83
Жалайыр билеушісі
1201 жылы Аргун өзені бойында ЖАМҰҚА өзін гурхан жариялады
84
найман мен керйіттер қалыптаса бастадв
Ұйғыр қағанаты құлаған соң
85
Наймандардың гүлденген кезі
12 ғасырдың 2-жартысы
(8 тайпадан тұрды, ал олар біртгтас меклекетке бірікті тоже осы кезде)
86
Наймандардың орталығы Балықты орналасты
Орхон өзенінде
87
Найман билеушілері
Инанч білге
Наркеш Дайын
Бұйрық
Күшлік
(Инанч білге өлген соң Бұйрық пен Даян таққа таласты)
88
Наймандар түркі тілдес тайпалар Шыңғыс ханға қарсы құрылтай ұйымдастырды
1201 жылы
89
Моңғолдар наймандарды толықтай жеңді
1204 жылы
90
Керейіттер осы хандар тұсында күшейді
Маркус
Құршақұз
91
Моңғолдар керейітті бағындырды
1203 жылы
92
іс қағаздар жүргізіліп, құжаттарға хан жарлығын растайтын мөр қолданылды
керейіт пен наймандарда
93
Шыңғысханның ант берген досы, кейін қас дауы болған
Жамұқа
94
Шыңғысханның жалайыр тайпасынан шыққан ең жақын адамы, әскерінің қолбасшысы
Мұқылай
(күй-ін-чінсан тәйжі)
95
қыпшақтарды атады
шығыста - қыпшақ
русьте - половец
еуропада - командар
(алғаш рет 8ғасырда көне түркі руна ескерткіштерінде кездесті)
96
Қыпшақтар байланыс орнатты
Русь
Византия
Венгрия
97
Батыс Қыпшақ, Оң Қыпшақ
астанасы - Сарайшық
басқарушы әулет - тоқсоба
98
Шығыс Қыпшақ, Сол Қыпшақ
астанасы - Сығанақ
басқарушы әулет - Елбөрілі
Қуаттырақ болды
99
Қыпшақ ақсүйектері қарахандық билеушілермен күрделі қарым-қатынаста деді
Махмұд Қашқари
100
Исламды тарату үшін қыпшақтарға қарсы жорыққа шықты
Хорезмшах
101
Дамыған ортағасырға жататын мемлекеттер
Қарахан
Қарақытай
Қыпшақ
102
Қыпшақ мемлекетінің құрылуының алғышарты
Оғыз, Хорезм, Салжұқ, Қарахан мемлекеттерімен күрес
103
Қыпшақ тайпаларының ең беделдісі
бөрілер
104
Қыпшақтар этнос ретінде қалыптасты
8 ғасырда
Орталық және Шығыс Қазақстанда
105
Қазақ, башқұрт, татарлардың ұлт ретінде қалыптасуына негіз болды
Қыпшақтар
106
Мал орасан көп, бүкіл әлемде мұндай байлық ешкімде жоқ деді
П. Карпини
107
Ялангук сөзінің мағынасы
Құл
108
Қыпшақ хандарының көшпелі сарайы
Орда
109
Қыпшақтардың славяндармен қарым-қатынасы туралы жазды
В. А. Пархоменко
“Жылнамалардағы қыпшақ іздері”
110
Русь қыпшақтармен ылғи да жаугершілік жағдайда болмаған деді
В. А. Пархоменко
111
орыс тіліндегі түркі әскери лексикасы
колчан
булат
караул
есаул
атаман
богатырь
112
орыс тіліндегі түркі әскери лексикасы
колчан
булат
караул
есаул
атаман
богатырь
113
О. Сулеймнов “Аз и Я” кітабында жазды
Бейбітшілік жағдайында ғана славян тіліне түрік сөздері ене алады
114
Қыпшақтарда 16 қала бар деді
ибн Хордадбек
“Жолдар мен аймақтар”
115
Дешті Қыпшақта жол 6 айға созылады деді
ибн Батута
116
Халыкаралык сауда жолынын тарихы басталды
б.3.6. 3-2 мынжылдыктардан,
Шығыс Туркістаннан Иран, Мысыр, Кытай мен Сирияга лазурит пен
нефрит тасудан басталады.
117
Кытай императоры У-дидін Батыстын беймелім елдеріне елшілігі жолга
шығады:
Б.3.б. 138 жылы
118
У-дидін елшілігі алғаш рет ашкан жол:
Кытайдан Орталык Азияға
(Ұлы Жібек Жолының негізі салынды)
119
Ұлы Жібек жолынын негізі каланып,
туракты халыкаралык жолга айналды:
6.3.6. 2 гасырда
120
Улы Жібек жолымен тауарлар тасылды
Рим, Византия,
Ундістан, Иран, Араб халифатынан
121
Ұлы Жібек жолының маңызы:
Халықтар мен мәдениеттерді жақындастырды
122
Ұлы Жібек жолы өз атауын алды:
ХІХ ғасырда
123
ХІХ ғасырда «Ұлы Жібек жолы» атауын ұсынған неміс ғалымы:
фон Рихтгофен
124
Ұлы Жібек жолының басты тауары болды:
Жібек
125
Халықаралық валюта қызметін атқарды
Алтын және жібек
126
Ұлы Жібек жолы бойында салынған арнайы демалыс орындары:
Керуен сарай
127
Ұлы Жібек жолы ерекше дамыған уақыт:
ІХ-ХІІІ ғасырдың басында
128
Ұлы Жібек жолы бойындағы ірі сауда орталықтары:
Испиджаб, Кедер, Отырар, Тараз, Науакент, Баласағұн қалалары
129
II-V ғасырлардағы Ұлы Жібек жолының бағыты
Шығыста Хуанхэден басталып, Қашқария мен Ферғанаға, одан әрі Самарқан, Бұқара арқылы Сирияға өтті. Яғни Қазақстан жерін айналып өтті.
130
VI-XIII ғасырларда Қытайдан Батысқа жүретін басты жол
Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан жері болды.
себебі: Түркі қағандарының ордасы орналасты.
131
7 ғасырда Ұлы Жібек Жолының бағытында не болды
VII ғасырда Ферғана арқылы өтетін жол қауіпті болды.
132
VI- VIІІ ғасырларда жолдың Иранды айналып өту себебі:
Батыс Түрік қағанаты мен Византияның Иранға қарсы жасалған әскери- сауда одағы.
133
Ұлы Жібек жолының Тараздан солтүстік бағыты:
Ертіске, одан әрі Енисей қырғыздарына өтті
134
VII ғасырдағы Қытайдың жол көрсеткіш кітапшасында «Ақ өзендегі қала» деп аталды:
Испиджаб
135
Сырдария бойындағы ірі қалалар:
Отырар (Фараб) мен Шауғар
136
Отырар қаласынан Ұлы Жібек жолы жалғасты:
Янгикент қаласына
137
Жетісудың Науакент қаласынан шыққан жол апарды:
Суяб қаласына
138
Жібек жолы Алмалы арқылы өтіп жетті:
Талхиз қаласына
139
Базарымен даңқты қарлұқ қаласы:
Қоялық
140
Ұлы Жібек жолы арқылы таралып, пергамент пен папирусты ығыстырып шығарған:
Қағаз
қытайлар ойлап тапқан
141
Еңбектері Шығыс әлемі және Батыс Еуропа медицинасына әсер еткен:
Ибн Сина (Авицена)
142
Ұлы Жібек жолы жұмыс істеп тұрған уақыт
XV ғасырға дейін
143
Ұлы Жібек жолының тоқтауына себеп болды:
Ұлы географиялық ашулар, теңіз жолдарының ашылуы
144
Ұлы Жібек жолын ЮНЕСКО-ның әлемдік мұрасына енгізуге ұсыныс берген:
Қазақстан, Қытай, Қырғызстан, Өзбекстан
145
Ұлы Жібек жолына қатысты ЮНЕСКО қабылдаған бағдарлама:
«Жібек жолы»
146
«Ұлы Жібек жолының» қорытынды конференциясы өткен қала:
Париж
147
ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұра тізіміне Қазақстан енгізген ескерткіш саны:
30-дан астам
148
Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен пайда болған жол:
Батыс Еуропа – Батыс Қытай
149
Х–ХII ғасырларда қала халқы VIII–ІХ ғасырлармен салыстырғанда неше есе өсті
20-30 есе
150
Осы кезеңдегі отырықшылыққа, қала өмiрiне бейiмделу жайлы қайда баяндалды
Жүсiп Баласағұнның «Құтты бiлiк» шығармасында
151
Осы кезеңдегі отырықшылыққа, қала өмiрiне бейiмделу жайлы қайда баяндалды
Жүсiп Баласағұнның «Құтты бiлiк» шығармасында
152
Х-XIII ғасырда пайда болған қалалар
Кедер, Ясы, Жент, Баршынкент қалалары
153
Оңтүстік Қазақстандағы ірі қалалар:
Испиджаб пен Отырар
154
«Ол ең құнарлы, ағашқа, суға және тамаша бақтарға бай» деп сипатталған қала:
Испиджаб
155
Х-XII ғасырларда аумағы өсіп, кеңейген қала:
Отырар
156
Кітапханасы бар, мәдениет пен ғылым орталығы ретінде даңқы шыққан қала:
Отырар
157
ХІ-XII ғасырларға жататын көптеген махалла табылған қала:
Талхизда
158
Х-ХІІІ ғасырлардағы су құбыры табылған қала:
Тараз
159
Су құбыры табылған Қаратаудың солтүстік беткейіндегі қала:
Баба-Ата
160
Қалаларда моншалар салына бастады:
Х-ХІІІ ғасырдың басы
161
152 шаршы метр құраған монша табылды:
Тараздан
162
Моншалардың қандай болу керектігін жазған ғалым:
Ибн Сина
163
Архелогтар монша тапқан қалалар:
Тараз, Отырар, Баласағұн
164
Х-ХІІІ ғасырларда пайдаланылған құрылыс материалдары:
Күйдірілген кірпіш, ағаш, гипс, алебастр
165
Қабырғаларды әрлеуде қолданылды:
Терракота
166
Сәндеуге қолданылған күйдірілген балшықтан жасалған тақтайшалар:
Терракота
167
Өңделген кірпіш түрі:
30-ға жуық болған
168
Архелогтар ең көне мешіт тапқан қалалар:
Кедер мен Күлтөбе
169
Х-ХІІІ ғасырларда салына бастады:
Мешіттер мен медреселер
170
Жезқазғаннан 40 км жерде
Кеңгір өзені бойында
ЖОШЫ ХАН КЕСЕНЕСІ (ХІІІ ғ)
171
Қарағанды облысы,
Қаракеңгір өзені бойында.
АЛАША ХАН КЕСЕНЕСІ
172
Тараз маңында орналасқан
АЙША БИБІ (ХI-XII ғ)
БАБАДЖА ХАТУН (Х-XI ғ) КЕСЕНЕЛЕРІ
173
Сыр бойында орналасқан, терракота қалақшалармен безендірілген
СЫРЛЫТАМ (VІІ–VІІІ ғ) КЕСЕНЕСІ
174
Тараз қаласындағы күмбезді кесене
ҚАРАХАН КЕСЕНЕСІ
175
ХІІІ ғасырларда ескерткіштер салынған:
Күйдірілген кірпішпен
176
Сырты геометриялық және өсімдік өрнекті терракотамен салынған кесене
Айша бибі кесенесі
177
Қала мен көшпелі тайпа, ауылдар арасындағы сауда кеңінен өріс алған уақыт:
Х-ХІІІ ғасырларда
178
Ұлы Жібек жолындағы сауда халықаралық деңгейге жеткен уақыт:
Х-ХІІІ ғасырларда
179
Ұлы Жібек жолы бойындағы ірі сауда орталықтары:
Испиджаб, Кедер, Отырар, Тараз, Науакент, Баласағұн
180
«Мұсылмандардың түркілермен сауда жасау орны» деп көрсетілген қала:
Тараз
181
Тараз арқылы тасымалданған күміс өндірілді:
Талас өзенінің жоғарғы ағысында
182
Ұлы даланың барлық өңіріне апаратын сауда жолдары түйісті:
Испиджаб қаласында
183
Х-ХІІІ ғасырларда сауда жолындағы қолайлы жағдайымен ерекшеленетін қалалар:
Тараз бен Испиджаб
184
Х ғасырда ірі сауда орталығы болған Сырдарияның төменгі ағысындағы қала:
Янгикент
185
Айырбас сауданы тауарлы-ақша саудасы ығыстырған уақыт:
Х-ХІІІ ғасырларда
186
Теңге сарайлары жұмыс істеген қалалар:
Отырар және Испиджаб қаласы
187
Жоғары сапалы күміс ақша:
Дирхем
188
Күміс дирхемдер шығару жалғасты:
ХІ ғасырдың соңына дейін
189
Дирхемдердің сыртын күміспен жалатып, мыстан соға бастады:
ХІ-ХІІ ғасырдың соңынан бастап
190
Күміс қорының азаюынан туындаған дағдарыс аталды:
«Күміс дағдарысы»
191
Қазақстанда және халықаралық саудада қолданылған алтын ақша:
Алтын динарлар
192
Ішкі нарықта ұсақ сауда саласында қолданылған ақшалар:
Мыс фельстер
193
Қалаларды сумен қамтамасыз ететін арықтар қазыла бастады:
Х-ХІІ ғасырларда
194
Орталық Қазақстанда егіншілік мәдениеттің өркендеу кезеңі:
Х-ХІІІ ғасырлардың басы
195
Қолөнердің дамуына себеп болды:
Қалалар мен оның тұрғындар санының өсуі
196
Қолөнер шеберханаларының саны артты:
X-XII ғасырларда
197
Қазақстан аумағында мұсылмандық бейнелеу өнері қалыптасты:
Х ғасырда
198
Ортағасырлық кезеңде ерекше дамыды:
Зергерлік өнер
199
Күміс бұйымдар жасаумен әйгілі болған аймақ:
Жетісу
200
Ортағасырлық шеберлер ыдыстарға салған өрнектер:
Геометриялық, зооморфтық және әріптік
201
Қазақстан аумағында шыны өңдеу пайда болды:
9 ғасырда
202
Қазақстан аумағында шыны бұйымдары жаппай тарала бастады:
Х-ХІІ ғасырда
203
Ортағасырлық ең көп таралған бұйымдар:
Көзе, құмыра, тостаған, шамдар
204
Қалаларда бұйымдар көп жағдайда жасалды:
Мыстан
205
Көшпелілерде кең тараған қолөнер түрі:
Тері мен жүн өндеу, металл балқыту, ағаш пен сүйек өндеу, зергерлік
206
Қолөнер салаларының ең ежелгі түрі
Тері мен жүн өндеу
207
Қыпшақтардың киіз жасауын сипаттап жазған саяхатшы:
В.Рубрук
208
ортағасырлық қалаларда мешiттер мен медреселер салу iсi белсенді жүргізілді.
10-12 ғасырларда
209
исламның кең таралғандығын археологиялық қазбалардан табылған тұрмыстық заттар да дәлелдейдi.
ескi қола айнада «кiмде-кiм Аллаға сенсе, оған қауiп жоқ» деген араб сөзі жазылған.
210
Түркiлер исламды қабылдады, бірақ олардың діни нанымы қосарлы сипатта болды деді
Шоқан Уәлиханов
211
Түркі мәдениетінің «алтын ғасыры» болып табылады.
10-12 ғасыр
212
Еңбектерін араб тілінде жазған ғұламалар
Әбу Насыр әл-Фараби
әл-Бируни
213
Өз шығармаларын түркi тiлiнде жазды:
Жүсiп Баласағұни
Махмұд Қашғари
Ахмет Иүгнеки
Қожа Ахмет Ясауи
Сүлеймен Бақырғани
214
«Диуани Хикмет» («Даналық кітабы») еңбегінің авторы
Қожа Ахмет Ясауи (ХІІ ғасыр)
215
Қожа Ахмет Ясауи (ХІІ ғасыр) ұстазы
Арыстан баб
216
Қожа Ахмет Ясауи (ХІІ ғасыр) шәкірті
Сүлеймен Бақырғани (Хакім ата)
217
Мұсылман әлеміне кеңінен танымал ғұламалар шыға бастады:
10-12 ғасырда
218
Түркі мемлекеттерінде ғылым тілі ретінде қолданылған тіл:
Араб тілі
219
«Диуани хикмет» жазылған тіл
Қыпшақ диалектісі
220
Барлық түріктер аудармасыз оқи алатын шығарма:
Диуани Хикмет
221
«Сауаты жоқты құдай қаламайды» деп айтқан:
Қожа Ахмет Ясауи
222
«Арыстан баб сөздері қасиетті - оны тыңдаңдар..» деп жазған:
Қожа Ахмет Ясауи
223
Орталық Азия мен Қазақстанның мұсылман қауымы пір тұтты:
Арыстан бабты
224
Қожа Ахмет Ясауи мен Арыстан баб туралы халық арасында таралған сөз
Арыстан бабқа түне, Қожа Ахметтен тіле
225
Шығармалары Орталық Азия мен Қазақстанның барлық медреселерінде дін ілімі жөніндегі оқулықтар ретінде қолданылған ғалым:
Сүлеймен Бақырғани
226
Махмұд Қашғари
Түркология ғылымының негізін қалаушы
1030-1090 ж
Барысхан қаласында туылған
«Түрік тілдерінің сөздігі» («Диуани лұғат ат- түрк»)
227
Қожа Ахмет Ясауи
Исламдағы түркі танымы жолының негізін қалаған
1103-1167 ж
Сайрамда туылған
«Даналық кітабы» -«Диуани хикмет»
228
Сүлеймен Бақырғани
Туған жылы белгісіз- 1186 ж
Түркістанда туылған
«Дүниенің ақыры»
229
Жүсіп Баласағұн
Өз шығармасын қарахандық- тардың билеушісіне арнаған
1021-1075 ж
Шу өзені бойындағы Баласағұнда туылған
«Құт негізі- білік» («Құтадғу білік»)
230
Жүсіп Баласағұн
Өз шығармасын қарахандық- тардың билеушісіне арнаған
1021-1075 ж
Шу өзені бойындағы Баласағұнда туылған
«Құт негізі- білік» («Құтадғу білік»)
231
Ахмет Иүгінеки
Қарахандық- тар дәуірінің ақыны болған
ХІІ-ХІІІ ғасыр
Түркістанда туылған
«Ақиқат сыйы»
232
Әл-Фараби ықпалымен қалыптасқан ғалымдар:
Ибн Сина, Омар Хайям
233
Шығыс ғалымдары арасында ерекше орын алады:
Әл-Фараби
234
Еңбектері ортағасырлық ғылымның негізін қалаған:
әл Фараби
235
Әл-Фараби өмір сүрді:
870-950 жылдары
236
Аристотельдің «Органон» ілімін жинап, ретке келтірді:
әл Фараби
237
«Екінші ұстаз» атағы бар ғалым:
Әл Фараби
238
Әл-Фарабидің барлық ғылым саласын жүйелеген кітабы:
«Ғылымдардың жіктемесі туралы сөз»
239
Бақытты танудың мүмкіндігі туралы жазған ғалым:
әл Фараби
240
Әл-Фарабидің еңбектері:
«Азаматтық саясат»
«Бақытқа жету туралы»
241
27 жасында «Өткен буындардың ескерткіші» еңбегін жазған:
Әбу Райхан Бируни
242
Жыл санау жүйесі туралы жазылған Бируни еңбегі:
“Масғұд кестелері”
243
Алғаш рет астрономия мен тригонометрия негіздерін қарастырған ғалым:
Бируни
244
Коперник пен Галилейге дейін жер күнді айналатындығы туралы айқан:
Бируни
245
Орта Азия халықтары туралы тарихи деректер қалдырған ғалым:
Бируни
246
Әлем ғалымдары «Әбу Райхан Бируни ғасыры» деп атады:
ХІ ғасырды
247
ХІ ғасырдың бірінші ширегінде Қарахан мемлекетінің астанасы Баласағұн қаласында дүниеге келген ғалым:
Жүсіп Баласағұни
248
Жүсіп Баласағұн жетік білген тілдер:
Араб
Парсы
249
Жүсіп Баласағұнның еңбегі:
Құтты білік
250
Нақыл сөздер, диалог пен уағыз ретінде жазылған еңбек:
Құтты білік
251
Түркі тілінде жазылған алғашқы энциклопедиялық еңбек:
Құтты білік
252
Жүсіп Баласағұни өз еңбегін тарту етті:
Қарахан қағанына
253
Жүсіп Баласағұниға Қарахан қағаны берген атақ:
Бас уәзір
254
ХІ ғасырдың екінші ширегінде Қарахандық ақсүйектер отбасында дүниеге келген ғалым:
Махмұд Қашқари
255
Түркілердің тарихы, тілі, мәдениеті, экономикасы туралы дерек беретін еңбек:
«Диуани лұғат ат- түрік»
256
Орта ғасырлар дәуірінде Еуразия кеңістігінде мәдени жетістіктердің тез таралуына ықпал етті:
Түркілер (ғұндар) мен түркі-монғолдар
257
Халықтардың араласуынан пайда болған халық:
Бұлғарлар
258
Бұлғарлар қандай халықтардың араласуынан қалыптасты:
Оңтүстік славяндар, фракиялықтар, түркі бұлғарлары
259
Славяндық негізді сақтап, түрікше аталған халық:
Бұлғарлар
260
Русьтың түркі негізді қаржылық сөздерін қолдануы туралы жазған ғалым:
Н.М. Карамзин
261
Ортағасырлық мемлекеттер туралы қалыптасқан тұжырымдама:
Төрт патшалық тұжырымдамасы
262
Төрт патшалықты біріктірді:
Ұлы Жібек Жолы
263
Ұлы Жібек жолы бойымен Үндістаннан Орталық Азияға келген дін:
Буддизм
264
Ұлы Жібек жолы бойымен Батыс және Шығыстан келген діндер:
Христиандық кейін ислам
265
Мәдениеттердің өзара ықпалдастығын зерттеудегі негізгі тарихи дерек:
Көне қорымдар
266
Түркі аңыздарының мифологиялық көріністері бейнеленген Х ғасырға жататын, тұрмыс заттары табылған қорым:
Чернигов қорғаны
267
Чернигов қорғанынан табылды:
Түркі мифологиясы көріністерімен безендірілген тұрмыстық заттар
268
Чернигов қорғаны тиесілі болған:
Әскербасыға
269
Жiбек жолы бүкiл осы төрт патшалықты өзара байланыстырды:
1)оңтүстiктегi (Үндiстан) пiлдер патшасының империясы;
2)батыстағы (Византия) асыл заттар патшалығы;
3)солтүстiктегi (Түрiк қағанаттары) жылқылар патшасы;
4)шығыстағы (Қытай) адам патшасы.
270
Шынгысхан қандай керуенді Отырарга жіберді.
500туйеден
450 адамнан туратын керуенді.
271
Монгол эскерлері Казакстан жерін толык басып алды
1219-1224
272
Шынгысханнын әскер саны
150 мың
273
Отырарга шабуыл жасаган Шынгысханнын улдары
Шағатай
Үгедей
274
Сырдария бойымен темен карай аттанган
Шынтысханнын улкен улы
Жошы
1220: Сығанақ - 7күн
Ашнас - 15күн
Жент - қарсылықсыз жаулап алды
275
Шынгысханнын езі (кіші улы Телемен бірге) аттанды
Бұхараға
276
Калка езені бойында монголдар кыпшак-орыс әскерімен шайкасып, женді.
1223
Русь жеріне енбей шығыс кыпшактар тайпаларын багындырды.
277
Шыңғысхан мемлекетінің астанасы
Қарақорым
278
Шыңғысхан мемлекеті бөлінді
Оң
Сол
Орталық
279
Моңғолия аумағында ірі көшпелі мемлекет құрылды
XII г а с ы р д ы н с о н ы -
XIII гасырдын басы
280
Яса занынын, белімдері:
Бірінші белім -
Ш ы н т ы с х а н н ы н н а к ы л
сездері,
екінші белім - эскери,
а з а м а т т ы к з а н д а р
281
Монгол эскерінде Солтустік Кытайды
жаулап алтан сон, пайда болды:
К а б ы р г а б у з а т ы н ж э н е
о т л а к т ы р т ы ш к а р у л а р
282
Монгол м е м л е ке т і н д е енгізілген жуйе:
Бекеттер жуйесі (хабар
же т к і зу ш і л е р )
283
XIII гасырдын басындаты куатты
мемлекеттін, бірі:
Хорезм
284
Хорезм мемлекетіне кірген жерлер:
Хорезм, Мауараннахр,
Иран жене Онтустік
Казакстан жерлері
285
Хорезмшахтар билеушісі Мухаммед
Шынтысханнан женілгеннен кейін
к а ш т ы :
Иранға
286
Мухаммедтін с о н ы н а н кутан монгол
а с ке р і барды:
Кавказ аркылы Батыс
Дешті Кыпшак жеріне
287
Дешті Кыпшак жерінде монголдар
к а р с ы л ы к к а тап болды:
Қыпшақ+орыс одағына
288
1224 жылы Шынгысхан м е м л е ке т і н і н а у м а ғ ы :
Шыгыста Амур
е з е н і н е н б а т ы с т а
Эмударияга дейін
289
Шынтысхан к а й т ы с болды:
1227
290
Улкен улы Жошынын улысы:
Ертістен Еділге дейін,
О м у д а р и я м е н
С ы р д а р и я н ы н т е м е н г і ағысы
291
Шағатай улысы:
Онтустік, Онтустік-
шығыс Казакстан, букіл
О р т а л ы к А з и я
292
Угедей улысы:
Жетісудын солтустік-
ш ы т ы с б е л і г і
293
Уш монгол улысы туйіскен аймак:
Жетісу
294
Жошы кайтыс болган сон, Шынгысхан
о н ы н м у р а ге р і ретінде таныды:
Батуды
295
Шынтысханнын немере сі Батута
айткан сезі:
«Экеннін билігін
кабылдап, ол баргысы
келген же рл е р ге бар»
296
Шынтысхан туралы д е р е к калдырган
Еуропа с а я хат ш ы с ы :
Марко Поло
297
Шынтысханнын немере сі Батудын,
экесінін мурагері болуы туралы дерек
айтылады:
Шыңғыснама
298
« Ш ы н т ы с н а м а » е н б е г і н ж а з г а н :
XVI гасырда емір
сурген Отеміс кажы
299
Жо ш ы н ы н ул д а р ы н ы н а р а с ы н д а т ы
билікті белу туралы Отеміс кажы
ж а з д ы :
Ш ы н т ы с х а н Алтын
бо с ага лы Ак Орданы -
Батуга, куміс бо с ага лы
К е к О р д а н ы - О р д а
Еженге, б ол ат бо с ага лы
Б оз Орданы -
Шайбанта берді.
300
Шынтысханнын жеке басын коргайтын жасагы, ерекше
іріктелген эскер.
Кешік
301
Жошы өлген соң улысынын жері уш мемлекетке белінді:
Алтын Орда, Ак Орда, Кек Орда.
302
Бату хан = Сайын хан = Ақылды хан (қыпшақтар қойды)
(Алтын орда)
1227-1255 ЖЖ биледі
1236-1242 жж батыска (Еуропага) жорык жасады
1241 жылы Адриат тенізіне дейін жетті , бірак улы хан Угедей кайтыс болып , кейін кайтты
303
Берке хан
1257-1266 жж биледі
Ислам дінін кабылдады
Монгол империясы улы ханынан теуелсіз билік етуді бастады
Парсы елі мен Мысырдан галымдарды, дін елерін, акындарды, Хорезмнен коленершілер мен кепестерді
шакыртты
Мысырмен (Султан Бейбарыспен) ресми турде елшілік алмасты
304
Мөңке-темір
1 2 6 6 - 1 2 8 0 ж ж биледі
Мо н го л улы х а н ы н а н тол ы к с а я с и д е р б е с т і к а л д ы
- Өз атынан теңге соқтырды
305
Өзбек хан
1312-1342 жж биледі
Исламды мемлекеттік дін деп жариялады
Батыс Еуропа, Кіші Азия, Мысыр, Ундістан, Кытай елдерімен кызу сауда жургізді. Генуя мен Венециянын
сауда екілдіктері ашылды
Сыганак жене Отырар калалары кайтадан ірі коленер жене сауда орталыктарына айналды
Отырарда XIII гасырдын 30-жылдарынын езінде акша сарайы жумыс істеді
306
Жәнібек хан
1342-1357 жж биледі
Озбек хан мен онын улы Жэнібек билеген туста Алтын орда езінін, е н жогары еркендеу денгейіне жетті
307
Бердібек хан
1 3 5 7 - 1 3 5 9 жж биледі
Биліккумар жене ете катал болган ол так ушін таласта басекелестерін жойып жіберді
Сонын, натижесінде Батудын тікелей урпактарынан ешкім калмады
308
Алтын Ордадағы нәубет ккзеңі
1359-1379 жылдар аралыгында билікте жиырмадан а с т а м х а н ау ы с т ы
XIV г екінші жартысында Орда Еженнін урпактары Алтын Ордадан белініп , Ак Орда улысын курды
1380 жылы Алтын Орда билеушісі Мамайды Куликов шайкасында Маскеу князы Дмитрий Донский эскері
т а л к а н д а д ы
309
Тоқтамыстың билікке келуі
Токтамыс хан Мамайдын женілісін пайдаланып, Эмір Темірдін, колдауымен Алтын Ордадаты билікті тартып
алды
1382 жылы Маскеуді өртеп жіберді
1389, 1391 жене 1395 жылдардаты уш жорык натижесінде Эмір Темір Алтын Орданы талкандады
1395 жылы тактан тускен Алтын Орда ханы Токтамыс 1404 жылы Тумен каласы манында каза тапты
310
Алтын Орданың құлауы
XV гасырдын, 50-70-жылдары Алтын орда мемлекеті толыктай кулады да, Ногай Ордасы, Кырым, Казан, Астрахан, Сібір
хандыктары курылды.
Олар кейін Орыс мемлекетінін
курамына енді
311
Бату хан э с к е р і н д е м о н го л д а р қанша бөлігін курады:
Үштен бірін
312
Ба т у жасактары Еуропа эскерін
т а л к а н д а д ы :
1241
313
Бату хан кайтып келген жер:
Еділ бойы
314
Е у р а з и я н ы н с а я с и ка р т а с ы н
е з г е р т к е н о к и р а :
Бату ханның жорықтары
315
Монгол империясынын терттен бір
белігін курады:
Жошы ұлысы
316
Алтын Орда билеушісі тагайындап
отырды:
Орыс князьдарын
317
Алтын Ордадагы монголдар толыктай
туркіленіп кетті:
14 ғасыр
318
Монгол империясынан тауелсіз
саясат жургізе бастаган Алтын Орда
х а н ы :
Берке
319
Берке кезінде Алтын Ордада кызу
журді:
Қала құрылысы
320
Шытыс е л д е р і м е н д и п л ом ат и я л ы к катынас орнаткан Алтын Орда ханы:
Берке хан
321
Алтын Орда с а я с и дербестікті алды:
Бату ханнын немересі
Ме н ке Темір тусында
322
Алтын Орда элемдегі ен, ірі, бай,
д е р б е с м е м л е к е т к е айналды:
1260 жж
323
Алтын Ордада ханнан кейінгі
л а к а з ы м д ы а д а м :
Беклербек - Эскердін жене сырткы
с а я с а т б а с ш ы с ы
324
Алтын Ордада аткарушы билік аталды:
Диуан - Каржы с а л а с ы , с а л ы к
жинау, ішкі с а я с ат т ы жургізу
325
Диуан басында турды:
Уәзір
326
Алтын Орда мемлекеті белінді:
Оң және солға
327
О н ка н ат т ы б а с к а р д ы :
Бату ұрпақтары
Орталыгы Еділ бойы
328
С о л ка н ат т ы б а с к а р д ы :
Орда Ежен ұрпақтары
Орталығы Сығанақ
329
Казакстаннын солтустік-батысында
билік жургізді:
Жошының ұлы Шайбани
330
Алтын Ордада салык жинаушылар
аталды:
Басқақ
331
Орыс князьдыктарында «татар
слободасы» деп аталды:
Баскактардын
касындагы эскери
жасак
332
XIII г а с ы р д ы н с о н ы н а н б а с т а п с а л ы к ж и н а л а бастады:
Жергілікті аксуйектер
аркылы
333
Алтын Орда е н жогарты еркендеу
д е н г е й і н е жетті:
14 ғасырдың бірінші жартысы
334
Керуен с а у д а с ы н ы д а м у ы н а кеп
кеніл бе л ге н хан:
Өзбек хан
335
Отырар каласында шыккан тенгелер
Алтын динар, куміс
дирхем, мыс фельстер
336
Алтын Орда калалары ерекшеленді:
Қамалдардың болмауымен
337
Камалдардын болмауын Марко Поло
тусіндіреді:
Эскердін, кіруіне
кедергі ж а с а м ау ушін
к а м а л д а р м е н
к а б ы р г а л а р ж э н е
к а к п а л а р д ы н б о л у ы н а
руксат етілмеді
338
Алтын Ордада Жошы урпактарынын
барлык жерлерін біріктіріп, мыкты
билікті ка лпына келтірген хан:
Тоқтамыс
339
Монгол шапкыншылыты туралы «Бул
кун мен тун жаратылганнан бастап,
а д а м з а т б і л м е ге н к а с і р е т болды» д е п
ж а з г а н :
ибн әл - Асир
340
Жалпы халык санагын жургізіп, ортак,
а к ш а бірлігін енгізген м е м л е ке т :
Алтын Орда
341
Монгол империясынын курылуынын
манызды рел аткаргандыты туралы
к о р ы т ы н д ы т а к е л г е н :
В.Бартольд жене
Л . Гумилев
342
Алтын Орда кулаганнан кейін
К а з а кс т а н ау м а г ы н д а курылган
м е м л е к е т т е р :
Ак Орда, Моголстан,
білкайыр хандыгы,
Ногай Ордасы
343
Алтын О р д а м е м л е ке т і кул а г а н н а н кейін пайда болган мемлекеттерде
к а л ы п т а с к а н ул т т а р :
Казактар, езбектер,
кыргыздар, татарлар,
ногайлар т .б.
344
К а з а к хандытынын ка л ы п т а су ы н а
а л т ы ш а р т т а р ж а с а д ы :
Алтын Орданың құлауы
345
XIII г а с ы рд ы н о рт а с ы - XV г а с ы рд ы н басында емір сурген мемлекет:
Ақ орда
346
Жошы ул ы с ы н ы н шыгыс белігін онын,
улкен улы О р д а Ежен б а с к а р г а н ы н
айткан:
Рашид ад дин
347
Жошы улысынын шыгыс белігін Орда
Ежен Бату ханнан алтандыгын айткан:
Әбілғазы
348
Ак О р д а м е м л е ке т і езінін ш а р ы к т ау ш е г і н е жетті:
14 ғасырдың 2-жартысы
349
XIV г а с ы р д ы н екінші ж а р т ы с ы н д а Ак Орданын аумагы:
Жетісудан б а с к а
Казакстаннын барлык
жері
350
Ак О р д а н ы н орталыты:
Сығанақ
351
XIV-XV гасырларда Ак Орданын
с а я с и релі:
Шытыс Дешті Кыпшак
аумагындаты
тайпаларды біріктірді
352
XIV гасырдын ортасында Алтын
Ордата тауелділікті тупкілікті жойган
х а н д а р :
Ерзен
Мүбәрәк
353
XIV гасырдын 60-70-жылдары Ак
Орданы кушейткен хан:
Ұрұс хан
354
Омір Темірмен курескен Ак Орда
х а н ы :
Ұрұс хан
355
Ак О р д а м е н Мо гол с т а н м е м л е ке т і О м і р Темірдін, шапкыншылыгына
у ш ы р а д ы :
XIV г а с ы р д ы н с о н ы -
XV г а с ы рд ы н б а с ы
356
Омір Темір жорыктарынын эсерінен
Онтустік К а з а к с т а н д а ку й р е ге н
к а л а л а р :
Сыганак, Отырар,
Сауран, Ясы, Сайрам
357
Ак Орданын билігін кушейткен Ұрус
ха н н ы н н е м е р е с і :
Барақ хан
1423-1428
358
Б а р а к хан Эмір Темірдін немере сі
Улыкбекке карсы жорыкка шыкты:
1425 жылы
С ы г а н а к ж э н е
С ы рд а р и я н ы н о рт а ағысын Ақ Ордаға қайтарды
359
Барак хан кайтыс болган сон, Ак
Орда ауматынын, билігі етті:
Шайбани урпагы
Эбілкайырга
360
Ак , Орданын орнына курылган
м е м л е к е т :
Әбілқайыр хандвғы
361
Жрус хан мен Барактын урпактары е з
биліктерін с а к т а п ка л г а н ау м а к :
Оңтүстік Қазақстан
362
Шынтысханнын екінші улы Шагатайдын иеліктері
Шыгыс Туркістан, Жетісудын улкен белігі жене Мауараннахр жерлері.
Ұлыстын орталыты - Іле а л к а б ы н д а г ы А л м а л ы к к а л а с ы.
363
о р т а г а с ы р л ы к д е р е к т е р д е к а т а л а д а м р е т і н д е
сипатталады.
Шағатай
364
Онын буйрыты бойынша Шыгыс Туркістанда жол
жене тау асуы, кепірлер салынды.
Шағатай
365
Кебек хан
1307-1326 жж билік еткен Шагатай урпактарынынбірі.
Онын кезінде Шагатай улысы мемлекеті дамиды.
Хан есімі жазылган тенгелер - кебектер шыгарылды.
Ол кешпеліліктен кол
узіп улыстын орталыты болган Жетісу жерін тастап, Мауараннахрга кешіп кетті.
366
XIV АСЫРДЫН ОРТАСЫНДА ШАГАТАЙ
МЕМЛЕКЕТІ ЕКІГЕ БОЛІНДІ
Батыс бөлігі - М ауа р а н н а х р
(Туркі емірлері билік етті)
Шығыс бөлігі - Моголстан
(Шынтысхан урпактары билік етті)
367
М о г о л с т а н д а г ы билік:
Мо гол с т а н д а негізгі билік Д у л а т т а й п а с ы н а н шыккан мірлердін колында болды. Мысалы: Эмір Поладшы ұлысбегі л ау а з ы м ы н леленді. Ал р е с м и т у р д е Шынтыс у р п а к т а р ы
хан болып отырды. Алташкы хан - Тогылык Темір хан.
368
Тоғылық Темір
1348-1362 жж биледі
Моголстан билеушілері гулетінін негізін калады.
Оз билігін ныгайту ушін исламды мемлекеттік дін деп
ж а р и я л а д ы
Ордасы - Алмалык каласы
369
Ілияс Қожа
1362-1385
1365 жылы Омір Темірге карсы Батпак, шайкасында
женіске жетті
370
Қызыр Қожа
1385-1399 жж биледі
XIV гасырдын 70-80 жж Моголстан Эмір Темірдін баскыншылык согыстарына карсы куресуге мэжбур болды
Әмір Темірге бодан екенін мойындады
371
Мұхаммед
1408-1416 жж биледі
Онын кезінде XV в басында жатдай дурысталды, Эмір Темір тарапынан кауіп токтады
Мухаммед тусында шыгыстан Ойрат тайпалары шабуылдай бастады
372
Есен бұға
1433-1462 жж биледі
XV гасырдын 30-жылдары Моголстанда билікке келген
Жетісуга Керей мен Жонібек бастаган казактар кешіп келді
373
Шагатай улысынын шыгыс белігі
(Моголстан) бойынша дерек береді:
Мухаммед Хайдар Дулати
374
Моголстандагы Дулат тайпасынын
б а с ш ы с ы :
Әмір Поладшы
375
Мо го л с т а н мемлекетінін, а у м а т ы
жайлы деректер береді: 7-8 ай жүру керкк
« Т а р и х- и- Р а ш и д и »
е н б е г і
376
XIV-XVI г а с ы рд а г ы Моголст ан
м е м л е ке т і н і н , ш е г а р а с ы :
Шынжан елкесі, Жетісу
м е н к а з і р г і К ы р г ы з с т а н
жері («Тарих-и-
Р а ш и д и » б о й ы н ш а )
377
Моголстанда дулат тайпасынын
аксуйектері иеленген лауазым:
Ұлысбек
Мемлекет басшысы - хан
378
Улысбек лауазымы берілді:
Мұрагерлік жолмен
379
Мо гол с т а н онтустік-шыгыс
К а з а кс т а н д а г ы иеліктерінен
айырылды:
16 ғасырдың басында
380
Казактар мен шайбандыктардын
к ы с ы м ы м е н м о г о л д а р к о н ы с
а у д а р д ы :
Шығыс Түркісьанға
381
Моголстаннын сонты билеушісі басып
кірді:
Қашқарияға
382
К а з а к т а р м о го л д а р д ы Же т і суд а н толықтай ығысты
1520 жылдары
383
Моголст ан м е м л е ке т і н і н кул ау
с е б е б і
Эмір Темір жорыктары,
ойраттар шапкыншылыты, ішкі
а л а у ы з д ы к
384
Ұлы жузді кураган Жетісу тайпалары
бірікті:
Моғолстан құлаған соң
14 ғасырдың ортасы - 16 ғасырдың басы
385
М о г о л с т а н э т н и к а л ы к ж а т ы н а н біртекті м е м л е ке т ж а с ау ы н а
а л т ы ш а р т ж а с а д ы :
Қазақ және қырғыздардың
386
О р т а А з и я д а 1 3 7 0 - 1 4 0 5 ж ы л д а р ы билік етті.
Әмір Темір = Ақсақ Темір = Темірлан
барлас руынан шықты
Саяси өсуі XIV гасырдын 60-жылдарынын басында Барлас тайпасына билігін
орнатудан басталды.
387
Әмір Темір жорыктарынын аукымы:
Ертістен Делиге дейін, Рязань жерлерінен Жерорта тенізіне дейін
14 ғасырдың 70 жж жорықты бастады
388
Эмір Темір ез мемлекетіне косып алган жерлер
Каспий
Иран
Ауғанстан
389
Әмір Темірдің Алтын Ордага жасаган жорыктарынын нетижесі
Мемлекет кулдырап, калалар кирады, Казакстан, Кавказ, орыс жерлері тоналды.
390
Әмір Темір Анкара тубінде Осман султаны Баязитті женді.
1402 жылы
391
Әмір Темір өлді
Соны жорыгы 1405 жылы Кытайга еді. 1405 жылы жолда Отырарда кайтыс болды.
392
Әмір Темір империясынын, астанасы:
Самарқан
393
З а м а н д а с т а р ы О м і р Темірді
сипатт айды:
Басшылык касиет ж а с кезінен коріне бастаган батыл ж э н е е р ж у р е к
394
М е м л е к е т билеушісі болган Темірдін,
а л т а н а т а т ы :
Әмір
395
Шынтысхан урпактарын такка
от ы р ы з г а н кезде Омір Темір езін
а т а д ы :
Тақ иесінің өкілі
396
Эмір Темірдін ураны:
«әд і л д і к ж э н е ку ш »
Мөрге және сақинасына жазған
397
Мауараннахрда Эмір Темір
у р п а к т а р ы б и л і к етті:
16 ғасырдың басында
398
О м і р Темірдін, э с к е р и с а л а д а т ы
о з г е р і с і :
Тұрақты әскер жасақтады
399
О м і р Темірдін, билік етудегі
у с т а н ы м д а р ы :
Әулеттік
Діни
Әскери
400
Омір Темірдін эулеттік уст анымынын
ке р і н і с і :
Э м і р Темір
т у ы с т а р ы н ы н е м і р і н е
е ш к і м к о л с у т а а л м а д ы
401
О м і р Темірдін діни к е з к а р а с ы н ы н
корінісі:
И с л а м діні м е н о н ы н
екілдеріне курметпен
к а р а д ы
402
Әм і р Темірдін, э с к е р и уст анымы:
О с к е р і н д е м о н г о л
тертібі устемдік етті
403
Омір Темір жорыктар жасады:
Ак Орда, Алтын Орда,
Сирия, Ундістанга
404
ӘМ І Р ТЕМІР ЖОРЫКТАРЫНЫН, БАГЫТТАРЫ
Солт - батыс: Дешті Қыпшақ
Шығыс : Моғолстан
Оңт - шығыста : Үндістан
Оңт - батыста : Иран, Түркия
405
Омір Темір кайтыс болган сон
м е м л е ке т ж а д а й ы :
Ұрпақтары арасындағы талас
406
Омір Темір урпактары арасында ішкі
жандай шиеленісті:
XV гасырдын сонында
407
Омір Темір әулеті кулады:
16 ғасырдың басы
408
Омір Темірде туткында болып, кейін
ол туралы кітап жазган:
Ибн Арабшах
12 жасында Д а м а с к і д е
т у т к ы н т а а л ы н ы п ,
С а м а р к а н г а экетілген
409
О м і р Темірдін, Алтын О р д а г а жорыты
ы к п а л етті:
О р ы с жерлерінін,
м о н г о л б и л і г і н е н
к у т ы л у ы н а
410
О м і р Темірдін, то н ау ш ы л ы к
ж о р ы к т а р ы к у л ау ы н а с е б е п б о л г а н м е м л е к е т т е р :
Алтын Орда, Ак Орда
ж о н е М о г о л с т а н
411
мемлекеттін тарихында болган
жалгыз билеуші.
Әбілқайыр хан
1428-1468 жж биледі
Әбілкайырдын аргы атасы - Жошынын улы Шайбан (Шайбани сулеті).
412
Әбілқайыр хандығы Камтыган ауматы:
Құрылды: шығыс дешті қыпшақ
Батыста Жайыктан, шыгыста
Балкашка дейін , онтустікте Сырдария, ал солтустікте Ертіске дейінгі жерлер.
413
Әбілқайыр хандығвның тайпалық құрамы
92 тайпадан турган. Кыпшак, карлук, туркіленген монгол тайпалары т . б.
414
Әбілқайыр хандығының астанасы
Сыганак каласы.
Оган дейінгі астаналары ретінде
Орда-Базар, Чимги-Тура калалары айтылады.
415
Обілкайыр жургізген баскыншылык
с о т ы с т а р ы :
Орталық Азия
Оңтүстік Қазақстан
416
Әбілкайыр жаулап алган жерлер:
Хорезм жене
Сырдариянын бірнеше
к а л а л а р ы
417
Әб і л к а й ы р езін колдаган ке с емдерге
берді:
Калаларды улестер (сойыргал) турінде
таратты
418
Сойыргал иесінін, мумкіндіктері:
Сойыргал лесі езіне
с о л к а л а д а н с а л ы к
жинау мумкіндігіне ие
болды. Б і р а к сойырга л
м у р а г е р л і к ж о л м е н
берілмейді
419
Обілкайыр м і р Темір урпактарынын
алауыздыгын пайдаланып, шабуыл
ж а с а д ы :
Мауараннахр
420
Обілкайыр Мауараннахр жеріне
шабуыл ж а с а ға н уакыт.
15 ғасырдың 50 жылдары
421
Обілкайыр ханнын сырткы
с а я с а т т а т ы с о н т ы ж е н і с і :
Мауараннахрға жорығы
422
1457 жылы Обілкайыр мен ойраттар
а р а с ы н д а т ы ш а й к а с отті:
Сығанақ
423
Обілкайыр мен ойраттар арасындагы
ш а й к а с натижесі:
Обілкайыр женіліп, ойраттар Сырдария бойындагы Туркістан, Ташкент , Отырар
к а л а л а р ы н б а с ы п а л а д ы
424
Обілкайыр хан жургізген ішкі саясат:
Ұлыс билеушілерінің билігін шектеу
425
Обілкайырдын ішкі саясатынын,
н а т и ж е с і :
Керей мен Жәнібек басқарған қарсы топ қалыптасты
426
Обілкайырга н а р а з ы л а р XV г а с ы рд ы н 5 0 жылдарынын сонында кешіп кетті:
Моғолстанға
427
Обілкайыр хан 1468 жылы кайтыс
болды:
Керей мен Жонібекті
жазалау ушін Жетісуга
жо р ы к б а р ы с ы н д а
428
Обілкайыр кайтыс болганнан кейін
хандыктагы жатдай:
Шайбани урпактары
Шытыс Дешті
Кыпшактагы билігінен
айырылды
429
Мухаммед Шайбанидін, Шыгыс Дешті
Кыпшакты к а й т а р у ушін с о г ы с ы н ы н н э т и ж е с і :
Жақтастары аз болып, жеңілді
430
М у х а м м е д Ш а й б а н и е з
ж а к т а с т а р ы м е н бірге жо р ы к к а
Ш ы к т Ы :
Әмір Темір ұрппқтарына қарсы
431
М у х а м м е д Ш а й б а н и ж аул а п а л г а н к а л а л а р :
Самарқан
Бұхара
432
Мухаммед Шайбани езінін, ордасы
е т і п ж а р и я л а д ы :
Самарқан
433
Мауараннахр жерінде Обілкайыр
урпактарынын, билігі сакталды:
16 ғасырдың соңы
434
Кешпелі е з бе кт е р мемлекетінін кулау
с е б е б і :
Ме м л е ке т билігінін
элсіздігі, е з а р а
к ы р к ы с т а р, х а л ы к т ы н
б і л к а й ы р билігіне
н а р а з ы л ы т ы
435
Ке р е й м е н Жэнібек урпакт ары:
Орда Еженнің
436
Ногай Ордасы Алтын Ордадан
беліне бастады , теуелсіз мемлекет ретінде калыптаса
бастады.
Едіге
437
Ногай Ордасы тупкілікті турде Алтын Ордадан окшауланды,
XV гасырдын ортасында тупкілікті теуелсіз ел болды.
Нұраддин
438
Ноғай ордасының астанасы
Жайык езені бойындаты С а р а й ш ы к каласы:
• XIII гасырдын екінші жартысында Жошы
урпактары Сарайшык каласынын негізін калады.
• Дон жене Еділ казактары Сарайшык каласын XVI
гасырдын сонында басып алып, тонады.
439
Ногай Ордасынын халкынын этникалык курамы:
Түркі және түркіленген моңғол тайпасы
440
Едігенін Алтын Ордада аткарган
к ы з м е т і :
Беклербек
441
XV г а с ы рд ы н екінші ж а рт ы с ы н д а
Н о г а й л а р жылжыды:
Көшпелі өзбектер жеріне
442
Ногайлардын кешіп келуіне карсы
б о л м а г а н Кешпелі езбектердін,
б а с ш ы с ы :
Әбілқайыр
443
Ногай халкынын келуіне
Обілкайырдын, карсы болмау себебі:
Бодандарынын санын
толтырады деп
уміттенді
444
Ногай Ордасы экімшілік жатынан
турды:
Ұлыстардан
445
Ногай Ордасында улыстарды
баскарды:
Мырза
446
Ногай Ордасында малшылар міндетті
болды:
М ы р з а л а р г а с а л ы к
т е л е у г е ж е н е э с к е р и
жо р ы к ке зінде е з
каруымен келуге
447
Едіге урпакт ары м е н а кс у й е к т е р
е н г е н к е н е с :
Үлкен кеңес
448
Ногай Ордасындагы «Улкен кене с»
шешті:
Соғыс пен бейбітшілік мәселесін
449
Ногай Ордасында Едіге
урпактарынан сайлап отырды:
Төбе биді
450
Ногай Ордасындаты «би» ие болды:
Атқарушы және сот билігі
451
Ногай Ордасынын кулдырау кезені
б а с т а л д ы :
16 ғасырдың басы
452
Ногай Ордасы бірнеше иеліктерге
белінді:
16 ғасырдың 50 жылдары
453
Осы уакытта Ресей езіне косып алтан
х а н д ы к т а р :
Қазан
Астрахан
454
Мантыттардын, билігінде калды:
Жайық бойы ғана
455
Н о г а й л а р м е н к а з а к т а р д ы «екі
т у ы с к а н о р д а » д е п а т а г а н :
Шоқан Уалиханов
456
Ногай Ордасынын еркендеу деуірінін
бе л г і с і :
Едіге, Камбар, Ер
Таргын э п о с т а р ы
457
дербес Сібір хандыгын құрды
Ибақ хан
458
Сібір хандығын астанасы
Чимги Тура каласы (казіргі Ресейдегі Тумен қаласы)
15 ғасырдың Сібір хандытынын орталыты Іскер каласы болды.
459
Сібір хандвғының халқы
Түркі тілдес тайпалар
460
Д ербе с Сібір хандыты орныкты:
Әб і л к а й ы р хандыгы
кулаганнан кейін
461
Ибак достык, с ауда катынастарын
о р н а т к а н е л д е р :
Қазақ хандығы, орыстармен
462
Ке р е й м е н Жэнібек од а к т а с т ы к
тура лы келісім ж а с а д ы :
Сібір ханы Ибақпен
463
Ибак хан кайтыс болган сон, Сібірдегі
билік етті:
Түркілік Тайбұға әулетіне
464
Тайбуга әулетінін негізін салушы:
Тайбуга (Шынтыс ханга кы з м е т е т к е н , урпактары Сібір жерінде беделге,
билікке и е болган, с а я с и істерге ыкпал
е т к е н )
465
1563 жылы Сібір хандытынын билігіне
келді:
Көшім хан
466
Кешім хан Сібір хандыгында билік
етті:
1563-1598
467
Кешімнін, сырткы с а я с а т т а г ы
е згерістері:
Казак пен ногайлар
жеріне шабуыл жасап,
о р ы с т а р м е н к а т ы н а с ы н
узді
468
І с ке р к а л а с ы м е н Кешімнін, иеліктерін
б а с ы п а л д ы :
Атаман Ермак бастаган
о р ы с к а з а к т а р ы
469
Ат а м а н Е р м а к І с ке р к а л а с ы м е н
Кешімнін, иеліктерін б а с ы п алды:
1581-1583
470
Сібірді жаулауда орыс эскерін
б а с к а р г а н :
Ермак
471
О р ы с э с ке рл е р і Сібірдін сонгы ханы
Кешімді женіліске ушыратты:
16 ғасырдвң соңы
472
Бурынты Сібір хандыгынын дала
т а й п а л а р ы косылды:
Қазақ хандығына
473
Ханнын кене сшілері:
Уәзір
474
Ак Орда, Эбілкайыр хандыгы,
Моголстанда туркі тайпаларынын,
б а с ш ы с ы :
Әмір
475
Ногай Ордасында басшы аталды:
Би
476
Р ул ы к-т а й п а л ы к топтарды б а с к а р г а н аксуйектер, жеріне ешкім кол
су к п а й т ы н е р е к ш е кукык бе р е т і н л а р а з ы м.
Тархан
477
Отырыкшы егіншілікпен
а й н а л ы с ат ы н д а р ж э н е ка л а
тургындары т е л еу ге міндетті
с а л ы к т а р :
Кушыр, харадж, баж
478
К е ш п е л і м а л ш ы л а р т а
с а л ы н ат ы н салык:
Зекет, соғым
479
Тургындардын салыктардан белек
а т к а р г а н кызметі:
Эскери, келік, пошта т .б.
міндеткерліктер
480
«Ханнын, шешімі м е н жарлыгын
е з г е р т у д о с т у р д е б ол г а н жок» д е п ж а з г а н :
Рашид ад дин
481
«Бул татар императорынын бар
устінен карайтын тажайып билігі бар.
Егер де император руксат бермесе,
ешкім ка н д а й д а бір е л д е т у р а
а л м а й д ы . . . » д е п ж а з р а н :
Плано Карпини
482
Шататай урпактары мемлекетіндегі
кешпелі а ксу й е к кауымнын
курылтайы отті:
1269 жылы Талас бойында
483
1269 жылы е т ке н Та л а с
курылтайынын шешімі:
О т ы р ы к ш ы х а л ы к т ы н
еміріне а р а л а с п ау,
белгіленген с а л ы к п е н
к а н а г а т т а н у г а
(салыкты артык
ж и н а м а у )
484
Талас курылтайынан кейін калалар
д а м и б а с т а д ы :
Мауараннахр, Жетісу
485
Шаруашылыкты дамытуга о н ыкпал
ж а с а г а н х а н , Ж а н б а с ы с а л ы т ы н е н г і з г е н х а н :
Мөңке хан
486
Керуен жолдарынын кауіпсіздігіне
е р е к ш е м э н б е р г е н м е м л е ке т :
Алтын Орда
487
XIV-XV г а с ы рл а рд а ка ла лык е м і р
дамыган аймак:
Оңтүстік Қазақстан
488
XIV-XV г а с ы рл а рд а с а лынган е н
м а н ы з д ы г и м а р а т :
Қожа Ахмет Яссауи
Әмір Темір салдырды, Ясы=Түркістанда салынған
489
Арыстан баб кесенесі салынған
Отырар
490
Кешпелілер арасында сакталтан дін:
Тәңіршілдік
Сонымен қатар ата-баба рухына сыйыну болды
491
Туркі тілі дами тусті:
13-14 ғасырларда
492
Бату хан кезінде барлык мемлекеттік
кужаттар жургізілді:
Қыпшақ тілі
493
Кыпшак тілінде эдеби ескерткіштер
жазылды:
XIII-XIV гасырларда
494
«Кодекс куманикус»
XIV гасырдын басындаты бірегей кыпшак тілі ескерткіші болып табылады. Колжазба Петрарка кітапханасынан табылган, казір Венецияда сактаулы
495
«Кисса сул-энбия»
Пайгамбарлар туралы аныздар, энгімелер, мифтер, елендер, жырлар жазылган
496
«Хусрау мен Шырын»
Эзірбайжан акыны Низамидін поэмасы шыгыста кенінен танымал болды. Оны Кутыб атты акын кыпшак тіліне аударды
497
«Мухаббатнама»
Алтын Орда деуірінін едебиетіндегі ерекше поэма. Поэмада ділеттілік, адамгершілік туралы баяндалады
498
XIV-XV гасырларда кыпшак тілін
уйрену ушін жазылган кітаптар:
«Туркі тілі туралы тусіндірме», «Туркі тілін уйренушілер ушін ж и н а к »
499
Казакст ан аума г ы н д а тылым дамыды:
13-15 ғасыр
500
Араб тілінде тарихи трактаттар
ж а з г а н :
Жамал Қарши
501
Алтын Орданын дамуы э с е р етті:
XIII-XV г а с ы р л а р д а
кыпшак тіліндегі ж а з б а
эд е б и е т т і н д а м у ы н а
502
Б і зд і н з а м а н ы м ы з т а ж е т к е н к ы п ш а к
тіліндегі енбек:
Қисса сул әнбия
503
«Ху с р ау м е н Шырын» п о э м а с ы н
к ы п ш а к т і л і н е а у д а р г а н :
Құтыб
504
«Мухаббатнаманы» жазган:
Хорезми
505
Халык , бірлігі, Отанга суйіспеншілікті
ж ы р л а г а н :
Сыпыра жырау, Кодан
Тайшы, Асанкайгы
506
Жырау, куйші, аныз кейіпкері:
Кетбұға
507
Жошы елімі туралы шыгармаларды
ж а т к ы з а д ы :
Кетбұға шығармаларына
508
XIV гасырда емір суріп, ел бірлігін
ж ы р л а г а н ж ы р а у :
Сыпыра жырау
509
XV гасырда емір сурген жыраулар:
Қодан тайшы
Асан Қайғы
510
Обілкайыр ханнан белініп, дербес ел
болуды ойлаган:
Қодан тайшы
511
Керей мен Женібекті белсенді турде
к о л д а г а н :
Қодан Тайшы
512
К а з а к хандыгынын тунтыш жырауы:
Асан қайғы
513
XIII-XIV гасырдаты эпо старда корініс
т а п т ы :
Алтын ордада өткен оқиғалар
514
Елді б а с к ы н ш ы л а р д а н ко рт ау,
батырлык істері баяндалатын жыр:
Қобыланды батыр
515
Ногайлы деуіріндегі батырлар
жо р ы кт а р ы айтылады:
Ер Сайын эпосы
516
К а з а к ха лкынын э т н о ге н е з і а я кт а л г а н уакыт:
15-16 ғасыр
517
Казак халкынын калыптасуынын
ке з е н д е р і белінеді:
Үндіеуропалық
Түркілік
518
Кола жэне темір дэуіріндегі Еуразия
х а л к ы н ы н б а с ы м кепшілігі:
Еуропалық белгілері басым тайпалар
519
Кола жэне темір дэуіріндегі Еуразия
х а л к ы н ы н б а с ы м кепшілігі:
Еуропалық белгілері басым тайпалар
520
Ка з а кс т а н жерінде кола д эуірінде
емір сурген тайпалар:
Андрон
521
Ерте т е м і р д эуірінде К а з а кс т а н
жерінде тайпаларта монгол белгілерін
а л ы п к е л г е н т а й п а
Ғұн
522
Казакстан аумагындагы тайпалардын
м о н гол д ы к белгісі артты:
Түркілер келгкн соң
523
Казакстан аумагындаты тайпалардын
бірігуі байланысты:
Ақ Орда
Әбілқайыр
Ноғай
Моғолстан
524
Қазақ тілі қалыптасты
14-15 ғасырда
525
« К а з а к » с е зінін шыгу тегі:
Түркі дәуірінде
526
«К а з а к » с е зінін м а г ы н а с ы :
Ерікті еркін адам
527
Озбек улысынан белініп Керей мен
Женібек Жетісу жеріне кешті:
1459-1460
528
3 XVI гасырда «езбек» термині Шыгыс
Дешті Кыпшактан ауысты:
Орталық Азия
529
XV г а с ы р д ы н екінші ж а р т ы с ы н д а
к у л д ы р а г а н м е м л е к е т т е р
Әбілқайыр
Моғолстан
530
Ке р е й м е н Жэнібектін кешіп кету
с е б е б і :
Эбілкайырдын 1457
ж ы л ы С ы р а н а к
ма н ы н д а ойратт ардан
женілуі, тым жотары
с а л ы к т а р, х а л ы к т ы н
н а р а з ы л ы т ы
531
Ке р е й м е н Жэнібек кешіп б а р г а н жер:
Батыс Жетісу
200мың адаммен
532
Керей мен Жэнібекті достык,
к у рм е т п е н к а р с ы а л г а н Моголст ан х а н ы :
Есенбұға
533
Ес енбуганын достык кезкарасынын,
с е бе п т е р і :
Шекараны Ойрат ж э н е
Обілкайыр хандыгынан
к о р г а у, ш е к а р а с ы н ы н
кауіпсіздігін к а з а к т а р
к о м е г і м е н к о р а у,
халык санын кобейтіп,
е з билігін ныгайту
534
Есенбуганын Керей мен Женібекке
берген жері:
Шу мен Талас алқабы
535
Керей, Жэнібекпен алгаш кешіп
б а р т а н д а р аталды:
Өзбек-қазақ
536
К а з а к хандыгынын 5 5 0 жылдыгы а т а п етілді
2015
537
К а з а к хандыгынын 5 5 0 жылдыгы а т а п етілді
2015
538
К а з а к х а н д ы т ы н ы н , о р д а с ы.
Қозыбасы
539
Обілкайырдын Керей мен Жәніюекке қарсы жинаган эскерінін,
кептігі т у р а л ы жазган:
Махмуд ибн Уэли
540
Обілкайыр хан жорыкка б а р а ж ат ка н
кезде кайтыс болды:
1468 жылы Жетісуда Жетіқұдық деген жерде
541
О б і л ка й ы р елімінен кейін «О з бе к
хандарынын, иеліктерінде
берекесіздік пайда болды» деп
ж а з г а н :
Ибн Рузбихан
542
Ке р е й м е н Жэнібек Мо гол с т а н н а н
Дешті К ы п ш а к ка ора лды.
1469-1470
543
Улы Даладаты саяси билік ушін
к у р е с т е К а з а к ха н д ы г ы н а н толык же н і л д і :
Шайбани ұрпақтары
544
Керей мен Жэнібектін арты атасы:
Ұрұс хан
545
К а з а к хандыгынын XV г а с ы р д ы н
с о н ы н д а г ы к а р с ы л а с т а р ы :
Ойрат тайпалары,
Мухаммед Шайбани,
мантыт емірлері,
Орталык Азия
билеушілері
546
Казак хандыгы Мухаммед
Ш а й б а н и м е н т а л а с т ы :
Сыр бойындағы қалалар үшін
547
Керей мен Жэнібектін белсенді
с а я с а т ы н ат и же с і н д е ко с ы л г а н
ж е р л е р :
О р т а л ы к К а з а к с т а н ,
Б ат ы с Жетісу,
С ы р д а р и я н ы н т е м е н г і
а Ы С Ы
548
Казак хандыты ушін Сырдария
бойындагы калалар саналды:
С ауд а орталыты, с а я с и -
экімшілік а й ма к
549
«Казак султандарынын билігі 870
ж ы л д а н (ягни 1465 жылдан)
б а с т а л а д ы . . » д е п ж а з г а н :
Мұхаммед Хайдар Дулати
550
15 гасырдын, соны - XVI гасырдын
б а с ы н д а ы К а з а к хандыгынын
сырткы с а я с а т ы н ы н б а с т ы міндеті:
Сырдария аймагында
е з билігін о р н ату
551
XV гасырдын, сонында Сырдария
бойындаты калалар ушін куресті:
Казакт ар, моголдар,
шайбанилер
552
XV гасырдын, 70-жылдары Мухаммед
Ш а й б а н и б а с ы п а л г а н к а л а :
Сығанақ
553
Шытыс Дешті Кыпшакт а билігін
калпына келтіруден уміті узілген
М у х а м м е д Ш а й б а н и жылжыды:
Оңтүстікке
554
Мухаммед Шайбани Эмір Темір
урпактарынын элсірегенін
пайдаланып басып алды:
Мауараннахр
Самаркан
Бұхара
555
Казак хандыты мен Мухаммед
Шайбани арасындаты курес
ж а л а с т ы :
16 ғасырдың бірінші онжылдығына дейін
556
Мухаммед Шайбани Керей мен
Женібек урпактарына біркатар
женісті жо р ы кт а р ж а с а д ы :
1509-1510
557
Мухаммед Шайбани 1510 жылы
К а с ы м н а н женілді:
Сығанақ түбінде
558
1510 жылы М е р в тубіндегі ш а й к а с т а
Мухаммед Шайбаниді елтірді:
Иран шахы Исмаил
559
«1509-1510 жылдары Бурындык хан
болса да, барлык билік Касым
с ул т а н н ы, кол ы н д а болды» д е п
ж а з г а н т а р и х ш ы :
Мұхаммед Хайдар Дулати
560
Б у р ы н д ы к хан емірінін сонында езінін, ж а к ы н д а р ы м е н ке ш і п кетті:
Самарқанға
561
Бурындык хан билігі:
1474-1511
562
К а с ы м х а н билігі:
1511-1518
563
Мазасыз ері уздіксіз согыс кезінде ел
б а с к а р г а н хан:
Бұрындық хан
564
Бұрындық хан біріктіре алды
Жетісудын жене
Орт а лык Ка з а кс т а н н ы н
тайпаларын
565
К а з а к т арихында ха н д ы к билікті
емірінін с о н ы н а дейін с а к т а п к а л а
а л м а т а н х а н :
Бұрындық хан
566
«Кез келген уакытта Бурындык
хан к а з а к улысына: «ат т а р ы н а мініндер, ж ау т а
аттанамыз» деп буйрык берген мезетте жер к а й ы с к а н кол жиналтан».
Ибн Рузбихан
567
«Касым султан бастапкыда Бурындык
ханга барлык жатынан багынды» деп
ж а з д ы :
Мухаммед Хайдар Дулати
568
Д е р е к т е р д е Бурындык ханнын «белгілі султаны, атты э с к е р
басшысынын бірі» ретінде айтылады:
Қасым
569
Бурындык ханнын, билігінін, сонгы жылдары «Касым хан езін Бурындык ханнан барынша алыста устаута
т ы р ы с т ы » д е п ж а з а н :
Мұхаммед Хайдар Дулати
570
«Касым элі хан лаказымын алмай турып, онын, беделі зор болган, Бурындык ханды ешкім есіне де алтан
ж о к » д е п ж а з г а н :
Мұхаммед Хайдар Дулати
571
Касым хан Жошы ханнан кейін Тарих-и-Рашиди
ешкім ж е т е а л м а г а н букіл Дешті
Кыпшактагы куатты эміршіге
айналды» деп жазылган енбек:
Тарихи Рашиди
572
XIX гасырда хандык билік жойылганга
дейін билікте болган эулет:
Жәнібек хан грпақтары
573
1513 жылы Ка с ы м б а с т а г а н к а з а к
е с ке р л е р і келген кала:
Сайрам
574
Касым хан ыкпалын кушейткен
а й м а к т а р :
Батыс Жетісу
Оңт Қазақстан
575
К а с ы м ха н сырткы с а я с а т т а з о р м э н берді:
Ноғвй ордасына
576
К а с ы м н ы н е р е ке т т е р і н е т и же с і н д е Ногай мырзалары кешіп кетті:
Жайықтан Еділдің ар жағына
577
Ка з а к х а н д ы г ы н ы н , б а т ы с т а г ышегарасын Жайыкка дейін жеткізген:
(Ноғай ордасының бір бөлігін басып алған соң)
Қасым хан
578
Моголстаннын негізгі белігі Жетісу
К а з а к х а н д ы г ы н а ко с ы л д ы :
Қасым хан кезігде
579
К а с ы м х а н ке з і н д е г і К а з а к
х а н д ы т ы н ы н , ш е г а р а с ы
Онтустікте
Сырдариянын сол
жагалауы, Жетісу,
солтустікте Ертіс, ал
батыста Жайык езеніне
дейінгі аум а к
580
К а з а к хандыты м е н М а с к е у а р а с ы н д а е н а лт ашкы б а й л а н ы е орнатылды:
Қасым хан кезінде
581
К а с ы м хан тусында к а з а к т а р тунгыш рет белгілі болды:
Батыс Еуропаға
582
Ка с ы м ханнын з а н д а р ы н ы н
белімдері:
1. Муліктік зан
2. Кылмыстык з а н
3. Э с ке р и з а н
4. Елшілік салт ереже сі
5. Жу р т ш ы л ы к з а н ы
583
К а с ы м хан д у н и е с а лып, ж е р л е н г е н к а л а :
Сарайшық
584
Касым хан елтірмей, босатып
ж і б е р г е н т у т к ы н г а ту с ке н
Ш а й б а н и д і н інісі:
Махмұт сұлтан
585
К а с ы м х а н ж е н і н д е д е р е к т е р
к а л д ы р г а н з а м а н д а с т а р ы
Мухаммед Хайдар
Дулати, Ибн Рузбихан,
Бабыр султан
586
1518 жылы Касым ханнан кейін такка
о т ы р г а н улы:
Мамаш 1518-1522
587
XVI г а с ы р д ы н 2 0 - 3 0 - ж ы л д а р ы билік е т ке н Жонібектін урпакт ары:
Мамаш
Тахир
Бұйдаш
588
Казак билеушілеріне карсы од а к
курды
Өзбек және Моғол
589
Казак хандыгы бірнеше ірі женіліске
ушырады:
Моғол
Өзбек
Ойраттардан
590
Казак, хандыгында так ушін талас
басталды:
Мамаш хан қайтыс болған соң
591
«Тахир хан т абит атынан м е й і р і м с і з
жене катал, еш п е н д е ге с енбейді» д е п ж а з г а н :
Мұхаммед Хайдар Дулати
592
Беделінен айырылып, шет жерде
ка й т ы с болды:
Тахир хан
593
Х а к н а з а р ханнын билікке келген с о н
а л т а ш к ы э р е к е т і :
Жайык бойындагы
жагдайын нЫгайтты
594
XVI гасырдын 50-жылдары бір белігі
орыстарта, бір белігі Казак
хандытына ко сылуды к а л а г а н
м е м л е к е т :
Ноғай ордасы
595
Хакназар хан Ногай Ордасына
ж о р ы к т а р ж а с а д ы :
16 ғасырдың 60-70 жылдары
596
Хакназар хан салык жинап отырды:
Ноғай
Қырғыз
597
Хакназар хан курес жургізді:
Сібір хандығымен
598
XVI гасырдын, 70-80-жылдары
М а у а р а н н а р д а мыкты м е м л е к е т
к у р д ы :
Бухара билеушісі
шайбанилык Абдаллах
х а н
Осы ханмен Хақназар достық ант берісті
Ташкент билеушісі Баба сұлтанға қарсы
599
Х а к н а з а р хан Б а б а султ анды
ы т ы с т ы р ы п, к о с ы п а л д ы :
Түркістан
Сауран
600
Келісім ж а с ау ушін келген
Хакназардын екі улын Баба султан
елтіруге буйрык берді:
1579
601
8 Х а к н а з а р хан тусындаты К а з а к х а н д ы т ы н ы н , ш е г а р а с ы :
Батыста Жайык,
солтустікте Есіл,
шыгыста Балкаш,
онтустікте Ташкент м а н ы
602
Маскеу билеушісі Иван Грозныймен елшілік о р н а т т ы.
Хақназар хан
603
«Хакназар жэне онын улдарынын
елімінен кейін билік Жэнібек ханнын
б а с ка урпактарына етті» деп жазды
XVII гасырдагы тарихшы Кадыргали
Жалаири
604
Б а б а султ ант а к а р с ы с о г ы с к а н
Шыт ай х а н н ы н улы:
Тәуекел хан
605
Теуекел хан билік етті
1582-1598
606
Тауе ке л ха н Б а б а султ анды женіп, оны елтіреді:
1582
607
Тауекел хан Абдаллахтан
куменданып, казак, жеріне кайтып
о р а л а д ы :
1583
608
Тауекел ханнын Абдаллах ханнан кету
с е б е б і
Біріншіден, Абдаллах
ж а н ы н д а к а л с а
теуелсіз билеуші бола
а л ма й д ы. Екіншіден,
Аб д а л л а х п е н
Тауекелдін о р т а к ж а у ы
жойылды. Ушіншіден,
Те у е к е л м е н Аб д а л л а х
о д а к т а с е м е с ,
керісінше Сырдария
б о й ы н д а г ы к а л а л а р
ушін б э с е к е л е с б о л д ы
609
К а з а к х а н д ы т ы н к и ы н к е з е н д е
б а с к а р- а н хан:
Тәуекел хан
610
Тауекел хан кезінде кауіп тендірді:
Абдаллах
Моғол
Ойрат
611
Тауекел ханнын XVI гасыр сонындагы
сырткы с а я с а т т а г ы б а с т ы багыты:
Сырдария бойындагы
калалар жене Сібір
ханы Кешіммен ку р е с
612
Тауекел улын баскарушы етіп
тагайындады:
Қарақалпақтарға
613
Тауекел інісін баскарушы етіп
тагайындады:
Қалмақтарға
614
Теуекел хан белс енді ішкі с а я с а т ы н а
а р а л а с т ы :
Қашғардағы Моғол мемлекетінің
615
Тауекел Маскеуге елшілік жіберді:
1594
616
Тауекел ханнын, Мэскеуге жіберген
елшілігінін, м а к с а т ы :
Інісі О р а з м у х а м м е д
с у л т а н д ы т у т к ы н н а н
б о с а т у, М е с к е у
м е м л е к е т і м е н с к е р и
о д а к орнату, о р ы с
п а т ш а с ы н а н о к -
д р і м е н а т ы л а т ы н к а р у
алу
617
К а з а к хандыгына «от кару » кажет
болды:
Бұхар билеушісімен күресте
618
Р е с е й устанымы:
Бухар жене Сібір
х а н д ы к т а р ы м е н
Тауекелдін е з і г а н а
с о т ы с у ы н к а л а д ы.
619
Тауекел хан Бухар хандыгына карсы
одак куруга тырысты:
Иран шахымен
620
Тауекел Бухар э с ке р і н Ташкент пен
С а м а р к а н а р а с ы н д а женді:
1597-1598
621
Тауе ке л ха н Бу х а р л ы к т а рм е н с о г ы с б а р ы с ы н д а б а с ы п алды:
Сайрам, Туркістан,
Ташкент , Эндіжан,
Самарканды
622
Казактардын, баскыншылыгы
т о к т а т ы л д ы :
Бұхара хандығында
623
Казак эскері женіліске ушырады:
Бұхара үшін шайқаста
624
1598 жылы Тауекел хан ж а р а л а н г а н
шайкас:
Бұхарадағы шайқаста сосын өлді
625
Тауекел ханнан кейін билікке келді:
Есім хан 1598-1628
626
Есім хан Бухарлыктармен келісім
жасап, Казак хандыгында калган
к а л а л а р :
Туркістан, Ташкент ,
Сайрам
627
Есім хан Бухар м і р і н е кайтарган
к а л а :
Самарқан
628
Тауекел жайлы: «Ержуректігі мен
б а т ы л д ы т ы ж о н е е рл і г і ж а т ы н а н о л Дешті Кыпшакта д а н к к а беленді» д е п ж а з г а н :
Абдаллах ханның сарай тарихшысы
629
Тауекел хан тусында косылды:
Сібір ханы Көшімнің жерлері
630
Теуекел ке з і н д е катты шиеленісті:
Қазақ өзбек қатынастары
631
Теуе ке л ха н сырткы
бе л с е н д і с а я с а т ы
а р к ы л ы м ы н а д а й
ж е т і с т і к т е р г е к о л
жеткізді:
1. Сырдариянын орта агысындаты
ка л а л а р к а з а к т а р д ы н кол а с т ы н а етті.
2. Орыс укіметімен байланыстар
о р н а д ы.
3. К а з а к х а н д ы г ы н ы н ы к п а л ы
ногайлар м е н башкурт елінін
шегара лык а й м а кт а р ы н а таралды.
4. Сібір ханы Кешімнін иелігіндегі
ж е р л е р К а з а к х а н д ы г ы н ы н к у р а м ы н а ко с ы л д ы.
632
Шығай хан (1580-82) дерек қалдырды
Қадырғали Жалаири
Оның ұрпақтары 2ғасырдан астам билік етті (Тәуекел, Есім)
633
Сырдария бойындагы калалар ушін
курес кайта ершіді:
17 ғасырдың бірінші ширегінде
634
Келісімді бузып, Казак хандыгына к а р с ы ж о р ы к к а шыкты:
Бұхар ханы
635
Бұхар хандығының мақсаты
Ташкент , Сайрам жене
Эндіжан калаларын
кайтып алу
636
Есім хан кезінде Бухарлыктар толыкканды талкандалган шайкастар
отті:
1621-1624
637
Сырдария калалары ушін 2 0 0 жылга созылган курестін нуктесін койды :
Есім хан
638
Есім ханнан б а с т ап екі г а с ы р бойы Казак хандыгынын орталыты болды:
Түркістан
639
Есім хан тусында Казак хандыгынын карым-катынасы бузылды:
Қарақалпақтармен
Сол үшін олар Сырдариянын орта ағысын тастап кетті
640
XVII г а с ы р д ы н, б а с ы н д а К а з а к с т а н аумагына шабуыл жасай бастады:
Ойраттар
641
Есімге б а г ы н б а й езін хан жариялаган Ташкент билеушісі:
Тұрсын хан
642
Турсын хан Туркістанга шабуыл
жасап, Есім ханнын, отбасын туткынга
алды:
1627 жылы Есім ханнын
ойраттарга жорыты
кезінде
643
Есім хан бастаган казак эскері 1627
ж ы л ы а т т а н д ы :
Ташкетке и сол жақта Тұрсын жеңілді
Қатаған қырғыны болды
