1 De Koude oorlog (1945-1991)

Question 1

Barraclough herziend (1908-1984)

Answer 1

Een periode van her aanpassing, Barraclough was de eerste die met het concept ‘contemporary history’ kwam

Question 2

contemporaine geschiedenis =

Answer 2

Term wordt samen met na-moderne tijd gebruikt (postmodern) > ambigue, kleurloos, een voorlopige term
* Eigentijdse geschiedenis begint wanneer de problemen die in het heden spelen voor het eerst vorm krijgen

Question 3

Enkele argumenten voor het begin na WOII:

Answer 3

• Europa minder dominante positie na 1945 (balans macht anders, de 2 grootmachten: SU/VS, West- en Oost-Europa).
• Oude koloniale rijken vallen uiteen
• Atlantische Oceaan naar Stille Oceaan
• Aanpassing relatie witte/gekleurde mensen
• Er wordt veel verwacht van het communisme (communism is a doctrine to meet a new age)
• Weinig optimisme over de democratie (propaganda veel grotere rol) > staatsinterventionisme belangrijker
• Nucleaire wapenwedloop
  Hierbij ontbreken technologische ontwikkelingen en klimaatverandering

Question 4

Het Atlantische Handvest (1941)

Answer 4

• Amerikaanse en Britse doelen voor na WOII
• Alle door oorlogsgeweld gewijzigde grenzen zouden worden hersteld
• Landen recht op zelfbeschikking > koloniale rijken zouden al snel uit elkaar vallen
• Demilitarisering agressorstaten (Duitsland/Japan)
• VN: mondiaal voor veiligheid
• Vrije wereldhandel

Question 5

VN (1945)

Answer 5

Eerste decennia niet waar kunnen maken waarvoor ze waren opgericht door toenemende confrontaties West/Oost. 1 van de partijen sprak steeds veto uit waardoor de voorstellen van de ander niet door konden gaan
⟶ Pas na KO de rol ingenomen die ze vanaf 1941 voor ogen hadden

Question 6

SU
Kort na WOII bleek dat SU troepen niet terugtrok uit Midden- en Oost-Europa

Answer 6

⟶ Eerst nog het idee dat ze bleven hangen, al snel geen sprake meer van zelfbeschikking en democratie in Midden- en Oost-Europa.
⟶ SU-bevrijders namen rol van de Duitsers in: nieuwe onderdrukker

Question 7

Containment
- 1946
- 1947
- het idee:

Answer 7

• 1946: Long Telegram (George F. Kennan zag in dat de Su niet bereid was tot langdurige vredig bestaan naast de Westerse wereld, dus de beste optie was om het communisme in te dammen, uitleg gedrag SU, Politiek advies, hoop voor de toekomst)
• 1947: mr. X-article, Foreign Affairs blad (het publiekelijk maken van de containmentpolitiek aan de buitenwereld)
• Wanneer de SU geïsoleerd wordt, breidt het alleen maar uit
• De SU niet als grote kwaad afschilderen, maar rationele politiek
• Hoop geven, een beeld op de lange termijn

Question 8

Containmentpolitiek
- wat is het
- wat werkte niet?
- kenmerken:

Answer 8

• Vanuit het Westen: een manier om met deze groeiende SU-invloedssfeer om te gaan

Een politiek van appeasement (vermijden van oorlog door concessies (overeenkomsten) te doen aan een andere macht) werkt in dit geval niet bij de totalitaire regimes, dus

Containmentpolitiek:
- Hard en confronterend (anders gaat het verder)
- Westers politiek model superieur aan dat van de SU
- Mensen en burgers durfden niet in opstand te komen
- Grenzen stellen, wanneer deze werden overschreden duidelijk maken dat er werd ingegrepen
- Situatie stabiliseren, niet toegeven
⟶ Uiteindelijk zal de SU inzien dat het westerse politieke systeem beter functioneert dan het communistische systeem
INDAMMEN > VERTROUWEN > OVERWINNEN

Question 9

1947/1948: verharding van de Containmentpolitiek. Redenen hiervoor:

Answer 9

• Berlijnse crisis 1948.
• China communistisch in 1949, duidelijk dat Mao Zhedong het daar aan macht won.
• Nieuwe relatie tussen voormalig geallieerden.
• Geen vrije verkiezingen Centraal-/Oost-Europa.

Question 10

1947: TRUMANDOCTRINE

Answer 10

Truman nam Containmentpolitiek over en werkte deze verder uit
- Economische en militaire steun voor landen die van strategisch belang waren
- Economisch herstel van Europa/Japan (=MARSHALLPLAN) – ingezet zodat kwetsbare economieën niet door armoede onder invloed kwamen van de communistische invloedssfeer
⟶ Geen terugkeer isolationisme: buitenland bleef belangrijk

Question 11

Communisme is in Europa nog populair, de grens zal nog meer verschuiven. Voorkomen door:

Answer 11

• Economische steun
• Het bieden van perspectief zodat het verlangen naar revolutie minder wordt

Question 12

Communisme was een aantrekkelijke ideologie voor veel Europeanen in de naoorlogse periode:

Answer 12

• Alle burgers gelijk, iedereen zou er even goed uitkomen en er evenveel baat bij hebben
• Veel landen lagen in puin en hadden een nieuw begin nodig. Het zoeken naar een manier van wederopbouw
• Nieuwe ideologie: niet terug naar het oude maar iets totaal anders. Leek een blauwdruk voor hoe het in de toekomst zou gaan

Question 13

Reactie Containmentpolitiek

Answer 13

⟶ Moskou haalde lijnen aan (toename toezicht satellietstaten Midden- en Oost-EU) – politiek, militair en cultureel
⟶ Optimistische kijk op de toekomst, niet te veel twijfel

Tom Lehrer (1960)
- Komiek, nucleaire bewapening
- Komisch lied over de KO-situatie

Question 14

Tussen 1948 en 1950 gingen dingen heel erg verkeerd:

Answer 14

• Berlijn was herhaaldelijk een knelpunt tijdens de KO:
  In 1945 het verdrag in Potsdam, hierin werd Duitsland verdeeld in 4 bezettingszones: SU/Frankrijk/VK/VS > dit leidde tot een conflict: SU wilde Berlijn bij Oost-Duitsland laten horen en sloot in 1949 alle wegen ernaartoe af – VS accepteerde dit niet: luchtbrug Containmentpolitiek (Berlijn kon alleen bevoorraad worden via de lucht via Oost-Berlijn). West-zone voegde zich samen tot Bondsrepubliek Duitsland > nieuwe munt > meer economisch te verkrijgen > SU blokkeerde Berlijn doordat ze het niet eens waren met handelingen Westen. (Oosten: Democratische Republiek Duitsland) SU verwachtte dat geallieerden zouden zwichten: gebeurde niet. 1961: de bouw van de Berlijnse muur maakte de verdeling tussen Oost en West duidelijk.
• Tsjechoslowakije werd communistisch
• China (communistische revolutie)
• Atoombom SU
• Korea (begin van de Koreaanse oorlog)

Question 15

Anticommunisme

Answer 15

(alles Amerikaans: tegen alle on-Amerikaanse activiteiten zoals films – steeds meer mensen kregen een tv en gingen naar de film, er was angst dat communisme via deze weg zou worden verspreid)

Question 16

McCarthyisme (1950-1954)

Answer 16

• Joseph McCarthy
• Anticommunistische verdachtmakingen VS
• Alles on-Amerikaans: fascistische, communistische en cryptocommunistische activiteiten. Fluïde term, niet duidelijk. Dit maakte mensen bang, je kon uit het niets aangevallen worden (homoseksuelen, mensen die voor hun recht opkwamen)

Question 17

Opkomst van de ‘Rode Schrik/Red Scare’ in de VS (eind 1940-begin 1950)

Answer 17

• Anticommunisme VS verminderde, vooral nadat SU in WOII-bondgenoot was geworden
• Proces Ethel en Julius Rosenberg: spionage. (Amerikaans echtpaar dat in 1953 werd terechtgesteld vanwege spionage voor de Sovjet-Unie. Ontwerpen van de atoombom aan Russische agenten)
• IJzeren Gordijn Oost-Europa
• Atoombom SU
• Communistische revolutie China
• Begin Koreaanse oorlog
• China en Tsjechoslowakije communistisch

Question 18

De sovjetisering van Centraal- en Oost-Europa:

• 1945-1948: Transitiefase
• 1948-1953: Terreur
• 1953-1956: Destalinisering
• 1956-1968: Opstanden
• 1968-1989: Normalisering
• 1968: BREZJNEVDOCTRINE (wat houd dit in?)Wat rechtvaardigde het?

Answer 18

• 1945-1948: Transitiefase (vorming blokken)
• 1948-1953: Terreur (intensivering)
• 1953-1956: Destalinisering
• 1956-1968: Opstanden (Hongaarse en Poolse opstand in 1956)
• 1968-1989: Normalisering
• 1968: BREZJNEVDOCTRINE (leden van de Russische presidentiële: reactie op de Trumandoctrine die als doel had het communisme in te dammen).
  kwam op het volgende neer: Wanneer krachten die vijandig zijn aan het socialisme een socialistisch land naar het kapitalisme willen brengen, wordt het niet alleen een probleem voor het betrokken land, maar van alle socialistische landen, oftewel broederlijke solidariteit is belangrijker dan nationale soevereiniteit.
  ⟶ Zorg voor meer vrijheid binnen de SU zodat mensen niet in opstand komen

Dit werd gebruikt om de invasie van Tsjechoslowakije in 1968 te rechtvaardigen om de Praagse Lente te onderdrukken.

Question 19

Het Rode Leger

Answer 19

Het rode leger was de naam voor het leger van Bolsjewistisch Rusland na het uiteenvallen van het keizerlijk Russisch leger in 1918. (= factie van de marxistische Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij) . Beging op grote schaal oorlogsmisdaden bij verslaan Duitsers aan het oostfront. Grootste overwinnaar nazisme, gaf SU enige legitimiteit.

Question 20

Het is problematisch om over ‘bevrijding’ te spreken als er naar het rode leger wordt verwezen:

Answer 20

• Deed wat het wilde in bepaalde gebieden (plunderingen enz.)
• Grondstoffen/ industrie weggehaald uit Oostbloklanden voor gebruik SU > achtergesteld
• Stalin heeft landen (Hongarije/Roemenië niet bevrijd om vrij te laten, maar om te bezetten. Landen waren in WOII deel van nazi-Duitsland: zaten ze wel te wachten op het communistische regime?
• Meer anticommunisme (aarzeling tegenover communisme en totalitaire regime Stalin) - bleven lang in gebieden, niet de identiteit van een bevrijder
• MOLOTOV-RIBBENTROPPACT (1939): niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en de SU. SU had grote delen Midden-/Oost-EU onder hun macht. Mensen waren bang voor bezetting. Wilden niet door SU bezet worden.

Question 21

1975: Helsinki-akkoorden en het belang hiervan voor vrede in Europa:

Answer 21

• West-Europese landen erkenden grenzen, mits overheden basis- mensenrechten erkenden en nagingen. Mensenrechten onderdeel van de internationale politiek > mensen over gehele wereld dezelfde rechten
• Slotverklaring Conferentie veiligheid en Samenwerking in Europa, ondertekend door 33 EU landen, VS en Canada.
• Mensenrechten, samenwerking op het gebied van economie, wetenschap, technologie, milieu, veiligheidsvraagstukken en humanitaire zaken

Question 22

Belangrijk Helsinki akkoorden voor dissidente (verzettende) organisaties als Solidariteit (Polen) en Charta 77 (Tsjechoslowakije):

Answer 22

Hielpen het belang van mensenrechten aanzienlijk te vergroten. Het staat zwart op wit, iets om naartoe te kunnen verwijzen. Organisaties konden bewijzen dat ze zich aan de wetten hielden

Question 23

Relatie tussen China en SU:En waarom is samenwerking Vietnam en Amerika ironisch?

Answer 23

Allebei communistisch. SU was bang voor China als ze zich te veel gingen industrialiseren. Wel grote verschillen tussen de leiders. De Amerikaanse invloed in Vietnam is ironisch omdat de oorlog ervoor zorgt dat de 2 wel moeten samenwerken.

Question 24

Problematische relatie tussen communistisch China en de USSR:

Answer 24

• Handel tussen landen daalde fors
• Verschillende nationale belangen
• SU zag dichtbevolkte China als bedreiging en wilde niet dat het ging industrialiseren: Chinezen wilden uiteraard wel hun land ontwikkelen
• Ideologisch: hoe leiderschap en landbouw georganiseerd moesten worden
• Angst voor verraad: wanneer communisme zou groeien, dat er strijd kwam om stukken land
• Angst voor binnenvallen van de ander
• Twisten voor leiderschap wereldcommunisme: Chroesjtsjov of Mao Zhedong?
• Cubacrisis: China vond dat de SU laf had opgetreden.

Question 25

Cubacrisis:

Answer 25

Was de toestand van een dreigende atoomoorlog tussen de VS en SU in oktober 1962, als gevolg van het uit de hand lopen van hun conflict over Cuba. Het eiland was na een zevenjarige guerrillastrijd in 1959 communistisch geworden onder Fidel Castro, en had zich na de mislukte invasie in de Varkensbaai tot de Sovjet-Unie gewend om militaire bijstand.
(Door een zeeblokkade van Cuba, wilden ze voorkomen dat nieuwe raketten vanuit de Sovjet-Unie naar Cuba vervoerd konden worden. De hele wereld zat op dit moment in spanning over de reactie die dit bij de SU zou veroorzaken. Iedereen was bang dat het zou uitdraaien op een atoomoorlog)

Question 26

Spellman: ‘Voor Gorbatsjov en zijn adviseurs werd het beëindigen van de KO met de VS een politieke prioriteit en een economische noodzaak.’

Answer 26

Het eindigen van de KO werd voor de SU een politieke prioriteit. Jarenlange militaire uitgaven en steeds benardere situatie in SU. Voedingsmiddelen en producten steeds schaarser.
⟶ Vertrouwen in communisme nam langzaam af

Question 27

Gorbatsjov: Glasnost en perestrojka

Answer 27

⟶ Essentieel voor Gorbatsjovs beleid om de USSR uit zijn verergerde economische en politieke situatie te halen
⟶ Moesten de politieke crisis van de SU minder maken. Door meer vertrouwen in het politieke regime en opnieuw vertrouwen in communisme en inspraak in de staat.
- Glasnost= openheid, kritiek op het communistische systeem. Bracht SU in gevaar doordat nationalisme en deelrepublieken steeds meer ruimte kregen. Oostbloklanden konden eigen politieke koers gaan volgen
- Perestrojka= hervormingen
⟶ Voordat de hervormingen van de grond waren gekomen stortte de SU in

Question 28

Barraclough, Ideeën over een nieuwe eeuw:
- Juist/Niet juist

Answer 28

Niet juist:
- Communisme zou doorzetten -> zo goed als verdwenen
- verdwijning van het kapitalisme -> is er nog
- Religie is niet verdwenen na een paar eeuwen

Wel juist:
- Wereld meer met elkaar verbonden
- Nucleaire eeuw doorgegaan