week 7 HC5 eiwit turnover en eiwitbeperkt dieet bij stofwisselingsziekten

Question 1

voor wat voor opslag dienen bepaalde macronutriënten?

Answer 1

• koolhydraten: korte termijn energieopslag
• vetten: lange termijn energieopslag
• eiwitten: zeer weinig functie als energieopslag
• eiwitten bestaan uit aminozuren
• in natuurlijk eiwit zitten essentiële (moet je binnenkrijgen via voeding) en niet essentiële aminozuren

Question 2

wat is de eiwitbehoefte van een gezonde volwassen?

Answer 2

• EAR estimated average requirement 0,65g good-quality protein/kg/d
• RDA recommended dietary allowance 0,83g good-quality protein/kg/d

Question 3

waarom is er eiwitturnover?

Answer 3

• een mechanisme om beschadigde (door UV licht, toxische stoffen ect.), verkeerd gevouwen of overbodige eiwitten te verwijderen en te vervangen door nieuwe functionele eiwitten
• tijdens vasten/ziekte wordt de skeletspier gebruikt als eiwitbron, om andere weefsels van aminozuren te voorzien

Question 4

wanneer is er een positieve N-balans: N-intake > N-verlies?

Answer 4

• groei
• wondgenezing
• zwangerschap
• bodybuilding

Question 5

wanneer is er een negatieve N-balans: N-loss > N-intake?

Answer 5

• ondervoeding/vasten (protein-energy malnutrition)
• grote wonden/brandwonden
• koorts
• cachexie (bijv. kanker, COPD)
• hypothyroidisme

Question 6

wat zijn twee belangrijke processen bij het energie synthetiseren uit eiwit afbraak?

Answer 6

• stikstof omgezet in ammoniak naar de ureumcyclus
  ammoniak is een kleine, basische verbinding
  te hoog ammoniak: neurotoxiciteit/hersenoedeem
• koolstofskelet wordt gebruikt om glucose te maken

Question 7

wat is de definitie van hyperammoniëmie?

Answer 7

> 50 μmol/L volwassenen en kinderen
80 μmol/L pasgeborenen

maar tot ~80 is vals positief mogelijk:
- hemolyse
- na afname bloed ammoniak vorming door leukocyten in de buis
- arterieel vs veneus

Question 8

wat zijn symptomen van hyperammoniëmie?

Answer 8

encefalopathie
- in neonaten: progressieve sufheid, slecht drinken, braken, hypotonie, convulsies
- bij kinderen/volwassenen: hoofdpijn, anorexie, braken, buikpijn, tremor/ataxie/convulsie, veranderd bewustzijn/coma, geprikkeldheid, psychose, weigering van eiwitrijk voedsel, ontwikkelingsachterstand

hyperventilatie: ammoniak prikkelt het ademcentrum

Question 9

wat zijn indicaties voor ammoniak bepaling?

Answer 9

• encefalopathie
• neurologische symptomen
• onbegrepen psychiatrie
• verminderde leverfunctie
• sepsis
• ernstig ziek zijn

PLUS signs: familiaire belasting, weerzin tegen vlees, agressief

Question 10

wat is de variatie in verschillende soorten ureumcyclus defecten?

Answer 10

• 7 enzym deficiënties
• ammoniak
• kliniek is min of meer gelijk, behalve arginase deficiëntie
• presentatie: kan op elke leeftijd (neonataal, late kinderleeftijd, puberteit (late onset))

Question 11

wat is de genetica van ureumcyclusdefecten?

Answer 11

• autosomaal recessief
• behalve OTC deficiëntie: X gebonden recessief
• veel verschillende genmutaties

Question 12

wat zijn de doelen van behandeling van te hoog ammoniak en pas wanneer overweeg je hemodyalise?

Answer 12

anabolisme
- geef voldoende energie
- vermijd tekort essentiële aminozuren en vitamines/mineralen
- behandel onderliggende oorzaak die energie kost (bijv. koorts)

verwijdering van ammoniak/stikstof
- geef zo min mogelijk eiwit
- geef stikstofscavengers
- geef aminozuren die essentieel zijn voor de ureumcyclus (L-arginine of L-citrulline) en carnitine
- lactulose/rifaximin

→ overweeg serieus hemodialyse als ammoniak > 200 μmol/L

Question 13

wat zijn luxerende momenten bij ureumcyclusdefecten?

Answer 13

• katabolisme: infectie/koorts/vasten/bariatrische chirurgie
• anesthesie/operatie
• eiwit overdosis: postpartum/parental nutrition/Atkins dieet
• medicatie: valproïnezuur
• onbegrepen

Question 14

wat is het doel, de indicaties en de bijwerkingen van chronische behandeling ureumcyclusdefecten?

Answer 14

1. DOEL
   - beperking hoeveelheid N-inname (laag in natuurlijk eiwit)
   - voorkomen tekorten essentiële aminozuren, vitamines en mineralen/eiwit malnutritie door aanvulling met aminozuur preparaten
   - voorkomen katabolie door voldoende calorieën binnenkrijgen
2. indicaties: ureumcyclusdefecten
3. bijwerking: alimentaire tekorten/katabolie/overgewicht

Question 15

wat is de genetica van phenylketonurie/PKU?

Answer 15

• autosomaal recessieve aandoening
• pathogene mutaties in het PAH-gen
• 1 op de 18.000 pasgeborenen

Question 16

wat zijn klinische kenmerken van onbehandelde PKU?

Answer 16

• ernstig irreversibele psychomotore ontwikkelingsachterstand
• verstandelijke handicap
• epilepsie
• gedragsproblemen: hyperactief en autismespectrum
• hypopigmentatie: bleek, blond en blauwe ogen (dit kan herstellen)
• muizengeur: afbraakproduct phenylacetaat

Question 17

wat is de pathofysiologie van PKU?

Answer 17

hersenschade door: - hoge plasma phenylalanine waarden
- laag tyrosine: minder catecholamine synthese/DOPA/melanine en schildklierhormoon
- competitie bloed hersenbarrière overgang met andere aminozuren → daling neurotransmitter productie (bijv. dopamine, serotonine), oxidatieve stress, en verstoorde eiwitsynthese

Question 18

hoe gaat de screening van PKU?

Answer 18

• voorheen primaire en secundaire sibs screening: broertje en zusjes
• nu hielprik screening: gestart in Nederland in 1974

Question 19

wat is de behandeling van PKU?

Answer 19

• start direct na de hielprik: dag 7-9
• phenylalanine beperkt dieet en tyrosine verrijkt
• levenslang? zeker gedurende kindertijd, doel is voorkomen hersenschade
• streefwaardes volgens richtlijn

kinderleeftijd Phe <360 μmol/L
volwassen leeftijd Phe <600 μmol/L
zwangerschap Phe <360 μmol/L of <240 μmol/L

Question 20

wat is het doel, de indicaties en de bijwerkingen van chronische behandeling van PKU?

Answer 20

1 DOEL
- beperking phenylalanine
- aanvullen tyrosine
2. indicaties: PKU
3. bijwerking: alimentaire tekorten

Question 21

voor metabole diëten is een nauwe samenwerking met metabool diëtiste nodig, waaruit bestaat zo een metabool dieet?

Answer 21

• natuurlijk eiwit beperkt (want daar zit Phe in)
  12 g/d eiwit
• aanvulling eiwit met Phe-loze aminozuurpreparaten, essentiële aminozuren
• supplementen n.a.v. alimentaire deficiënties: vitamines B6, B11, B12, ijzer
• voldoende calorieën geven voor beperken negatieve stikstofbalans: anders stijgen Phe