3: Skjaldkirtilshnútar

Question 1

Faraldsfræði skjaldkirtilskrabbameina á Íslandi.

Answer 1

3% greindra meina

3,4 per 100 þús. karla og 9,3 hjá konum.

Question 2

4 flokkar skjaldkirtilskrabbameina og algengi.

Answer 2

• Þroskuð krabbamein skiptast í papillary og follicular, totumyndandi eru algengust.
• Merggerðarkrabbamein/medullary
• Illa þroskuð
• Villivaxtarkrabbamein (anaplastic)

Question 3

Aldur við greiningu á skjaldkirtilskrabbameinum.

Hjá hverjum eru þau sjaldgæf?

Answer 3

51 ár hjá konum
56 ár hjá körlum.
Geta komið fyrir hjá öllum aldurshópum en sjaldgæf fyrir kynþroska.

Question 4

Áhættuþættir skjaldkirtilskrabbameina?

Answer 4

Erfðir (helst medullary týpan)

Jónandi geislun

Question 5

Nýgengi skjaldkirtilskrabbameina er að…

Answer 5

…snaraukast! Flest er aukning á litlum totumyndandi/papillary krabbameinum.
Líklega vegna aukningar í greiningu einkennalausra.
Engin aukning í dánartíðni.

Question 6

70% krabbameina í skjaldkirtli undir 1 cm…

Answer 6

…minnka eða haldast óbreytt án meðferðar.

Question 7

Hvað er þrígreining og hvað greinir hún?

Answer 7

Saga og skoðun
Ómskoðun
Fínnálarástunga
- Skjaldkirtilskrabbamein
(Stundum bætt við blpr., CT, sindurritum með geislajoði og PET)

Question 8

Fyrir hvaða krabbamein mælir maður calcitonin í blóði?

Answer 8

Medullary æxli í skjaldkirtli.

Question 9

Hvað þarf að fá fram í sögu og skoðun skjaldkirtilskrabbameina? 4 atriði.

Answer 9

Fjöllusaga
Geislasaga
Skoðun og þreifing á hálsi
Barkakýlisspeglun (með/án barkaspeglunar og/eða vélindaspeglunar) til að meta starfsemi raddbanda. (recurrens taugin fer nærri skjaldkirtli).

Question 10

Hvort er betra CT eða ómun til að meta góðk. vs. illk. skjaldkirtilshnúta?

Answer 10

Ómun!

Totumyndandi eða þroskað illk. eru ómsnauðir, með óreglulegar brúnir og kalkanir.

Question 11

Nálasýni úr skjaldkirtilshnútum eru yfirleitt…

Answer 11

…fínnálarástungur, einstaka sinnum grófnálarsýni ef þörf er á meiri vef.

Question 12

Fyrir hvað er Bethesda flokkun frumusýna?

Answer 12

Hnúta í skjaldkirtli.
I ógreinanlegt/frumufátækt sýni
II góðk.
III frábrigði af óljósri þýðingu, endurtaka sýnatöku
IV skjaldbúsæxli, ekki hægt að greina góðk. vs. illk.
V grunur um illk. vöxt
VI öruggur illk. vöxtur

Question 13

Hvað þarf að mæla í blpr. þegar skjaldkirtilshnútar eru unnir upp?

Answer 13

TSH
FT4
Kalsíum
PTH
Calcitonin ef medullary
Thyroglobulin við eftirfylgni, viljum ekki að hækki.

Question 14

Þarf að taka CT í skjaldkirtilshnútum?

Answer 14

Bara ef það hjálpar við undirbúning aðgerðar.

Question 15

Sindurritun er notuð…

Answer 15

…í eftirfylgni 1 ári eftir Thyrogen gjöf við skjaldkirtilskrabbameinum.

Question 16

RET gen á litningi 10 veldur…

Answer 16

…medullary krabba í skjaldkirtli. Getur bæði verið hluti af MEN (multiple endocrine neoplasia) heilkenni eða stakt.

Question 17

BRAF erfðafræðiskimun skimar fyrir…

Answer 17

…stökkbreytingu V600E í þroskuðum skjaldkirtilskrabbameinum. 99% líkur á illkynja vexti ef hún er til staðar. Notað fyrir Bethesda gráðu 3, 4 og 5 hnúta.

Question 18

Hver er mikilvægasti þátturinn í meðferð skjaldkirtilskrabbameina?

Answer 18

Skurðaðgerðir. Emil Kocher aðalgæinn þar.

Question 19

Hemithyroidectomia/skjaldhelftarnám er?

Answer 19

Þegar hálfur skjaldkirtillinn er fjarlægður vegna lítils krabbameins.

Question 20

Til hvers er taugaboðavaki?

Answer 20

Notaður í skurðaðgerðum á skjaldkirtli. Hjálpar við að finna recurrent laryngeal taugina og meta skaða/álag á henni. Núna aukin áhersla á stöðugar mælingar í aðgerð.

Question 21

Hver er hornsteinn eftirmeðferðar eftir skurðaðgerð á skjaldkirtilskrabbameinum?

Answer 21

Geislajoð. Drukkið og tekið upp í þörmum.
Helst notað í æxlum yfir 4cm, eða ef ífarandi vöxtur var til staðar og stór eða mörg eitlameinvörp.
Einnig ef erfiðar vefjagerðir.

Question 22

Lyfjameðferð við skjaldkirtilskrabbameinum?

Answer 22

• Tyrosín kínasa hemlar, hægja á framgangi erfiðra krabbameina með því að blokka prótín sem gegna hlutverki í frumusamskiptum.
• Lækna ekki.

Question 23

Lyfjameðferð villivaxtarkrabbameina?

Answer 23

Doxorubisin, Cyclofosfamíð og Docetacil (hefðbundin krabbalyf).

Question 24

Til hvers er alkóhólinnsprautun?

Answer 24

Notuð í meðferð skjaldkirtilskrabbameina þegar búið er að reyna margar aðgerðir og enn eru lítil meinvörp til staðar.
Veldur herslismyndun og skertu blóðflæði, gefið endurtekið.