Bot Flashcards
1
Q
Algemene kenmerken bot
A
- stevig steunweefsel
- gekenmerkt door grote hoeveelheden anorganisch materiaal
- zeer druk- en trekkrachtbestendig
- omgeven door bindweefsel (= periosteum/endosteum)
- specifieke bouw met ruimte voor bloedvaten en zenuwelementen
- hoge metabole activiteit onder invloed van hormonen (continue eremodellering)
2
Q
Anorganisch materiaal
A
(Ca2+- hydroxy-apatietkristallen)
= Ca10(PO4)6(OH)2
gelegen in organische ECM
rijk aan collageen type I
3
Q
Functies bot
A
- steun
- beweging
- bescherming
- beenmerg
- Ca 2+ reserve
4
Q
Pathologieën bot
A
- osteosarcoma
- secundaire metastatische tumoren
5
Q
Indelingen bot volgens macroscopische/anatomische kenmerken
A
- compact bot (cortical bone)
- spongieus bot (cancellous/trabecular bone)
6
Q
indelingen volgens microscopische kenmerken
A
- primair of plexiform bot (woven bone)
- secundair of lamellair bot (lamellar bone)
7
Q
Indelingen bot volgens proces van botvormig
A
- directe of desmale botvorming
- indirecte of chondrale botvorming
8
Q
Kenmerken pijpbeen
A
= lang been
- klassieke vorm van een been
9
Q
Macroscopische kenmerken pijpbeen
A
- epifyse = botknobbels (uiteinden), vooral spongieus bot
- dialyse = schacht of bot cilinder, vooral compact bot
- metafysica = overgang tussen epifyse en diafyse
- fyse of groeischijf = kraakenige schijf van waaruit lengtegroei mogelijk is
- beenvliezen: periosteum en endosteum
10
Q
Visualisatie bot
A
- ontkalking dmv zuren of EDTA (ethyleen-diamino-tetra-azijnzuur, Ca-chelator)
11
Q
Onderdelen cellulaire component
A
- osteoprogenitorcel: gelegen in periosteum en endosteum
— osteoblast
— osteocyt - osteoclast (vanuit MPS)
12
Q
Onderdelen ECM
A
- organisch deel = osteïd
— vezels: collageen type I
— grondstof: proteoglycanen en glycoproteïnen - anorganisch deel = Ca2+- hydroxy-apatietkristallen
13
Q
Osteoblasten
A
= botvormende cellen, gedifferentieerd uit osteoprogenitorcellen
14
Q
Osteoblasten kenmerken
A
- liggen tegen botoppervlak in epitheelachtig laagje
- eerder kubische vorm
- actieve osteoblasten (veel RER in cytoplasma)
— synthese van osteoïd)
— mineralisatie van osteoïd
— tegen osteoblasten laagje osteoïd (lichter) dan pas gemineraliseerde matrix - cellen ingesloten door gemineraliseerde matrix = osteocyten
- rustende, afgeplatte cellen aan rand van gemineraliseerde matrix = botrandcellen (eventueel apoptose)
15
Q
Osteocyten
A
= rustende ogteoblasten, ingekapseld in gemineraliseerde matrix
16
Q
Osteocyten kenmerken
A
- liggen in lacunes (geen artefacten!!)
- cellen met cytoplasmatische uitlopers (nexusverbindingen met andere osteocyten en bloedvaten)
- uitlopers liggen in canaliculi
- transport en uitwisseling van voedingsstoffen tussen bloedvaten en osteocyten via interstitiële vloeistof in lacunes en canaliculi
17
Q
Osteocyten functie
A
- onderhoud botmatrix
- regulatie botermodellering (sensitive stress detectors)
18
Q
Osteoclasten
A
= botafbrekende cellen, ontstaan uit monocyten
19
Q
Osteoclasten kenmerken
A
- meerkernige, grote cel, ontstaan door fusie, op oppervlak van botstukjes
- veel lysosomen (fagocytose)
- sterk gepolariseerde cel: actief oppervlak naar botzijde = ruffled border
- sub-osteoclastisch compartiment = SOC
- afzetting van lysosomale enzymen en H+-ionen in SOC
=> zuur milieu, nodig voor afbraak - ontstaan van erosietunnels of lacunes van Howship
20
Q
Osteoclasten functie
A
- afbraak van verkalkte botmatrix onder invloed van hormonen (patathormoon, calcitonine)
21
Q
Osteoclasten pathologie
A
- osteoporose (gaatjes in compact bot)
- osteopetrose (botmassa te hoog)
22
Q
Plexiform/primair bot
A
- enkel bij botontwikkeling en botherstel
- uitzonderlijk: tandalveolen, bot langs schedelnaden, aanhechtingsplaatsen van pezen
- minder gestructureerd, minder stevig
23
Q
Secundair/lamellair bot
A
- matuur bot
- opgebouwd uit lamellen van ECM: parallel of circulair geschikt
- tussen de lamellen: osteocyten
- in de ECM: parallel geschikte collageenvezels
24
Q
Compact bot
A
- thv botcortex
- lamellen (circulair) georganiseerd in osteonen
— osteon = boteenheid = Havers systeem
— centraal: Havers kanaal met bloedvaten
— concentrische lamellen van gemineraliseerde botmatrix en ertussen concentrische lagen van osteocyten
— cement of kit laag (glycoproteïnen)
— kanalen van Volkmann (verbinding tussen osteonen) - interstitiële lamellen
- circumferentiële lamellen
25
Spongieus bot
- thv centrale merg (botbalkjes en beenmerg)
- parallelle lamellen, geen osteonen
26
Vormen van osteogenese
- directe/desmale botvorming
- indirecte/chondrale botvormig
27
Osteogenese
- altijd eerst vorming van plexiform bot
28
Directe/desmale botvorming
- mesenchym wordt omgezet in bot
- platte beenderen: schedel, aangezichtsbeenderen, sleutelbeen, schouderblad
29
Indirecte/chondrale botvorming
- vanuit mesenchym wordt een kraakenige botstructuur gevormd
- kraakbeen wordt geleidelijk aan vervangen door bot
- pijpbeenderen of lange beenderen
30
Osteogenese pathologie
Osteogenesis imperfecta
- brozebottenziekte of brittle bone disease
- genetisch defect thv collageen type I
- verminderde trekvastheid, beenderen zeer broos
31
Desmale botvorming
= intramembraneuze of directe osteogenese
- op genetisch bepaalde plaatsen
- condensatie van mesenchym tot membraanachtige structuur
- morfologische/functionele veranderingen mesenchymcellen: spoelvormige cellen en aanmaak van osteoïd (PG en col. I)
- afsplitsen van matrixgranules met ALP-activiteit
=> mineralisatie osteoïd => vorming primaire botcentra
- rond botcentra: laagje osteoblasten
=> aanmaak osteoïd => mineralisatie => botbalkjes
- meerdere botbalkjes versmelten, omgeven door capillairen
- primair bot omgezet naar secundair bot
- platte schedelbeenderen
--- 2 lagen compact bot (interne en externe plaat)
--- ertussen spongieus bot (diploë)
--- fontanellen bij geboorte: nog membraneus, niet-gemineraliseerd
32
Chondrale botvorming
= indirecte osteogenese
- 2 processen te onderscheiden
- perichondrale botvorming
--- ong desmale botvorming
--- vorming botmanchet rond diafyse: versteviging kraakbeen, maar diffusie neemt af
--- 7e embryonale week
- enchondrale botvorming
--- kraakbeen vervangen door bot
33
Perichondrale botvorming (stap 1)
- kraakbenig embryonaal/foetaal skelet
--- 2 epifysen en diafyse
--- omgeven door perichondrium
34
Perichondrale botvorming (stap 2)
- vorming botmanchet = perichondrale botvorming
--- door directe botvorming
--- vanuit perichondrium rond diafyse
--- hypertrofie van de kraakbeencellen in de diafyse en calcificatie van de ECM (opstapelen van glycogeen en vet, verminderde synthesecapaciteit van ECM, vorming matrixgranules, kalkafzetting)
--- afsterven van de kraakbeencellen: resten verkalkte ECM
35
Perichondrale botvorming (stap 3)
- vorming primair ossificatiecentrum in diafyse
--- deling kraakbeencellen in metafase (nog niet verkalkt)
=> parallelle kolomschikking van platte delende kraakbeencellen
=> lengte-toename botaanleg (latere groeischijf)
--- in de epifyse: rustzone
--- doorheen de botmanchet (rond diafyse): binnendringen van bloedvatenlus = osteogene knop (mesenchymcellen, osteoclasten, bloedvaten, bloed- en botvormende cellen)
--- vorming van primaire beenmergholte door osteoclasten
--- osteogene knop vertakt tussen resten van verkalkte kraakbeenmatrix
--- afzetten van osteoïd (dat later mineraliseert) op die resten
36
Echondrale botvorming
- vorming secundaire ossificatiecentra in epifyses
--- zelfde proces in epifyses zonder voorafgaande desmale botvorming
--- eindresultaat:
----- bot thv epifysen en diafyse
----- kraakbeen op oppervlak epifysen = articulair kraakbeen
----- kraakbeen tussen epifyse en diafyse = groeischijf
--- lengtegroei beenderen door celproliferatie thv groeischijf (bij volwassenen: groeischijf verbeend: 6)
--- diktegroei beenderen door appositionele groei vanuit periost (= desmale botvorming aan buitenzijde botmanchet) en botafbraak aan de binnenzijde (vergroten mergholte: 6)
37
Histofysiologie bot
- metabolische zeer actief weefsel
- bone turnover
- botmetabolisme
- normale lengtegroei van bot onder invloed van somatotropine
- geslachtshormonen: invloed op groeischijven en botbouw
- vitaminen: D (regeling calcium/fosfaat-opname), C (onderhoud en aanmaak collageenvezels), A (grondstof voor synthese door osteoblasten)
38
Bone turnover
- bij kinderen: zeer hoog: botgroei en - remodellering
- bij volwassenen: permanente metabolische aanpassing of eremodellering van lamellair bot: plasticiteit van bot (bv orthodontie)
- zelfde proces in epifyses zonder voorafgaande desmale botvorming
39
Botmetabolisme
-> vooral bepaald door Ca-conc in bloed
- te laag => aanmaak parathormoon => meer actieve osteoclasten
- te hoog => aanmaak calcitonine => minder actieve osteoclasten
40
Botregeneratie
- zeer goede herstelcapaciteit bv botbreuken
- rol voor osteoprogenitorcellen in periosteum en endosteum
- rijke doorbloeding
41
Botverbindingen
= plaatsen in het skelet waar tijdelijke of permanente contacten tussen twee of meerdere skeletelementen bestaan
42
Soorten bootverbindingen
- tijdelijke
- permanente
43
Tijdelijke botverbindingen
bv kraakbenige groeischijf: tussen epifyse en diafyse: verdwijnt als groei stopt
44
Permanente botverbindingen soorten
- synarthrosen (weinig beweeglijk
-- fibreuze verbindingen
-- kraakbenige verbindingen
- diarthrosen (zeer beweeglijk)
-- synoviale verbindingen of gewrichten
45
Synarthrosen fibreuze verbindingen
(Junctura fibrosa)
= skeletelementen worden bij elkaar gehouden door fibreus bindweefsel
- weinig tot geen beweging: weinig BW: bv naadverbindingen of sutura tussen schedelbeenderen (later syostosis, natuurlijk evolutie)
- gedeeltelijke beweging mogelijk: meer BW
--- syndesmosis: tussen fibula en tibia (synostose afwijkend na trauma)
--- membrana interossea: tussen radius en ulna
--- gomphosis: aanhechting van tand in tandalveole via peridontaal ligament
46
Synarthrosen kraakbenige verbindingen
(Junctura cartilaginea)
= skeletelementen worden bij elkaar gehouden door kraakbeen
- weinig tot geen beweging
- primaire kraakbenige verbindingen = synchondrosis
--- hyalien kraakbeen
--- bv sternum-rib, manubrium-corpus sterni
- secundair kraakbenige verbindingen = symphysis
--- fibrocartilago
--- bv symphysis pubis, tussenwervelschijven
--- kan verbenen tot synsotose
47
Diarthrosen
Synoviale verbindingen of gewrichten
(Junctura synovialis, articulatio)
= skeletelementen worden bij elkaar gehouden door gewrichtskapsel
- gewrichtsholte of -spleet gevuld met synovia vocht (gewrichtssmeer of synovia)
- bot uiteinden bekleed met articulair (hyalien) kraakbeen (zonder perichondrium)
- zeer beweeglijk
- indeling op basis van bewegingsrichting en vorm gewrichtsoppervlak
bv knie, schouder, heup, elleboog, kaak
48
Lagen gewrichtskapsel
- buitenste fibreuze laag
- binnenste synoviale membraan
49
Buitenste fibreuze laag
- loopt door in periost
- omvat articulaire ligamenten
- dikke collageenvezels
50
Binnenste synoviale membraan
- geplooid, dringt gewrichtsholte binnen
- vaatrijk, losmazig BW
- synoviale cellen
--- macrofaagacthige cellen (type A): aan oppervlak, opruimen van celdebris uit vocht
--- fibroblastachtige cellen (type B): aanmaken van synoviaal vocht (smeermiddel en voeding van kraakbeen): visceus, rijk aan hyaluronzuur en glycoproteïnen
51
