Francisco Goya i preromantyzm Flashcards
(9 cards)
Malarzem, w którego twórczości zaistniały cechy różnych stylów i kierunków, był Hiszpan
– Francisco José de Goya y Lucientes (1746–1828).
Tak w dziedzinie malarstwa, jak
i grafiki uważany jest za jednego z najoryginalniejszych europejskich artystów. Zasłynął
głównie jako portrecista, tworzył też dzieła należące do innych gatunków – malował sceny
rodzajowe, religijne, historyczne i obrazy będące wizualizacją mrocznej wyobraźni.
Z malarstwem zetknął się w warsztatach hiszpańskich twórców, którzy wierni byli estetyce
baroku. Podróżował do Włoch, zwiedził Neapol i Rzym, gdzie widział obrazy caravaggionistów.
Artysta ożenił się z Josefą Bayeu, siostrą trzech malarzy. Szybko zyskał sławę. Został mianowany wicedyrektorem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda w Madrycie,
a następnie dyrektorem Wydziału Malarstwa tej uczelni. Reformował nauczanie akademickie,
był wyrazicielem poglądu, że w malarstwie nie ma reguł, a jego podstawami są swoboda
twórcza i wyobraźnia. Zalecał studentom tworzenie z natury. Z czasem został malarzem nadwornym króla Karola IV, a jego dom pod Madrytem odwiedzali przedstawiciele
arystokracji, których portretował.
Francisco Goya, Parasolka
W 1775 roku wykonał cykl sześćdziesięciu trzech projektów tapiserii, utrzymanych w konwencji rokokowej. Były one namalowane w pastelowych barwach, a przedstawiały motywy
z życia madryckiego. Przykładem dzieła wchodzącego w skład tego cyklu jest Parasolka.
Francisco José de Goya
y Lucientes Maja ubrana
oraz Maja naga
Między 1797 a 1800 rokiem Goya
namalował nagą postać Mai, a kilka
lat później powstała druga wersja
postaci – ubrana. Obydwa obrazy,
namalowane farbami olejnymi na
płótnie o wymiarach ok. 190 x 96 cm,
powstały najprawdopodobniej
na zamówienie wpływowego
szlachcica Manuela de Godoya
i miały być przeznaczone do jego
gabinetu. Sposób prezentacji
obrazów był przemyślny: specjalny
mechanizm podnosił wizerunek
ubranej kobiety, aby odsłonić
nagą. Wywołało to skandal, gdyż
nagość przedstawiano głównie pod
pretekstem scen mitologicznych,
a nawet takie ujęcia były
źle widziane. W Hiszpanii – z uwagi na
wciąż działającą inkwizycję – przedstawianie nagiej postaci było zabronione. Obecnie obydwa
obrazy eksponowane są obok siebie
w Muzeum Prado w Madrycie. Maja nie jest
imieniem portretowanej, której tożsamość stanowi przedmiot sporów. Jest to hiszpańskie
określenie oznaczające atrakcyjną, modnie ubraną kobietę
W 1792 roku Goya poważnie zachorował.
Efektem choroby była częściowa utrata słuchu i wzroku, co skłoniło artystę do wyjazdu z Madrytu. Miało to wpływ na zmianę jego
stylu. Koloryt obrazów stał się znacznie ciemniejszy, a nastrój bardziej dramatyczny. Powstało wówczas wiele portretów.
Francisco José de Goya y Lucientes Rodzina Karola IV
Obraz namalowany ok. 1801 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 3,36 x 2,80 m znajduje
się w Muzeum Prado w Madrycie. Królewska para zamówiła u artysty portret przedstawiający całą
rodzinę hiszpańskich Burbonów. Miał on świadczyć o trwałości monarchii. Artysta przedstawił
portretowanych z dużą dozą realizmu. Uwzględnił też psychikę postaci. Nie brak w nim też elementów
graniczących z karykaturą. Brak idealizacji uznawany bywał za celowy zabieg i uważa się
nawet, że artysta zawarł w nim krytykę monarchii. Królowej Marii Luizie
przeznaczył centralne miejsce, co mogło odnosić się do pogłosek, jakoby to ona miała zasadniczy
wpływ na decyzje króla. Po lewej stronie malarz ukazał siebie samego malującego obraz, czym
bezpośrednio nawiązał do arcydzieła Diego Velázqueza – Panny dworskie
Francisco José de Goya y Lucientes Rozstrzelanie powstańców madryckich
Przejawem zainteresowania współczesnymi wydarzeniami jest obraz Rozstrzelanie
powstańców madryckich. Nawiązuje on do faktów z czasów, kiedy Hiszpania została opanowana przez armię napoleońską. Napoleon zmusił Ferdynanda VII, syna Karola IV, do
abdykacji, a na tron powołał swego brata Józefa. W 1808 roku wybuchło w Madrycie
powstanie, które zostało stłumione, a w jego wyniku ponad stu mieszkańców miasta
zostało rozstrzelanych w zbiorowych egzekucjach. Po powrocie do władzy Burbonów
Goya namalował dwa obrazy przedstawiające te wydarzenia. Rozstrzelanie powstańców
madryckich, łączące niemal reporterskie ujęcie z ponadczasową symboliką walki sił dobra
i zła, uznawane jest za największe dzieło artysty. Kompozycję tego obrazu naśladowali
późniejsi malarze, tacy jak Édouard Manet i Pablo Picasso. Obraz namalowany w 1814 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 3,47 x 2,68 m znajduje się
w Muzeum Prado w Madrycie. Scena, utrzymana w konwencji nokturnu, stanowi nie tylko zapis konkretnych
wydarzeń z 3 maja 1808 roku, ale także ponadczasowy symbol grozy i okrucieństwa wojny. Przedstawia ona
z lewej strony zabitych, rozstrzeliwanych i prowadzonych na egzekucję powstańców, z prawej zaś pluton
egzekucyjny. W grupie rozstrzeliwanych – dzięki nakierowanemu na nią światłu z lampionu – wyróżnia się
mężczyzna z szeroko rozłożonymi ramionami. Biel jego koszuli oznacza niewinność, a gest rozłożonych dłoni
przywodzi na myśl postać krzyżowanego Chrystusa, co sakralizuje ofiarę powstańców. Wyraźne podziały
kompozycyjne między skazanymi a oprawcami, a także kontrast światła i mroku wyznaczają granicę między
dobrem a złem, ideałami powstańców a okrucieństwem okupantów
Po 1819 roku Goya na skutek całkowitej utraty słuchu wycofał się z życia publicznego.
Artysta zakupił wówczas dom na przedmieściach Madrytu, nazwany Domem Głuchego (hiszp. Quinta del Sordo). Powstały tam malowidła ścienne tzw. pinturas negras (hiszp.
‘czarne malowidła’), a wśród nich przedstawienia Saturn pożerający własne dzieci oraz
Sabat czarownic. Dzieła utrzymane w ciemnej kolorystyce – w szarościach, brązach i czerni
– są zapisem koszmarnych wizji i świadectwem głębokiego pesymizmu twórcy Malarz, rozczarowany absolutyzmem rządów Burbonów, opuścił Hiszpanię w 1824 roku
i ostatnie lata życia spędził w Bordeaux (Francja)
Cechy twórczości Francisca Goya
Goya był czynny artystycznie przez ponad 50 lat i namalował kilkaset obrazów. Jego
twórczość ewoluowała od baroku, którego wpływów nigdy nie zarzucił, poprzez rokoko
i klasycyzm aż do romantyzmu. Wiele jego dzieł powstałych jeszcze przed ukształtowaniem
się romantyzmu wykazuje cechy zbieżne z tym kierunkiem, dlatego artystę można nazwać
malarzem preromantycznym. Jako pacyfista był przerażony krwawymi wojnami, które za
jego czasów przetaczały się przez Hiszpanię, malował więc mroczne oblicze historii. Dzieła
artysty cechuje wyrazisty dukt pędzla – niekiedy impasty, intensywne światło kierowane
na najważniejsze elementy malowanych scen, gama barwna, w której dominowały czernie, brązy i szarości, cieliste róże, srebrzystości i biele, ekspresyjność pozy i gestu, a także
łączenie realizmu z fantazją.
Francisco José lub Javier de Goya y Lucientes
Saturn pożerający własne dzieci
Obraz z lat 1820–1823 o wymiarach 83 x 146 cm jest jednym
z czternastu namalowanych w Domu Głuchego, a zarazem jednym
z najbardziej zagadkowych i przerażających dzieł romantycznych.
Przedstawia mitycznego Saturna pożerającego własne dziecko,
gdyż w ten sposób chciał się uchronić od ciążącej na nim klątwy,
że kres jego władzy nastąpi za sprawą potomstwa. W interpretacji
Goi – wbrew mitowi – pożerany nie ma proporcji niemowlęcia, ale
dorosłego człowieka, nie jest też połykany w całości, tylko rozrywany
zębami. W oczach starego boga widoczne jest szaleństwo. Być
może malarz chciał stworzyć symbol ślepego przeznaczenia, które
bezpowrotnie miażdży ludzi, lub świata rządzonego przez oszalałych,
okrutnych bogów. Głównym środkiem wyrazu są intensywne kontrasty
światłocieniowe. Mroczny nastrój budują także barwy – przewaga
czerni i akcent krwistego karminu. Malowidło pierwotnie zostało
namalowane farbą olejną na ścianie. Przeniesione zostało na płótno
i obecnie znajduje się w Muzeum Prado w Madrycie.
