Malarstwo niemieckie Flashcards
(11 cards)
Najwybitniejszym malarzem romantyzmu niemieckiego był Caspar David Friedrich
(1774–1840).
Preferował malarstwo olejne, ale tworzył także akwarele i tempery. Zasłynął jako twórca pejzaży ukazujących krajobrazy północnej Europy, którym często
nadawał znaczenie filozoficzne, a nawet religijne. Na jego życie i postawę wpływ miały
tragiczne wydarzenia z dzieciństwa: najpierw śmierć matki, a potem brata, który zginął,
ratując Caspara przed utonięciem, kiedy załamał się pod nim lód. Z tego powodu zima
i zlodowacone morze stały się dla artysty symbolami śmierci. Po studiach w Królewskiej
Duńskiej Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze Friedrich osiadł w Dreźnie, gdzie
nauczał w Akademii Sztuk Pięknych. Wyjeżdżał w rodzinne strony do Greifswaldu i na położoną na północ od niego wyspę
Rugię. Odwiedzał także Karkonosze. W Dreźnie zetknął się ze środowiskiem artystycznym
pisarzy, poetów, kompozytorów oraz filozofów. Wychowany w głębokiej wierze chrześcijańskiej pod wpływem panteistycznych nauk pastora Ludwiga Gottharda Kosegartena,
a także filozofii Friedricha Wilhelma Josepha Schellinga, pogłębił swoje religijne
i mistyczne fascynacje, krystalizując specyficzny dlań język artystyczny. Artysta wykonywał szkice z natury, ale potem w pracowni przekształcał poszczególne
elementy, by nadać im bardziej wzniosły charakter. Friedrich posługiwał się zazwyczaj gładką fakturą, mającą swoje źródło w klasycyzmie.
Detale oddawał z wnikliwą drobiazgowością. Kompozycja jego obrazów jest zazwyczaj
statyczna. Zamiast relacjonowania akcji, jak robili to Francisco José de Goya y Lucientes,
Théodore Géricault i Eugène Delacroix, preferował ukazywanie zatrzymanych w czasie
sytuacji z postaciami trwającymi w bezruchu. Twórczość Friedricha, najbardziej
mistycznego z malarzy romantycznych, łączyła elementy symboliczne z realistycznymi
i była inspiracją dla wielu artystów europejskich, zwłaszcza dla symbolistów.
Caspar David Friedrich, Mnich nad brzegiem morza
Przykładem dzieła znakomicie ukazującego samotność i znikomość człowieka wobec potęgi natury jest Mnich nad brzegiem morza. Sylwetka zakonnika
jest jedynym pionowym akcentem kompozycji zdominowanej przez podziały horyzontalne,
a jej niewielka skala przeciwstawiona jest rozległej, pustej przestrzeni wypełnionej żywiołami wody, ziemi i powietrza.
Caspar David Friedrich Morze lodu
Friedrich
podejmował też wątki patriotyczne, czego przykładem może być Morze lodu noszące do
niedawna błędny tytuł Zniweczona nadzieja. Na obrazie ukazał statek uwięziony przez
masy lodu, ale przedstawienie to jest też aluzją do opresyjnych rządów ministra Klemensa
Metternicha, które oddziaływały na państwa niemieckie. Obraz namalowany w 1824 roku farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach
127 x 97 cm znajduje się w Kunsthalle
w Hamburgu. Przedstawia arktyczny
krajobraz z dynamicznie wznoszącymi
się krami w miejscu tonącego żaglowca.
Bezpośrednią inspiracją dla jego wykonania
była zakończona niepowodzeniem polarna
ekspedycja jednego z naukowców. Dzieło
doczekało się różnorodnych interpretacji.
Odczytywano je przez pryzmat polityki albo
wątków osobistych – traumy artysty z okresu
dzieciństwa, kiedy utonął jego brat
Caspar David Friedrich - tematyka dzieł
Intrygowała go
natura: potężne górskie szczyty, ogrom morza, gęstwiny północnych lasów. Uznawał, że
ma ona charakter boski, toteż pojmował ją w sposób panteistyczny, jako ożywioną i uduchowioną, stanowiącą obraz potęgi Boga. Była ona niekiedy zagrożeniem dla człowieka.
Często ukazywał w pejzażu punkt, do którego mógł dotrzeć człowiek – szczyt góry, brzeg
morza, strome zbocze, za którymi rozpościerała się nieskończoność. Niektóre obrazy, jak
np. Krzyż w górach, stały się świadectwem jego religijności wyrażanej w inny sposób niż
odtwarzanie scen biblijnych. Jako typowy romantyk przedstawiał ruiny
średniowiecznych opactw, zamków i kościołów oraz stare cmentarze. W pejzażach ze sztafażem pojawiały się sylwetki postaci, zazwyczaj
odwrócone tyłem, zamyślone lub wpatrzone w dal. Najczęściej sztafaż ten stanowili członkowie rodziny (szczególnie żona Christiane Caroline) oraz przyjaciele
artysty. Z jednej strony malowane postacie tworzą jedność z naturą, z drugiej są jej przeciwstawione, a małość człowieka jest – zgodnie z teorią wzniosłości – sposobem na podkreślenie
bezmiaru i potęgi przyrody. Częstym motywem twórczości artysty były też animizowane
drzewa o powyginanych korzeniach i gałęziach, niekiedy jak macki wysuwanych w kierunku samotnych postaci. Artystę interesowały zmiany,
jakie zachodzą w przyrodzie pod wpływem światła i pory dnia. Upodobał sobie zachody
słońca z tarczą słoneczną w obrębie płaszczyzny obrazu oraz zmierzchy. Malował drobne
obłoki lub ciężkie warstwowe chmury, które mogły być symbolem przemijania. Nokturny
artysty należą do najbardziej nastrojowych i mistycznych w historii sztuki.
Friedrich pozostawił po sobie grono uczniów i naśladowców.
Do najważniejszych z nich
należą kontynuujący wiernie jego styl Carol Gustav Carus oraz pochodzący z Norwegii
twórca nastrojowych nokturnów Johan Christian Dahl.
Przyjacielem Friedricha był Philipp Otto Runge,
malarz, teoretyk sztuki, autor scen
religijnych, nastrojowych pejzaży i portretów. Z Friedrichem łączyła go panteistyczna
koncepcja natury i religijność. Głęboka wiara i fascynacja naturą, jako objawieniem boskiego bytu, sprawiły, że jego malarstwo cechuje mistycyzm i nastrój skupienia. Do
obrazów wprowadzał też symbole. Zajmował się również – jako teoretyk sztuki i przyjaciel
Johanna Wolfganga von Goethego – studiami nad teorią kolorów.
Caspar David Friedrich Krzyż w górach
Obraz namalowany w 1808 roku farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 1,15 x 1,10 m znajduje się w Galerii Nowych
Mistrzów w Dreźnie (Niemcy). Otoczony jodłami wyrzeźbiony
krucyfiks stoi na szczycie góry, zza której wyłaniają się
promienie słońca. Obraz jest niezwykły, gdyż tematyka
sakralna została ukazana za pośrednictwem pejzażu. Krzyż
osadzony na skale stoi na niej niewzruszenie, co oznaczać
może potęgę wiary opartej na fundamencie Kościoła
(imię apostoła Piotra, któremu Chrystus powierzył
misję stworzenia Kościoła, oznacza skałę). Wieczna
zieleń iglastych drzew kojarzy się z niegasnącą nadzieją
pokładaną w Bogu. Obraz ujęty jest w zaprojektowaną
przez Friedricha ramę dopełniającą religijny charakter
dzieła. Na wyrzeźbionej w drewnie predelli widnieje Oko
Opatrzności, a także symbole Eucharystii – kłos zboża
i gałązka winorośli. W ramie tej ujęte są też kolumienki,
z których wyrastają liście palmowe układające się
w kształt ostrołuku ozdobionego postaciami aniołków.
Odmianą romantyzmu niemieckiego jest też biedermeier.
Zamanifestował się on głównie
w wystroju wnętrz, ale wpłynął także na malarstwo. Artyści tworzący w tym nurcie malowali
głównie kameralne sceny rodzajowe w mieszczańskich wnętrzach, precyzyjnie ukazując detale
i eksponując rodzinne ciepło. Nastrój obrazów bywał z reguły sentymentalny, pojawiały się
jednak także sceny humorystyczne, takie jak Biedny poeta namalowany przez Carla Spitzwega.
nazareńczycy
Wśród studentów wiedeńskiej akademii powstało w 1809 roku stowarzyszenie artystów,
którego założycielem był niemiecki malarz Johann Friedrich Overbeck. Należeli do niego
także Wilhelm von Schadow i Peter von Cornelius. Jego członkowie początkowo przybrali
nazwę Bractwa św. Łukasza. Z czasem przenieśli się do Rzymu i zamieszkali w opuszczonym klasztorze Sant’Isidoro. Ze względu na fakt, że ubierali się w stroje z czasów Chrystusa
i podejmowali tematykę głównie religijną, nazwano ich nazareńczykami. Malowali sceny
religijne i alegoryczne, wzorując się na artystach quattrocenta, zwłaszcza na Peruginie
i Rafaelu. Ich obrazy cechował linearyzm, koloryt lokalny, a przestrzeń ukazywali za pomocą
perspektywy linearnej i powietrznej. Artyści ci zainspirowali brytyjskich prerafaelitów
Caspar David Friedrich Wędrowiec nad morzem mgły
Obraz namalowany w 1818 roku farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 75 x 95 cm znajduje się w Kunsthalle w Hamburgu
(Niemcy). Temat dotyczy podróży. Można ją rozumieć zarówno
dosłownie, jak i metaforycznie – jako wędrówkę duszy.
Przedstawienie tajemniczego, gdyż odwróconego do widza
plecami, wędrowca wpisuje się w ikonografię romantyzmu.
Samotny indywidualista kontempluje potęgę natury będącej
obrazem panteistycznie rozumianej wszechmocy Boga. Górski
szczyt to miejsce zarówno wywyższenia, jak i granica ludzkich
możliwości, a także obszar spotkania się dwóch światów:
ziemskiego i nadprzyrodzonego. Pejzaż zasnuty jest mgłą,
której nie da się przeniknąć wzrokiem. Ma to uświadomić,
że poznanie za pomocą zmysłów ma swoje granice.
Aby – parafrazując sformułowanie Adama Mickiewicza
z Ody do młodości – tam sięgać, gdzie wzrok nie sięga, trzeba
romantycznego instrumentarium: wyobraźni, wiary, intuicji,
marzeń. W kolorystyce obrazu dominują błękity i szarości,
a także przyszarzałe barwy ziemi. Wpływa to na melancholijny
charakter obrazu
Caspar David Friedrich
Skały kredowe na Rugii
Wyspę Rugię artysta odwiedził wraz ze świeżo
poślubioną małżonką. Niecodzienny klimat tego
miejsca urzekł go do tego stopnia, że wykonał
tam serię szkiców, na podstawie których
w roku 1818 powstał obraz namalowany
farbami olejnymi na płótnie o wymiarach
ok. 71 x 90 cm. Natura jawi się na nim jako
tajemnicza i potężna, co jest zgodne z teorią
wzniosłości. Ostre skały, znacznie powiększone
w stosunku do tych, które malarz widział
na Rugii, są oprawą przedstawienia i otwierają
widok na morze. Sztafaż stanowią niewielkie,
widoczne od tyłu sylwetki trzech postaci.
Kobieta w czerwonej sukience to żona artysty
– Christiane Caroline. Czerwień jej sukni może
symbolizować miłość. Z kolei starzec
z odrzuconą laską, spoglądający w urwisko
może kojarzyć się z pokorą człowieka, który
jest bliski chęci zgłębienia istoty przemijania,
odwiecznego prawa natury. Młody mężczyzna,
wpatrzony w dal, być może tęskni za podróżami
i ma nadzieję na lepszy los. Symboliczny wymiar
mają też łodzie, które w tym kontekście mogą
być kojarzone z żeglowaniem ku wieczności.
Obraz znajduje się w Museum Oskar Reinhart
am Stadtgarten w Winterthur w Szwajcarii.
